مال شارۋاشىلىعىنىڭ ينتەنسيفيكاسياسى ءبىرىنشى كەزەكتە ءوندىرىس قۇرالدارىنىڭ ساپالىق دەنگەيىنە بايلانىستى. سالانىڭ ەرەكشەلىكتەرى سونىڭ ىشىندە ەڭ باستىلارى بيولوگيالىق نىساندار بولىپ تابىلادى - مالدار، ال شيكىزات-جەم - ءتىرى تابيعات قىزمەتىنىڭ ءونىمى بولىپ تابىلادى. سوندىقتان  گەنەتيكالىق پوتەنسيالدى جەتىلدىرۋ - ينتەنسيفيكاسيانىڭ نەگىزى. اسىل تۇقىمدى مالدار ءىسىن جوسپارلاۋدى ناقتى ساندىق بازاعا كوشىرۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ماتەماتيكالىق مودەلدەۋ ادىستەرىنە ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تۋعىزۋدا. بۇل تەك مالدار ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋعا عانا ەمەس سونىمەن قاتار ولاردى قازىرگى زامانعى تەحنولگيالارعا اۋرۋلار جانە باسقا دا سىرتقى جاعىمسىز فاكتورلارعا تۇراقتىلىعىن جوعارىلاتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

وزات تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ولاردى كەشەندى تۇردە ەندىرۋ جاعدايىندا اۋىل شارۋا-شىلىعىنىڭ بارلىق سالالارىندا ەڭبەك جاعدايلارىنداعى تۇبەگەيلى وزگەرۋلەرگە الىپ كەلەدى. مۇنداي تەحنولوگيالار شىن مانىندە عىلىمي تەحنيكالىق پروگرەستىڭ جەتىستىكتەرىن شوعىر-لاندىرىپ كورسەتەتىن جىلدام جانە ماڭىزدى جاقتارىن قامتاماسىز ەتەدى. ءبىراق كەز-كەلگەن يننوۆاسيانى كەشەندى ەندىرۋ ورىن الۋى ءۇشىن وعان قاراما-قارسى ىس-ارەكەتتەر قاجەت مۇم-كىندىكتەرىن پايدالانۋ ماقساتىندا ادامداردى وقىتۋ. ادامداردى جاڭا تەحنولوگيالىق جۇيەگە ەنگىزۋ كەزدەيسوق بولمايدى، ول جاڭارۋدىڭ ناقتى جوسپارلارىن جۇزەگە اسىرۋمەن تىعىز بايلانىستى. سوندىقتان كادرلاردىڭ تاجىريبەلىك جانە تەوريالىق بىلىمدەرىن ولاردىڭ ەكونوميكالىق مادەنيەتىن جوعارىلاتۋ بويىنشا ماقساتتى باعىتتالعان جۇمىستار قاجەت. سونىڭ ىشىندە بۇگىنگى كۇنگى شىندىققا سايكەس كەلمەيتىن كوپ ادامداردىڭ كوز قاراسىنداعى ستەرەوتيپتەرىن جىلدام ۇيعارۋ قاجەت.

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا سوڭعى كەزدەردە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ ماسەلەسىنە كوزقاراستى تۇبەگەيلى وزگەرتىپ، بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگىندەگى كەمشىلىكتەردى انىقتاپ، ەسەپتى ىقشامداۋ، سالىق ءتارتىبىن قاتاڭ ساقتاۋ ەسەبىنەن بيۋدجەت كولەمىن ۇلعايتۋعا قول جەتكىزدى.

ۇزاق مەرزىمدى بولاشاقتا وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ ەكونوميكالىق بارلىق سالاسىندا وڭدى وزگەرىستەر كوزدەلگەن. سونىڭ ىشىندە وبلىستا:

• بارلىق اۋىلدىق اۋداندار مەن قالالىق اكىمشىلىكتەرىندە جاڭا كاسىپورىندار اشۋ جولىمەن يندۋستريالدى-يننوۆاسيالىق دامۋدى قولعا الۋ؛
• وبلىس ورتالىعىندا قازىرگى زامانعى جاڭا تۇرعىن ۇيلەر مەن اۋىلدىق اۋدانداردىڭ اكىمشىلىگىن سالۋدى ەسەپكە الا وتىرىپ اۋماقتاردى دامىتۋ؛
• بارلىق ەلدى مەكەندەردە قاجەتتى رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتىلگەن تۇتىنۋ كووپەراتيۆتەرىن اشۋ؛
• سۋلاندىرۋ جۇيەسىنە جاڭا تەحنولوگيا ەنگىزۋ ارقىلى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ، تاعى باسقا ماسەلەلەردى شەشۋ.

وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا يننوۆاسيالىق قىزمەتتىڭ دامۋىنا اگروكليماتتىق جاعداي اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىسىنىڭ جۇرگىزىلۋ جاعدايىنا ماڭىزدى اسەر ەتەدى، ول ۇلكەن كەڭىستىك تەربەلىسىمەن تۇرلەنەدى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا تابيعاتتىڭ ءارتۇرلى بولۋىنا بايلانىستى اۋىل شارۋاشىلىعىنا باعىتتالعان جەر تەلىمدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى 4 اۋماققا بولىنگەن، ولار وسىمدىكتەردىڭ دامۋ جاعدايىنا، جانۋارلاردىڭ بەيىمدەلىپ ۇيرەنۋىنە، مال باعىپ، وسىرۋگە ءوز ىزدەرىن قالدىرۋدا.

دالا ايماقتارداعى ەگىن شارۋاشىلىعىندا ماڭىزدى ءرولدى اگرومەليراسياعا اگرومەليوراتيۆتى ءىس-شارالاردى جۇرگىزۋ ەسەبىنەن جاتادى. سوندىقتان، 90 جىلدارى قۇرعاق ەگىن شارۋاشىلىعىنىڭ مەڭگەرۋىندە سۋ جانە جەل ەروزياسى تاراتىلعان اۋدانداردى ورمان قورعاۋشىلاردى وتىرعىزۋدى كەڭىنەن تاراتۋعا ماڭىزدى نازار اۋدارىلعان. ول اسىرەسە قۇرعاقشىلىقتىڭ اسەرىنەن قۋاڭشىلىق كەزەڭدەردىن كەلۋ مۇمكىندىگىنەن قورعاۋ ءۇشىن قاجەت.

«ءالسىز اعىمدى» يننوۆاسيالىق ءۇردىس سەرپىنىنىڭ نەگىزگى سەبەبى، ەل ىشىندەگىدەي وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا دا ونىڭ باعىتىن بەلسەندىرۋگە قارجىلىق رەسۋرستاردىڭ جەتىسپەۋىنەن بولۋدا. اسىرەسە قارجىلىق رەسۋرستار فەرمەرلىك شارۋاشىلىقتاردا شەكتەلگەن، وندا وندىرىستىك الەۋەت امورتيزاسيالىق توزۋعا ۇشىراعان جانە وندىرىستەن شىققان تەحنيكالاردىڭ ەسەبىنەن جاڭارتىلادى. سونىمەن قاتار ونەركاسىپتە 84% جوعارى قاراجاتتار عىلىمي زەرتتەۋلەردىڭ شىعىندارىن قارجىلاندىرۋعا باعىتتالعان جانە وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا عىلىمعا جانە عىلىمي زەرتتەۋلەرگە قارجىلاندىرۋ كولەمىنىڭ ءوسۋى جالعاسۋدا، ءبىراق بولىنگەن قارجىلىق رەسۋرستاردىڭ ۇلكەن بولىگى ينفلياسياعا ۇشىراۋدا، وسىدان عىلىمي جوبالاردى جانە يننوۆاسيالىق ءونىم وڭدەۋلەرىن قارجىلاندىرۋ دەڭگەيلەرى ءوز دەڭگەيىندە قالادى. عىلىمي تەحنيكالىق دامۋدىڭ اگرووندىرىس كەشەنىن وبلىستا قارجىلاندىرۋ 2،5 ەسە تومەن، بۇل ونەركاسىپتىك شىعىنداردىڭ جالپى قارجىلاندىرۋ قارقىنىنان، عىلىمي زەرتتەۋلەرگە جانە وڭدەۋلەرگە قارجىلىق رەسۋرستار باعىتارىنىڭ تيىمدىلىگى جەتكىلىكتى تومەنگى دەڭگەيدە قالعانىن كورسەتەدى.

ابدىكەرىموۆا گ.