بۇگىندە مال باسى كوبەيۋى ءارى قوڭدى بولۋى ءۇشىن تۇقىمىن اسىلداندىرۋ ماسەلەسى الدىڭعى ورىنعا شىعىپ وتىر. اتا-بابامىز ەجەلدەن قۇرىق ۇستاپ، جىلقى ءۇيىرىپ، قوي قايىرعاندىقتان بۇل كاسىپ بىزگە تاڭ ەمەس. سوناۋ ىقىلىم زامانداردان بەرى اجەتكە جاراپ كەلە جاتقان مال تۇقىمىنىڭ ازىپ، ۇساقتالىپ كەتكەن كەزدەرى دە بولعان. بۇگىندە وسى سالاعا كوپتەپ كوڭىل ءبولىنىپ، مال تۇقىمىن اسىلداندىرۋعا ەرەكشە ءمان بەرىلىپ جاتىر. سەڭ قوزعالدى. ەندى اتالعان ماسەلە باعدارلامالار ارقىلى ەمەس، ارنايى پالاتا قۇرۋ ارقىلى شەشىلەدى.
ءتورت تۇلىك – ىرىس بولسا، تۇيە سونىڭ ءىرىسى…
بيىلدان باستاپ ەلىمىزدە ءتورت تۇلىكتى اسىلداندىرۋ باعىتىندا ءار وبلىستىڭ ەرەكشەلىگىنە قاراي ارنايى پالاتالار قۇرىلۋدا. شىلدە ايىندا ەلىمىز بويىنشا تۇڭعىش رەت اقتوبەدە «جىلقى تۇقىمدارى» پالاتاسى، ال تالدىقورعاندا «قوي تۇقىمدارى پالاتاسى» قۇرىلعان بولاتىن. ال، جۋىردا شىمكەنت قالاسىندا «تۇيە تۇقىمدارى» رەسپۋبليكالىق پالاتاسى قۇرىلىپ، جۇمىسىن باستادى. پالاتانىڭ اشىلۋىنا وراي وڭتۇستىك-باتىس مال جانە وسىمدىك شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىندا وسى سالادا تەر توگىپ جۇرگەن اۋىل شارۋاشىلىعى عالىمدارى مەن ماماندارى باس قوسىپ، كەلەلى كەڭەس قۇردى.
جيىنعا اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، اكادەميك كوپماعامبەت ەلەمەسوۆ قاتىسىپ وسى سالاداعى ءتۇيىنى تارقاتىلۋى ءتيىس ماسەلەلەرگە توقتالىپ ءوتتى. اقتوبە، اتىراۋ، قىزىلوردا وبلىستارىنان كەلگەن ماماندار دا ويلارىن ورتاعا سالدى. ستاتيستيكالىق دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، بيىلعى جىلدىڭ باسىنداعى ساناقپەن ءقازىر ەلىمىزدە 170 500 تۇيە بار دەلىنەدى. سونىڭ ىشىندە تەك 10 376-سى ، ياعني 6%-ى عانا اسىل تۇقىمدى.
كوپماعامبەت ەلەمەسوۆ، اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، اكادەميك:
— «تۇيە تۇقىمدارى» پالاتاسىنىڭ اشىلعانى وسى سالاعا قاتىستى ءبىراز تۇيىتكىلدى ماسەلەنىڭ شەشىمىن تابۋىنا تۇرتكى بولارى ءسوزسىز. اسىل تۇقىمدى مال باسىن كوبەيتۋ پالاتانىڭ الدىندا تۇرعان ەڭ باستى ماسەلەنىڭ ءبىرى. ماسەلەن، سيىرعا بولىنەتىن سۋبسيديا شەشىمىن تاپقان. سيىرعا — 20 مىڭ، 1ء-شى ساناتتى مال شارۋاشىلىعىندا وندىرىلگەن سۇتكە – 25 تەڭگە، 2ء-شى ساناتتىدا – 15 تەڭگە، 3 ء-شى ساناتتىعا — 10 تەڭگە كولەمىندە سۋبسيديا بەرىلەدى. شەتەلدەن اكەلىنسە 50 پايىز كولەمىندە دوتاسيا بەرەدى. وسى سالاداعى ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن، جىرتىسىن جىرتۋ ءۇشىن بىلىكتى ماماندار قاجەت… بۇگىندە ەلىمىزدە 16 پالاتا بار. الداعى ۋاقىتتا ارا، قويان، مارال تۇقىمدارى پالاتاسى قۇرىلماق.
تۇيە تۇقىمىنىڭ سونشالىقتى ازىپ كەتكەن تۇسىندا، اسىلداندىرۋ ماسەلەسى الدەقاشان قولعا الىنۋى ءتيىس ەدى. اسىل تۇقىمدى مال باسى ويسىل قارا تۇقىمىندا عانا ەمەس، زەڭگى بابا، قامبار اتا، شوپان اتا تۇقىمدارىندا دا تىم تومەندەپ كەتكەن.
بۇل كورسەتكىش ەلىمىز بويىنشا ءمۇيىزدى ءىرى قارادا 17،0 پايىز، قويدا 13،8 پايىز، جىلقىدا 7،0 پايىز ەكەنىن ەسكەرسەك، تۇيە وسىرۋمەن اينالىساتىن شارۋاشىلىقتاردىڭ الدىندا مال تۇقىمىن اسىلداندىرۋ ءۇشىن ۇلكەن مىندەتتەر تۇرعانىن اڭعارۋعا بولادى.
سونداي-اق، اسىل تۇقىمدى مال باسىن كۇتىپ-باققانى، سەلەكسيالىق جۇمىستار جۇرگىزىپ، تالاپقا ساي ساپالى ءونىم وندىرگەندەرى ءۇشىن تاۋار وندىرۋشىلەرگە جىل سايىن مەملەكەت تاراپىنان سۋبسيديالار تولەنىپ كەلەدى.
تەك تۇيە تۇقىمىنان باسقالارىنا. بۇل جاردەماقىلاردىڭ شارۋاشىلىقتارعا قوسىمشا كومەك بولىپ جاتقانى راس. تۇيەنىڭ باسقا تۇلىكتەرگە قاراعاندا فيزيولوگيالىق جانە اناتوميالىق ەرەكشەلىكتەرىنىڭ بار بولۋىنا بايلانىستى تۇيە ءوسىرۋ سالاسىنىڭ كەيبىر كولەڭكەلى تۇستارىنا كۇن ءتۇسۋى ءتيىس جاقتارى بارشىلىق.
http://kazrabat.kz/
