تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا شيرەك عاسىردان اسسا دا، قازاق تىلىنە مۇرنىن شۇيىرە قارايتىندار بار. اسىرەسە، كوممۋنيستىك پارتيانىڭ شەكپەنىنەن شىققان شەنەۋنىكتەر مەن سولاردىڭ ىزىنە ەرگەندەر مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋدى مۇلدە قاجەت ەتپەيدى. Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى سونداي شەنەۋنىكتەردىڭ ءبىر توبىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى.

ورىسشا سويلەگەندە ورىستاردىڭ ءوزىن شاڭ قاپتىرىپ كەتەتىن كەيبىر شەنەۋنىكتەر قازاقشاعا كەلگەندە تەگىس جەردە سۇرىنەدى. سۇرىنەدى دەيمىز-اۋ، وماقاسا جىعىلادى.

مىسالى، 2016 جىلدىڭ مامىر ايىندا ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحانبەت قاسىموۆ ءماجىلىس دەپۋتاتى گەناديي شيپوۆسكيحتىڭ قازاقشا ساۋالىنا ورىس تىلىندە جاۋاپ بەرىپ، ءبىراز نازارعا ىلىككەن بولاتىن.
ءماجىلىس دەپۋتاتىنىڭ «سوڭعى سەگىز جىلدىڭ كولەمىندە رەسپۋبليكا بويىنشا ۋاقىتشا وقشاۋلاۋ ورتالىعى، بەيىمدەلۋ مەكەمەلەرىنە 70 مىڭنان استام كامەلەتكە تولماعان ءجاسوسپىرىم جەتكىزىلدى. سىزگە سۇراعىم، وسى كورسەتكىشتەردى ازايتۋ ءۇشىن ناقتى قانداي ءىس-شارالار قولدانىپ جاتىرسىزدار؟»، - دەگەن سۇراعىنا مينيستر قالمۇحانبەت قاسىموۆ بىلاي دەپ جاۋاپ بەرگەن: «سۇراققا راحمەت! رۇقسات بولسا، مەن ورىسشا جاۋاپ بەرەيىن. يا سكازال، چتو نام نادو زانيماتسيا. كاكيە شكولى نام نادو رەشات. ۆسەگو ۋ ناس 8 ۋچەبنىح زاۆەدەنيي ي ۆسەگو ودنا سپەسشكولا دليا تەح، كتو سوۆەرشيل پرەستۋپلەنيە».

مينيستر قاسىموۆ «تىلدەر تۋرالى» زاڭدا انىق كورسەتىلگەن «مەملەكەتتىك جانە مەملەكەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ ازاماتتاردىڭ وتىنىشتەرىنە جاۋاپتارى جانە باسقا قۇجاتتار مەملەكەتتىك تىلدە نەمەسە ءوتىنىش ەتىلگەن تىلدە قايتارىلادى»، - دەگەن تالاپتى ۇمىتىپ كەتكەن بە، الدە قاپەرىنە ىلمەي مە، ول جاعى تۇسىنىكسىز.

قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن قازاقتى كورسەك وعان ەش ءمان بەرمەيمىز، بۇل قۇبىلىسقا حالىقتىڭ ەتى ۇيرەنىپ كەتكەن. ال ءبىزدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىمىزدى بىلەتىن وزگە ۇلتتىڭ ازاماتىن كورسەك، اۋىزىمىز اشىلىپ، قىزىقتاپ، تاڭىرقاپ قالاتىنىمىز راس. ولاردى ەرەكشە قۇرمەتكە بولەپ، مارتەبەسىن اسقاقتاتىپ جىبەرۋگە دەيىن بارامىز.

مىسالى، بيىل قاڭتار ايىندا دەپۋتات نارينە ميكاەليان «قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەن ۆەتنام سوسياليستىك رەسپۋبليكاسى اراسىنداعى ۇستاپ بەرۋ تۋرالى شارتتى راتيفيكاسيالاۋ تۋرالى» زاڭ جوباسىن تولىقتاي قازاق تىلىندە قورعاپ شىعىپ، ءماجىلىس ءتوراعاسى نۇرلان ءنىعماتۋلليننىڭ ەرەكشە قولپاشتاۋىنا يە بولدى. ال ەڭ سوراقىسى – ءدال سول جيىندا ءبىرقاتار لاۋازىمدى تۇلعالار وزدەرىنىڭ باياندامالارىن ورىس تىلىندە جاساپ، قويىلعان سۇراقتارعا دا رەسمي تىلدە جاۋاپ قاتتى.

قازاق ءتىلىن جالپىعا بىردەي مىندەتتەۋدىڭ ورنىنا، «سۇراق قويىلماعان تىلدە جاۋاپ بەرمەگەندەر قىزمەتتەن قۋىلسىن!» دەگەن زاڭدى ماقۇلداپ قويعانىمىز تاعى بار.

قازاق تىلىندە ەكى ءسوزدىڭ باسىن قۇراپ ايتا المايتىن، ءوز ويلارىن اشىق جەتكىزە المايتىن شەنەۋنىكتەردىڭ باسىم كوپشىلىگى – قازاقتار. سونىمەن قاتار ەلىمىزدە ءبىر ەمەس بىرنەشە ءتىلدى قاتار مەڭگەرگەن ازاماتتار دا جوق ەمەس. قانى قازاق، جانى قازاق ازاماتتارىمىز كەز كەلگەن ءتىلدى وڭاي مەڭگەرىپ الاتىنى ءسوزسىز. تەك ءوزىنىڭ انا تىلىنەن باسقا...

وزگە تىلدەردى ءبىلىپ، ءوز تىلىنە قۇرمەتىن جوعالتقانداردىڭ قاتارىن ەرلان ىدىرىسوۆ تولىقتىرادى. اعىلشىن تىلىنە سۋداي، ەمىن-ەركىن سايراپ تۇرعان فرانسۋزشاسى تاعى بار، ونىمەن قويماي پاكىستاننىڭ رەسمي ءتىلى – ۋردۋ ءتىلىن دە سول ەلدىڭ ازاماتتارىنداي جاقسى بىلەدى. حيندي تىلىنە دە جەتىك پوليگلوتتىڭ قازاق تىلىنە ۇيرەنۋگە ساۋاتى جەتپەي قالعان ءتارىزدى.

ءوز انا تىلىندە سويلەۋدى قاجات ەتپەيتىندەردىڭ قاتارىندا ەلىمىزدىڭ ماقتانىشى، عارىشكەر تالعات مۇسابايەۆ تا بار. كەز كەلگەن جيىندا، كەز كەلگەن سۇحباتىندا ءوزىنىڭ مالىمدەمەسىن تولىققاندى ورىس تىلىندە جاساپ جۇرگەن عارىشكەردىڭ بۇل قىلىعى ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت سىنعا ىلىككەن.

بيلىك باسىندا قازاقشا مايىن تامىزىپ سويلەيتىندەردەن گورى قازاق تىلىنە قىرىن قارايتىن شەنەۋنىكتەردىڭ قاراسى كوپ. بۇل كۇنى بۇگىن قىلاڭ بەرگەن قۇبىلىس ەمەس. ەلىمىز تاۋەلسىزدىگىن العالى بەرى شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقان ماسەلە.

ونىمەن قويماي، تولىققاندى قازاق تىلىندە بايانداما جاساعان اۋدان اكىمىن سىننىڭ استىنا العان شىمكەنت قالاسىنىڭ اكىمى نۇرلان ساۋرانبايەۆ تا حالىقتىڭ اشۋ-ىزاسىن تۋدىرعان بولاتىن.

«ەلباسى بىزگە پريمەر دە كورسەتىپ جاتىر. ۆەزدە نا ۆسەح مەروپرياتياح دولجنى ۆەستيس نا دۆۋح يازىكاح. ۆوت ۆى پوسلانيە جولداۋدى سوڭعى ەستىدىڭىز عوي؟ دۆا ۆوپروستى ەلباسى قازاقشا ايتتى، ەكى ۆوپروستى ورىسشا ايتتى. پوەتومۋ ۆ ەتوم وتنوشەنيي دوستۋپنوست ينفورماسيي ي كونستيتۋسيوننايا پراۆا وني دولجنى ۆسەگدا سوبليۋداتسيا. پوەتومۋ باۋىرجان 10 بالنىي سيستەما، ساعان… سىزگە ءبارى سولاي دەدى. ءبىراق، مىنا جاعىنان يا دۋمايۋ ەست ۆوپروسى كوتورىە… بايانداما جاساعاندا تاعى دا ىشىندە يلي دوپولنەنيە وبيازاتەلنو نەتىپ نەعىلىڭدار. ول جاعىنان يا دۋمايۋ پراۆيلنوە زامەچانيە وت جيتەليا گورودا بىلا. پوەتومۋ ەتي ۆوپروسى يا دۋمايۋ چتو نادو وبيازاتەلنو سوبليۋدات»، - دەپ قاي تىلدە سويلەگەنى بەلگىسىز قالا اكىمى ءبىراز سىنعا ىلىككەن ەدى.

وسىلاردىڭ اۋىزىنا قاراپ وتىرعان وزگە ءتىلدى قاۋىم نە ويلايدى ەكەن؟ «قازاق ءتىلى دەگەن تۇتىقپا، كەكەش، ساقاۋلاردىڭ ءتىلى مە؟»، - دەيتىن شىعار.

قايران قازاق ءتىلى! اقىنداردىڭ اۋىزىنان تۇيدەك-تۇيدەگىمەن اقتارىلىپ، بي-شەشەندەردىڭ كوكىرەگىندە دامىلداعان ەڭ باي، ەڭ ورالىمدى، ەڭ كوركەم ءتىل بۇگىندە ءدۇبارا شەنەۋنىكتەرگە قور بولىپ جاتىر.

«تۇرىپ جاتقان ەلىنىڭ ءتىلىن قوناق، ناقۇرىس نەمەسە ءوز ءتىلىنىڭ ۇستەمدىگىن ورناتقان باسقىنشىلار بىلمەۋى مۇمكىن»، - دەپتى ءبىر دانىشپان. ال ءبىزدىڭ شەنەۋنىكتەر وسى ۇشەۋىنىڭ قايسىسىنا جاتادى؟