جۋىردا وتكەن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن جيىنىنداعى باستى جاڭالىق - ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى جاڭارعانىن بىلەسىز. تامارا دۇيسەنوۆانىڭ ورنىنا ودان گورى الدەقايدا جاستاۋ، قىرىقتىڭ قىرقاسىنا جاڭا شىققان ءمادينا ءابىلقاسىموۆا تاعايىندالدى.  سوڭعىسىنىڭ وزىنەن گورى تەگى ەلگە ەتەنە تانىس. ءمادينا حانىم – بۇرىنعى ءماجىلىس دەپۋتاتى، كەزىندە پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا تۇسكەن، جەڭىلسە دە، جاسىماعان، وزا شاپقان پرەزيدەنتتى قۇتتىقتاپ، ەل ەسىندە قالعان ەراسىل ءابىلقاسىموۆ دەيتىن قازاقتىڭ قىزى. ارينە، بەلگىلى وتباسىنان شىققان قىزدىڭ بەلدى قىزمەتكە بارۋى تاڭداناتىن دۇنيە ەمەس. ءبىراق ءمادينا ەراسىل قىزى جاڭا جۇمىسىندا جاستىق جىگەر تانىتا الا ما؟ ارىپتەسى قۇساپ، «شارشاپ» قالىپ جۇرمەي مە؟ ەڭ باستىسى، جۇرت جادىنداعى جاعىمسىز بەينەسىن وزگەرتە الا ما؟

الدىمەن كەلگەن ادامنان ەمەس، كەتكەن كىسىدەن باستايىق. تامارا دۇيسەنوۆا بۇرىنعى قىزمەتىنەن جاي كەتكەن جوق، پرەزيدەنتتەن ءسوز ەستىپ كەتتى. «نە بولدى، تامارا، الدە سەن مىنا جۇمىستان شارشادىڭ با؟» دەگەن ءزىلدى ساۋال ءسوز ۇعاتىن ادامعا شاپالاقپەن ءبىر تارتقانمەن تەڭ. ءيا، شارشادىم، ەندى سىزدەردى شارشاتپاي تۇرعاندا، ورنىمدى بوساتايىن دەسە، حالىق «ە، دۇيسەنوۆانىڭ ۇياتى دا، نامىسى دا بار ەكەن» دەر ەدى. ءبىراق ونداي شەندى ءبىزدىڭ بيلىكتە جوق قوي. كويلەكتى تامارا تۇرماق، شالبار كيىپ جۇرگەن شەنەۋنىكتەردىڭ ءوزى مۇنداي قادامعا بارا المايدى. قاشان ورنىنان الىپ تاستاعانشا، تاس كەنەدەي جابىسىپ وتىرا بەرەدى.

پرەزيدەنت ءمينيستردى نە ءۇشىن سىنادى؟  ءوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتىعان جۇرتتى مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ ىسىنە جۇمىلدىرا الماعانى ءۇشىن سىنادى. ءبىراق حالىق كوكەيىندەگى ءمينيستردىڭ ءمىنى مۇنىمەن بىتپەسەك كەرەك. ارىعا بارماي-اق قويايىق، 2017 جىلى قاراعاندى كەنشىلەرى ەرەۋىل جاسادى. جارتىمسىز جالاقىعا نالىعان كەنشىلەر جەر استىنان شىقپاي قويدى. مىنە، وسى ەرەۋىل كەزىندە حالىقتى الەۋمەتتىك تۇرعىدان قورعاۋى ءتيىس مينيسترلىك باسشىسى كەنشىلەردىڭ جاعدايىن بىلۋگە دە جاراعان جوق. ت.دۇيسەنوۆانىڭ «شارشاڭقى» تارتقانىنا تاعى ءبىر مىسال – قوعامدى دۇرلىكتىرگەن «جۇڭگو قازاقتارىنا قارسى قىسىم» تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز ايتپاۋى. سونىڭ انىق-قانىعىن بىلۋگە ۇمتىلماۋى نەمەسە وسى ماسەلەنى ۇكىمەتتە تالقىلاۋعا باستاماشى بولماعانى. ءبىراق قاراعاندىداعى كەنشىنىڭ زار-مۇڭىن تىڭداۋعا جاراماعان ءمينيستردى «شەتەلدەگى قازاقتىڭ شەرىن ەستىمەدىڭ» دەپ جازعىرۋدىڭ ءوزى كۇپىرلىك سەكىلدى كورىنەتىنى تاعى بار.

ەندى ءمادينا ەراسىلقىزىنا ورالايىق. جاڭا ءمينيستردىڭ ءومىر جولى – تاقتايداي تەگىس، وقتاۋداي ءتۇزۋ. وتىزعا تولماعان ۋىزداي كەزىندە ق ر پرەمەر-مينيسترى كەڭسەسىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ءبولىم مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى بولعان. ق ر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ ستراتەگيالىق ازىرلەمەلەر جانە تالداۋ ورتالىعى مەڭگەرۋشىسىنە دە ورىنباسار بولىپ كورگەن. 2011-2013 جىلدارى ارالىعىندا ق ر ەكونوميكالىق دامۋ جانە ساۋدا ۆيسە-مينيسترى لاۋازىمىن اتقارعان. كەيىنىرەك دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ قازاقستانداعى باسقارۋشى ديرەكتورىنا دا ورىنباسار بولدى. ق ر ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ ۆيسە-مينيسترى...

بىلاي قاراساڭىز، ىلعي ورىنباسار مەن ۆيسە بولعان جاس شەنەۋنىكتىڭ باس بولاتىن ۋاقىتى الدەقاشان جەتكەندەي كورىنەدى. الايدا ول دۇيسەنوۆا تىندىرا الماعان قاي شارۋاعا بەل شەشە كىرىسەدى؟ تامارادان قالعان جۇمىستى تاستاي قىلىپ اتقارۋعا ءمادينانىڭ شاما-شارقى جەتە مە؟ ابدەن مۇمكىن! ويتكەنى پرەزيدەنت ەسكەرتكەن مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋدىڭ ماشاقاتى م.ءابىلقاسىموۆاعا ابدەن تانىس. باسقاسى باسقا، ءدال وسى ماسەلە جاس شەندىنىڭ وڭ جامباسىنا كەلەتىن تارىزدەنەدى. نەگە دەسەڭىز، مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋدىڭ ءيىسى ەلدىڭ مۇرنىنا بارماي تۇرعاندا، ءابىلقاسىموۆتار وتباسى ونىڭ ەگجەي-تەگجەيىن جەتىك بىلەتىن. سەبەبى «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋ جۇيەسى» دەگەن كىتاپتى باسقا ەمەس، ەراسىل ءابىلقاسىموۆ جازعان. سوناۋ 1996 جىلى وسى تاقىرىپتا كونديداتتىق ديسسەرتاسيا قورعاعان. دەمەك اكە سىزىپ بەرگەن جۇيەنىڭ ىقپىل-جىقپىلىن جەتىك بىلەتىن قىز ونى ومىرگە ەنگىزۋدە قينالماۋى كەرەك. ارينە، مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋدى حالىقتىڭ قالتاسىن قاعۋدىڭ ءبىر جولى رەتىندە قاراستىراتىندار دا از ەمەس. ءبىراق ەندى ول باسقا اڭگىمەنىڭ جۇگى. بۇل جەردە م.ءابىلقاسىموۆا نە تىندىرۋى مۇمكىن دەگەن ساۋال قويىلعاندا، ءتىلىمىزدىڭ ۇشىنا ەڭ ءبىرىنشى بولىپ وسى ماسەلە ورالدى.

ەندى نەگىزگى شارۋاعا كوشەيىك. 2014 جىلى ەكونوميكا جانە بيۋدجەتتى جوسپارلاۋ ۆيسە-مينيسترى بولىپ جۇرگەنىندە وسى ءمادينا ءابىلقاسىموۆا قازاقتىڭ نامىسىنا تيەتىن ءسوز ايتىپ، ەلدى دۇرلىكتىرگەنى ەسىمىزدە. ءوزى كوپ وقىعاننان كەيىن شىعار، سىرتتان كەلەتىن قانداستاردىڭ ءبىلىم دەڭگەيىنە كۇدىك كەلتىرىپ، «ورالمانداردىڭ 70 پايىزىندا جوعارى ءبىلىم جوق» دەپ قويىپ قالعان ەدى. بۇل اتامەكەنىنە ورالعان قازاقتى قاق باستان قامشىمەن تارتىپ جىبەرگەندەي وتە سۇستى ءسوز. ورالماندى ولقىسىنعان بيلىككە شەتتەن كەلگەن قازاقتىڭ «قارا تانيتىنىن» دالەلدەۋ ءۇشىن تاۋەلسىز باسپا ءسوز بەتىندە ناۋقان باستالعانى دا سول تۇس. «جەبەۋ» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ اتقارۋشى ديرەكتورى راحىم ايىپ ۇلىنىڭ سونداعى مالىمەتى ءمادينانىڭ وتىرىگىن شىعارعانىن دا ۇمىتقامىز جوق: «2011 جىلعى ساناق بويىنشا، سىرتتان كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ اراسىندا 74 عىلىم دوكتورى بار. 213 عىلىم كانديداتى، 1600 شىعارماشىلىق قىزمەتكەرى، 12،5 مىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى، 7 مىڭ مەديسينا سالاسى ماماندارى بار. سونداي-اق، 40777 جوعارى ءبىلىم يەلەرى، 2509 اياقتاماعان جوعارى ءبىلىم يەلەرى بار. ءارى ورالمانداردىڭ 93600ء-ى ارناۋلى ورتا ءبىلىم يەسى. شەتتەن ورالعانقانداستارىمىزدىڭ اراسىنان 620 ادام ق ر قارۋلى كۇشتەرى قاتارىندا. دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعىنىڭ مالىمەتىنشە، قازاق ۇلتىنىڭ 33-34 پايىزى الىس-جاقىن شەتەلدەردە تۇرادى. بۇل - بەس ميلليونداي قازاق. تاۋەلسىزدىك العالى بەرى ەلگە ءبىر ميلليونعا دا جەتپەيتىن قازاقتار قايتىپ ورالدى دەسە، ولاردىڭ اراسىندا زەينەتكەرلەردىڭ ۇلەسى بار-جوعى 4 پايىز عانا. ال، ولاردىڭ 50 پايىزعا جۋىعى 18 جاسقا تولماعان ءجاسوسپىرىم بالالار. ەندەشە، ەلگە ورالاتىن قانداستارىمىزدىڭ وتانعا قوساتىن ۇلەسى از ەمەس قوي» دەگەن ەدى كۇيىنگەن ر.ايىپ ۇلى.

ەندى مىنە، ءمادينا ءابىلقاسىموۆا ورالماندار ماسەلەسىمەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيتىن مينيسترلىككە باسشى بوپ كەلىپ جاتىر. تۇسىنگەن ادامعا سىرتتاعى قانداستاردىڭ، ەلگە كەلگەن ورالمانداردىڭ ماسەلەسى مىندەتتى مەديسينالىق ساقتاندىرۋدىڭ ماشاقاتىنان مىڭ ەسە ماڭىزدى. مۇنى ءمادينا ءابىلقاسىموۆا ۇعا ما، ۇقپاي ما، اڭگىمە سوندا عوي. ايتپەسە ءبىز «جۇرت جادىنداعى جاعىمسىز بەينەسى» دەگەندە جاس ءمينيستردىڭ كەلبەتىنەن ءمىن ىزدەپ وتىر دەيسىز بە؟!

سانسىزباي نۇربابا