ۇلتتىق ۇلاندا ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ دەپ اتالاتىن قىزمەتتىڭ ەرەكشە ءتۇرى بار. ول بەيبىت ۋاقىتتا دا، سوعىس ۋاقىتىندا دا ارنايى تاسىمالداۋ بويىنشا كۇش قۇرىلىمدارىنىڭ مۇددەسىن كوزدەيتىن ايرىقشا مىندەتتەردى ورىندايدى.
ارنايى تاسىمالداۋ قىزمەتىنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – ارنايى كونتينگەنتتى تەمىر جول ارقىلى تاسىمالداۋ، جەكە قۇرامدى، تەحنيكا مەن قارۋ-جاراقتى جاۋىنگەرلىك قىزمەت اتقاراتىن ايماققا جەتكىزۋ.
تاسىمالداۋ ۇدەرىسىن تالاپقا ساي ورىنداپ وتىرۋ قىزمەتتىك-جاۋىنگەرلىك جۇمىستىڭ ۇزدىكسىز اتقارىلۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. ءارى بۇل قىزمەت جوعارى بىلىكتى مامانداردى قاجەت ەتەدى.
تاريحتان باستاساق...
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ءىىم ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ جۇمىسى وتكەن عاسىردىڭ 40-جىلدارىندا باستاۋ العان. ول جىلدارى ارنايى ءبولىنىس كاسىپورىندار مەن مەكەمەلەردىڭ، سوتتالعاندار مەن اسكەري تۇتقىنداردىڭ تەمىر جولمەن تاسىمالدانۋىن قامتاماسىز ەتكەن، 1943 جىلدان باستاپ، قورعانىس جۇكتەرىن، ءوق-دارى مەن حيميالىق زاتتاردى تاسىمالداۋدى ۇيىمداستىرعان.
ال سوعىستان كەيىنگى جىلدارى ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ ءبولىنىسىنىڭ قىزمەت اياسى كەڭي تۇسەدى. 50-جىلدارى قازاقستاندا كسرو ءىىم قازاقستان تەمىر جولى بويىنشا ارنايى تاسىمالداۋ بولىمشەسى قۇرىلىپ، 1974 جىلى الماتى، باتىس قازاقستان جانە تىڭ تەمىر جولدارىندا بولىمشەلەر اشىلدى.
ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن بۇل قىزمەت ءوزىنىڭ ءمانىن جويماي، كەرىسىنشە، جاڭا باعىتتا قۇلاش الا باستادى. ارنايى تاسىمالداۋدىڭ نەگىزگى جانە ءداستۇرلى قىزمەتىنەن باسقا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكى، ۇكىمەتارالىق كەلىسىمدەر بويىنشا تاسىمالدار باقىلاۋعا الىنا باستادى.
جانى جايساڭ جان ەدى
(پودپولكوۆنيك جاندوس اسقاروۆ تۋرالى ۇزىك سىر)
2009 جىلدىڭ اقپان ايىندا ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ قىزمەتى ىشكى اسكەرگە، ياعني قازىرگى ۇلتتىق ۇلانعا بەرىلدى. بۇعان دەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءىىم-نىڭ ورتالىق اپپاراتىندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءىىم قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسى كوميتەتىندە، الماتى وبلىسى بويىنشا ىشكى ىستەر دەپارتامەنتى قۇرامىندا بولعان.
ىشكى اسكەرگە اۋىسقان تاسىمالداۋ بولىمشەسىنىڭ باستىعى بولىپ مايور جاندوس اسقاروۆ كەلگەن ەدى. جاندوس اسقاروۆ 1988 جىلى الماتى تەمىر جول ينجەنەرلەرى ينستيتۋتىن (قازىرگى م. تىنىشپايەۆ اتىنداعى قازاق كولىك جانە كوممۋنيۋكاسيا اكادەمياسى) ءتامامداپ، ءوزىنىڭ تۋعان جەرى قىزىلورداعا بارىپ، تەمىر جول سالاسىندا ريەۆيزورلىق قىزمەت اتقارعان. 1995 جىلى الماتىعا قايتىپ كەلىپ، ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ قىزمەتىنە ورنالاسىپ، ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن وسى سالادا قاجىرلى ەڭبەك ەتتى. 2012 جىلى بۇل دۇنيەدەن وتكەندە جاندوس اسقاروۆ ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ بولىمشەسىنىڭ باستىعى قىزمەتىندە جۇرگەن ەدى.
جاندوس اسقاروۆ
ج. اسقاروۆ – تەمىر جول سالاسىنىڭ جوعارى بىلىكتى مامانى ەدى. جاس وفيسەرلەرگە ۇنەمى تاجىريبەسىمەن ءبولىسىپ، ولارعا ادىستەمەلىك كومەك كورسەتىپ وتىراتىن. قاراماعىنداعىلاردىڭ كاسىبي مامان بولىپ شىعۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوستى، جاس مامانداردى وقىتىپ، ۇيرەتۋدەن جالىقپاعان مىقتى تالىمگەر ەدى. ءارقاشان دا سابىرلى مىنەزىمەن اقىل-كەڭەسىن بەرىپ وتىراتىن. ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ قىزمەتى ءسوز بولعاندا، پودپولكوۆنيك جاندوس اسقاروۆ تۋرالى ايتپاي كەتۋ مۇمكىن ەمەس. ول ءوزىنىڭ ىسىنە دەگەن ادالدىعىمەن، ەرەكشە وتانسۇيگىشتىگىمەن ۇلكەن ابىرويعا يە بولعان جان ەدى. جاندوس اسقاروۆتى قىزمەتتەستەرى ءاردايىم قۇرمەتپەن ەسكە الىپ وتىرادى، سوڭىندا قالعان وتباسىن، بالالارىن نازاردان تىس قالدىرعان ەمەس، قاجەت جاعدايدا كومەك بەرىپ كەلەدى.
جاۋاپكەرشىلىگى زور مىندەت
جاۋىنگەرلىك قىزمەت باسقارماسىنا قاراستى ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ ءبولىمىنىڭ بۇگىنگى قىزمەتى مەن مىندەتتەرى قانداي؟
ءبولىمنىڭ بۇگىنگى مىندەتى – ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋدى ۇزدىكسىز جەدەل باسقارۋ، كولىك ورگاندارى جانە اسكەري بولىمدەرمەن بىرلەسە وتىرىپ، توتەنشە سيپاتتاعى جانە ەۆاكۋاسيالىق تاسىمالداۋلاردى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ءىس-شارالاردى جوسپارلاپ، جۇزەگە اسىرۋ، ارنايى كونتينگەنتتى تاسىمالداۋ، ونى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا ۇيىمداستىرۋ-تەحنيكالىق شارالارىن ۇيلەستىرۋ، ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋدى جۇزەگە اسىرۋدا قاۋىپسىزدىك پەن قۇپيالىق رەجيمدى ساقتاۋ شارالارىن باقىلاۋعا الۋ.
«وڭتۇستىك» وڭىرلىك قولباسشىلىعىنا قاراستى ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ بولىمىندە كاسىبي دايارلىعى مىقتى، ءوز ءىسىنىڭ بىلگىرلەرى، سايدىڭ تاسىنداي ىرىكتەلگەن ماماندار قىزمەت ەتەدى. اتاپ وتسەك، ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى مايور پاۆەل فەششەنكو، اعا وفيسەرلەر مايور يسمايل كاديروۆ، كاپيتان داۋرەن سالاماتوۆ، لەيتەنانت داۋرەن وماروۆ، وفيسەر لەيتەنانت بەگزات نۇسىپبايەۆ، قىزمەتشى مارات الدامبەرگەن.
اتالعان وفيسەرلەردىڭ ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ سالاسىندا اتقارىپ جۇرگەن قىزمەتتەرى اسا جاۋاپتى. ولار اتالعان قىزمەتتى جەدەل باسقارۋدى جۇزەگە اسىرادى. اسكەري ەشەلونداردىڭ، كولىكتەردىڭ، ارنايى كونتينگەنتتەردى تاسىمالداۋ ارنالعان ارنايى ۆاگونداردىڭ قوزعالىسىن تاۋلىك بويى باقىلاۋعا الادى. تاسىمالداۋ جوسپارىنىڭ ورىندالۋ بارىسى تۋرالى اقپاراتتى جيناپ، وڭدەيدى جانە جاۋىنگەرلىك قىزمەت باس باسقارماسىنىڭ ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ بولىمىنە، باسقا دا مۇددەلى ورگاندارعا ۋاقىتىلى اقپارات ۇسىنىپ وتىرادى. جەكە قۇرام مەن اسكەري تەحنيكانى جىلدام تاسىمالداۋ كەرەك بولعان جاعدايدا، كولىك ورگاندارىمەن بىرلەسىپ، جىلجىمالى قۇرامداردى كەزەكتەن تىس بەرۋدى، ال كەزەك كۇتتىرمەيتىن اسا تىعىز جاعدايلاردا باسقا پويىزداردىڭ الدىنان جىبەرۋدى قامتاماسىز ەتەدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ اسكەري قاتىناستار جانە كولىك ورگاندارىمەن بىرلەسىپ، جۇكتەردى، اسكەر مەن تەحنيكانى تيەۋ جانە ءتۇسىرۋ بويىنشا تەمىر جول ستانسيالارىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن انىقتايدى. ارنايى ۆاگونداردىڭ تەحنيكالىق جاعدايىنا، جولعا ءازىر بولۋىنا، جوسارلى جوندەۋ جۇمىستارىنىڭ ۋاقىتىلى ورىندالۋىنا، ولاردى قولدانۋدىڭ ەسەبىنە ۇنەمى باقىلاۋ جاساپ وتىرادى.
سونىمەن قاتار تەمىر جول كولىگىمەن تاسىمالداۋ ەرەجەلەرىن اسكەري بولىمدەردىڭ جەكە قۇرامىنا وقىتۋدا ادىستەمەلىك جانە ىس-تاجىريبەلىك كومەك كورسەتەدى.
وڭتۇستىك، ورتالىق، باتىس، شىعىس ايماقتارداعى قالالاردا وتەتىن وقۋ-جاتتىعۋلاردا تەحنيكانى ورنالاستىرۋ، وقۋ ماقساتىندا تەمىر جول جىلجىمالى قۇرامدارىنا كولىكتى تيەۋ، قايتا ءتۇسىرۋ جۇمىستارىن اتقارىپ كەلەدى. بۇل – وراسان زور ەڭبەك جانە بىرلەسىپ ءوزارا ءىس-قيمىل جاسايتىن ۆەدوموستۆولار اراسىندا ءساتتى جۇرگىزىلگەن كەلىسمدەر مەن تىعىز بايلانىستىڭ ناتيجەسى.
جاس كەلسە، ىسكە!
«وڭتۇستىك» وڭىرلىك قولباسشىلىعىنا قاراستى جاۋىنگەرلىك قىزمەت باسقارماسى ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ ءبولىمىنىڭ باستىعى مايور پاۆەل فەششەنكو م. تىنىشپايەۆ اتىنداعى قازاق كولىك جانە كوممۋنيۋكاسيا اكادەمياسىن 2005 جىلى ءبىتىرىپ شىققان. ول 2007 جىلى الماتى وبلىسىنىڭ ءىىد ارنايى جانە اسكەري تاسىمالداۋ بولىمىنە قىزمەتكە كەلەدى دە، 2009 جىلى بولىمشەسىمەن ىشكى اسكەرگە اۋىسادى. پودپولكوۆنيك جاندوس اسقاروۆ، نۇرلان مۇزاپاروۆ، مارات الدامبەرگەندەر سياقتى تاسىمالداۋ قىزمەتىنىڭ مايتالمان مامان، جوعارى بىلىكتى تالىمگەرلەرىنىڭ مەكتەبىنەن وتكەن مايور پ.فەششەنكو جاس بولسا دا، جاۋاپكەرشىلىگى جوعارى باسشىلىق قىزمەتتى الىپ كەتتى. ارينە قىزمەت بارىسىندا ءبولىم وفيسەرلەرى تالىمگەرلەردىڭ اقىل-كەڭەسىنە ءاردايىم جۇگىنىپ وتىرادى. بۇل ءبولىمنىڭ ەرەكشەلىگى دە سول – ۇرپاق ساباقتاستىعى جاقسى جولعا قويىلعان.
ماتەريال دايىنداۋ بارىسىندا مايور پ.فەششەنكو قىزمەتتەرىندەگى تاعى ءبىر جاڭالىقپەن ءبولىستى. «ءبىزدىڭ ءبولىم جاڭا ۆاگوننىڭ جوباسىن جاسادى. تۇبەگەيلى قالىپقا كەلتىرۋ، جوندەۋ ورنىندا اتالعان ۆاگوندى جاساپ شىقتى. ەندى ونى قولدانىسقا ەنگىزۋگە دايىنداپ جاتىرمىز. ۆاگوننىڭ ەرەكشەلىگى سول – وكپە قۇرتى اۋرۋىنىڭ (تۋبەركۋلەز) اشىق تۇرىنە شالدىققان سوتتالعاندار ارنايى بەيىمدەلگەن كامەرالاردا تاسىمالدانادى. بۇنداي جاعداي قازاقستاندا ءبىرىنشى رەت جاسالىپ وتىر. ونى ءبىزدىڭ ءبولىمنىڭ ماماندارى ويلاپ تاۋىپ، جۇزەگە اسىرىپ وتىر»، – دەيدى اتالعان ءبولىمنىڭ باستىعى پاۆەل فەششەنكو.
تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، مايور پ.فەششەنكونىڭ قىزمەت بارىسىندا كورسەتكەن قىراعىلىق ۇلگىلەرى كوپكە ۇلگى. ول بىرنەشە رەت اسا ءقاۋىپتى قىلمىسكەرلەردى ۇستاپ، كوزگە تۇسكەن. مىسالعا، 2010 جىلى ە. دەگەن ازاماتتى ۇرىپ-سوعىپ، بىرنەشە جەرىنەن پىشاق سالعان ەكى قىلمىسكەردى الماتى ق. جەتىسۋ ءاىىب قىزمەتكەرلەرىمەن بىرگە ۇستاعان، ال 2016 جىلى وسى ءبولىمنىڭ وفسەرى مايور ي.كاديروۆپەن بىرلەسىپ، قاراقشىلىق جاساۋدى نيەت ەتكەن ەكى قىلمىسكەردى قولعا تۇسىرگەن ەدى. بۇل ەرلىكتەرى جايلى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى دا كەزىندە جارىسا جازعان بولاتىن.
مايور دانارا بايماعانبەتوۆا
فوتو ەفرەيتور سۇلتان باينازاروۆتىكى
«وڭتۇستىك» وڭىرلىك قولباسشىلىعى
پىكىر قالدىرۋ