كەشە قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قاتىسۋىمەن ەلوردادا «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى رەسمي تۇردە اشىلدى. قازاقستان ەلورداسىنىڭ 20 جىلدىعىنا ورايلاستىرىلعان «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ رەسمي اشىلۋ سالتاناتتى راسىمىنە الەمنىڭ 50-گە جۋىق ەلىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى. ولاردىڭ قاتارىندا شەت مەملەكەتتەردىڭ باسشىلارى دا بار. ولاردىڭ ىشىندە ءابۋ-دابيدىڭ تاق مۇراگەرى، تاجىكستان پرەزيدەنتى، حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ باسشىلارى بار.
«قاتىسۋشىلاردىڭ قولايلىلىعى جانە قور نارىعىن دامىتۋ ءۇشىن جوعارى تەحنولوگيالىق ينفراقۇرىلىمى بار "استانا" حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ بيرجاسى قۇرىلدى. وعان امەريكالىق NASDAQ بيرجاسى مەن شانحاي قور بيرجاسى قاتىسادى. نارىقتىق كاپيتاليزاسيا بويىنشا ولار الەمدە 2 جانە 4 ورىنعا يە. قازىرگى تاڭدا احقو بيرجاسىندا 14 جەرگىلىكتى جانە حالىقارالىق بروكەرلەر بار. ولاردىڭ اكتيۆتەرى 34 ميلليارد دوللاردى قۇرايدى. بۇل سان الداعى ۋاقىتتا وسەتىن بولادى»، - دەدى پرەزيدەنت احقو اشىلۋىندا سويلەگەن سوزىندە.
وتكەن جىلى 173،4 گەكتار ايماقتى الىپ جاتقان كورمە اۋماعىندا «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى قۇرىلىپ، ۇلتتىق بانك ءتوراعالىعىن اتقارعان قايرات كەلىمبەتوۆ ورتالىققا باسشىلىققا كەلگەن. ورتالىق رەسمي تۇردە جۇمىسىن بيىل قاڭتاردىڭ بىرىنەن باستادى. احقو-نى قارجىلاندىرۋعا قازىنادان 2017 جىلى 13 ملن دوللار بولىنسە، 2018-2020 جىل ارالىعىندا، ءار جىلى 20 ميلليون اقش دوللارىنان قاراستىرىلىپ وتىر. العاشقى ۋاقىتتا قارجىلىق قولداۋ كورسەتىلگەنىمەن، كەيىننەن قارجى ورتالىعى ءوز شىعىنىن ءوزى وتەيتىن بولادى. كەلىسىمگە سايكەس، احقو بيرجاسى اكسياسىنىڭ 25%-ىن شانحاي قور بيرجاسى يەلەندى. «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ نەگىزگى بەس ستراتەگيالىق باعىتى — ورتالىق كاپيتال نارىعى، اكتيۆتەردى باسقارۋ مەن Private Banking، يسلام قارجىلاندىرۋى جانە جاڭا قارجىلىق تەحنولوگيالارعا باسىمدىق بەرمەك.
ءتىپتى، رەسەيدىڭ وزىندە جوق «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن (AIFC) قۇرۋ يدەياسى العاش 2015 جىلى «100 ناقتى قادام» باعدارلاماسىندا اتاپ كورسەتىلگەن ەدى. 2015 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن قۇرۋ تۋرالى كونستيتۋسيالىق زاڭعا قول قويدى. «حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن قۇرۋ بارىسىندا ءبىز دۋبايدىڭ تاجىريبەسىن نەگىزگە الۋىمىز كەرەك. سول ەلدىڭ ينۆەستيسيالىق رەزيدەنتتىك ءپرينسيپىن ەنگىزۋىمىز قاجەت، ال كليەنتتىك قارىم-قاتىناستى ءنورماتيۆتى-قۇقىقتىق، كەلىسىم-شارتتىق رەتتەۋگە الماستىرۋ كەرەك. مەن دۋباي شەيحىمەن سويلەستىم، ول جاقتا ءبىزدىڭ دەلەگاسيا دا بولىپ قايتتى. ەندى ءبىز الماسقان تاجىريبەمىزدىڭ ارقاسىندا بىرگە قۇرامىز. ءبىزدىڭ ورتالىقتا ءوز زاڭدىلىعىمىز بولادى جانە ءبارى شەتەلدىك قۇقىق بويىنشا جۇرگىزىلەدى»، - دەپ مالىمدەگەن بولاتىن پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ 2015 جىلى وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا. ايتا كەتسەك، الەمدىك تابىستى انالوگتاردىڭ ءبىرى 2004 جىلدان باستاپ جۇمىس جاساپ كەلە جاتقان دۋباي قالاسىنداعى قارجى ورتالىعى بولىپ تابىلادى.
ال، بۇگىن مەملەكەت باسشىسى قىرعىز رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى سوورونباي جەەنبەكوۆپەن، تاجىكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ەمومالي راحمونمەن، وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى شاۆكات ميرزيويەۆپەن بىرگە «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ اشىلۋىنا ارنالعان سيفرلاندىرۋ كورمەسىن ارالاپ كوردى.
استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ سوت جۇيەسى دە وزگەشە. «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى اعىلشىن زاڭناماسى بويىنشا جۇمىس ىستەمەك. English law نەمەسە بريتان زاڭى، اعىلشىن جالپى زاڭدىلىعى دەپ اتالاتىن قۇقىقتىق نەگىزدەمە – انگليا مەن ۋەلستىڭ، بريتانيا قولاستىندا بولعان ەلدەردە جانە اقش-تا پايدالانىلاتىن قۇقىقتىق جۇيە. بۇل تۋرالى «جاھاندىق جانە ايماقتىق قارجى ورتالىقتارىنىڭ اراسىندا باسەكەلەستىڭ ءباسى وتە قاتال. سوندىقتان ءبىز ينۆەستورلارعا ۇلكەن جەڭىلدىك جاسايمىز. ولار نەگىزگى سالىق تۇرلەرىنەن 50 جىلعا بوساتىلادى. ءبىز مۇنداي قادامعا سانالى تۇردە بارىپ وتىرمىز. ايتپەسە باسەكەلەستىككە توتەپ بەرە المايمىز. ال استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ ينفراقۇرىلىمى مەن رەتتەۋ تەتىگى بريتان قۇقىعىنا نەگىزدەلەدى. ءقازىر الەمدەگى قارجى، ساۋدا، بيزنەس سالاسىنداعى كەلىسىمدەردىڭ 80 %-ى كەلىسپەۋشىلىك تۋعان جاعدايدا لوندون سوتىنا جۇگىنەدى. ويتكەنى بۇل سوت الەمدەگى ەڭ قاتال ءارى ءادىل سوت. سوندىقتان وعان ينۆەستورلار مەن كومپانيالار كۇمانسىز سەنەدى. وسىعان بايلانىستى ءبىز استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ جۇمىسىن جۇرگىزۋگە بريتان قۇقىعىن تاڭداپ وتىرمىز. بۇل استانادا بريتان سوتىنىڭ اۋماعى بولادى دەگەن ءسوز»، - دەپ تانىستىرعان ەدى احقو اتقارۋشى ديرەكتورى ساياسات نۇربەك.
«استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى 2030 جىلعا دەيىن 30 ملرد دوللار كولەمىندە ينۆەستيسيا تارتادى دەپ جوسپارلانعان. ورتالىق ازيا مەن ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق اۋماعىنداعى قارجى حابىنا اينالادى دەپ كۇتىلگەن AIFCء-دى حالىق قالاي قابىلدادى؟ «Astana EXPO – 2017» كەشەنىندەگى ارنايى ەكونوميكالىق ايماق نەسىمەن وزگەشە؟ ەكونوميكالىق اۋىرتپالىق بولا ما؟ الدە قازىنامىزدى قامپايتا ما؟ دۋباي مودەلى بويىنشا جۇمىس ىستەيتىن ورتالىقتىڭ بولاشاعى قانداي؟ دەگەن ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەپ كورگەن ەدىك.
قازىبەك ءداۋىتالى. زاڭ عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، فيلوسوفيا ماگيسترى،
«رەسەي عىلىم اكادەمياسى مەملەكەت جانە قۇقىق ينستيتۋتى»-نىڭ دوكتورانتى:
استانا - قازاق وركەنيەتىنىڭ سيمۆولى ءھام "الەمدىك استانا" ميسسياسى
ماسكەۋلىك تاكسيستەر ماقتاپ قويادى، "بىزدىكىلەر موسكۆا-سيتيدى ءالى سالىپ بىتە الماي جاتىر، ال قازاقستان تۇتاس قالا تۇرعىزىپ الدى" دەپ. استانانى مەڭزەگەنى، ارينە. ءوزى ورىس، ءوزى ماسكەۋلىكتىڭ بۇلاي اعىنان جارىلۋى سيرەك كەزدەسەتىن جاعداي...
انەۋكۇنى، وتباسىممەن موسكۆا-سيتيگە بارۋدىڭ جولى تۇسكەن ەدى. قۇرىلىس كراندارى الداماپتى. ورىندارىندا تاپجىلماي، ءالى جۇمىس ىستەپ تۇر ەكەن. يدەيا 1991 جىلى كوتەرىلگەنمەن، ىرگەسى 1998 جىلى عانا قالانىپ باستالىپتى. اتتاي 20 جىل. استانانىڭ تۇيەدەي قۇرداسى. ءبىراق، ناتيجە ءار ءتۇرلى. ءبىز "قالاشىق" ەمەس، "قالا" تۇرعىزا الدىق. تاۋەلسىزدىگىن جاڭا الىپ، ەسىن جيىپ ۇلگىرە الماي جاتقان پوستكەڭەستىك ەلدەر ءۇشىن سىناعى مەن سيمۆولدىق ماعىناسى قاتار ورىلگەن كۇماندى باستاما ەدى. اقتالدى. ەلباسىنىڭ ەڭبەگى جاندى، ەلدىڭ ءۇمىتى ورىندالدى. سول قارجىنى - كوررۋپسيامەن قالاي جەپ قويعانىمىزدى دا بىلمەي قالار ەك. قايىرلى ىسكە جۇمسالدى.
بۇگىنگى استانا كوپفۋنكسيونالدى قالاعا اينالۋ مۇمكىندىكتەرىن تابانداپ كەڭەيتۋ ۇستىندە. الىدە اتقارىلار شارالاردىڭ ءتىزىمى جەتەرلىك. وسىلاردىڭ ىشىندەگى "ساياسي شەشىمدەردى قابىلداۋ" مەن "حالىقارالىق قارجى" ورتالىعى مارتەبەسى قالانى دامىتۋدىڭ جەتەكشى باعىتتارى رەتىندە قالىپتاسىپ وتىر.
كەز-كەلگەن قالانىڭ - استاناعا، ال جەكەلەگەن ەل استاناسىنىڭ - الەمدىك استاناعا ۇمتىلۋى وركەنيەت قالىپتاستىرۋشى زاڭدىلىق ("فاۋستتىق" باتىس جاقتىرا بەرمەيتىن و.شپەنگلەردىڭ ءوي-تۇيىنى). وسى كۇنى سينگاپۋر، شانحاي، تايۆان سەكىلدى ازيالىق قالالار ەركىن قارجى اعىسىن ورناتا الۋ رەتىنە قاراي "الەمدىك استاناعا" مارتەبەسىن يەمدەنىپ وتىر.
"الەمدىك استانا" - وركەنيەتتىڭ فەنومەنى ءھام دالەلى. سوندىقتاندا استاناعا "قازاق وركەنيەتىنىڭ" سيمۆولى رەتىندە قاراۋ ىرگەلى ماسەلە. بوزبالا استانانىڭ ارمانى مەن قيالىنا - ماعىنا بەرەتىن ۋاقىتتا كەلىپ جەتتى. "الەمدىك استانا" بولمىسى قارجى اعىنىمەن بايلانىستى بولىپ وتىرعاندىقتان، بۇل ماسەلەدە قازاق وركەنيەتىنىڭ تاڭداۋى قالاي بولماق دەگەن سۇراق تۋىندايدى. مەنىڭشە، استانانىڭ وركەنيەتتىك ميسسياسى، ەۆروپالىق تىلمەن ايتار بولساق "كوممۋنيكاتيۆتى راسيونالدىلىق"، قازاقشا ويمەن تارقاتساق "بىتىمگەرشىلىك مىنەزبەن" ايشىقتالعانى ءجون. ءوسىمقورلىققا نەگىزدەلگەن باتىستىق قارجى جۇيەسىنە عانا باسىمدىق بەرە بەرمەي، يسلام قارجى جۇيەسىنىڭ دە تەڭ دارەجەدە قولداۋعا يە بولۋى ءتيىس. قارجى الەمىندەگى ءار ءتۇرلى مودەلدەردىڭ استانادا توعىسىپ جۇمىس ىستەۋى پايدالى عانا ەمەس، "قازاق بىتىمگەرشىلىگىنىڭ" وركەنيەت قۇرالى رەتىندە ورنىعۋىنا دا ۇلەس قوسادى. بۇل قازاق الەمىن قالىپتاستىرۋ دەگەن ءسوز. سانا بيىگى. بالكىم، ورىس فيلوسوفياسىندا ءۇش تولقىنى وتكەن "ەۋرازيالىق ديسكۋرستىڭ" سۇراعى ءساتتى شەشىلىپ، قازاقستاندىق رەڭك الا باستاۋىدا ىقتيمال...
استانانىڭ بولاشاعىن ويلاۋ دەگەنىمىز - قازاق وركەنيەتىن ماسەلە رەتىندە كوتەرۋ دەگەن ءسوز. بۇل، وسى كۇنگى جىلت ەتپە ءھام ترەند قۋعىش "ەكلەكتيكالىق" سانادان عۇمىرى ۇزاق (سينگاپۋر "الەمدىك استانا" قاتارىنا ەنگەنمەن، ەكلەكتيكالىق جوبا، بولاشاعى بۇلىڭعىر)، ىزدەنىسى مەن تالعامى بيىك دۇنيەتانىم.
جولداس ورىسبايەۆ، جۋرناليست:
بيرجانى شەتەلدىك ينۆەستورلار ءۇشىن سەنىمدى ايماققا اينالدىرۋ كەرەك
قازاقستان قور بيرجاسى (KASE) ەلىمىزدىڭ ىشكى نارىعىنا باعىتتالعان. دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسىنە سۇيەنسەك، كەز كەلگەن ەلدە سىرتقى نارىقپەن بايلانىسى بار حالىقارالىق حاب بولۋى ءتيىس. بۇل شەتەل ينۆەستورلارىنىڭ ەل نارىعىنا كىرەتىن بىردەن-بىر جولى دەسەك قاتەلەسپەيمىز.
مىسالى، گونكونگ بيرجاسى جۇڭگو نارىعىنىڭ "شىعىس قاقپاسىنا" اينالعان. "استانا" حالىقارالىق قارجى ورتالىعى دا وسىنداي قىزمەت اتقارۋدى ماقسات ەتپەك.
وتە از ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ باس قالاسى استانادا حالىقارالىق قارجى ورتالىعى قۇرىلدى. بۇل ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە قىقپال ەتۋى ءتيىس. ءبىراق ءقازىر ەمەس. ول ءۇشىن جەرگىلىكتى بيرجانى شەتەلدىك ينۆەستورلار ءۇشىن سەنىمدى ايماققا اينالدىرۋ كەرەك. وعان ۋاقىت قاجەت.
استاناداعى حالىقارالىق قور بيرجاسىندا ساۋدا جاسايتىن ينۆەستوردىڭ قۇقىعى اعىلشىن زاڭى نەگىزىندە قورعالىپ، قازاقستاننىڭ جەكە سەكتورىنا قارجى قۇيعانى ۇلكەن سالىق تولەۋدە جەڭىلدىككە يە بولادى. قازاق ۇكىمەتى شەتەلدەن ينۆەستور تارتۋ ءۇشىن بارلىق جاعدايدى جاساپ وتىر.
ءبىراق اكسيالارى ساتىلىمعا شىعاتىن ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ تابىسىنان شىعىنى كوپ. ۇنەمى قوسىمشا قارجىنى تالاپ ەتەتىن كومپانيانىڭ اكسيونەرى بولۋ مۇلدە ءتيىمسىز ەكەنىن قاراپايىم ازامات تا تۇسىنەدى. سوندا دا قازمۇنايگاز، قتج، قازاقتەلەكوم، ەير استانا، قازاقمىس، قازاتومپروم سىندى كۆازيسەكتورداعى كومپانيالار IPO-عا شىعارىلماقشى.
وركەن كەنجەبەك، «حابار» اگەنتتىگى ارنايى جوبالار قىزمەتىنىڭ جەتەكشىسى:
ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ بۇكىل قارجى نارىعىن رەتتەۋدىڭ ءپروتوتيپى!
"استانا" حالىقارالىق قارجى ورتالىعى اشىلدى! بۇل ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتىڭ بۇكىل قارجى نارىعىن رەتتەۋدىڭ ءپروتوتيپى!
شەتەلدىك ساراپشىلاردان وسىنداي جوعارى باعا الۋ ءۇشىن سوڭعى 2 جىلدا قايرات كەلىمبەتوۆ كومانداسىنىڭ قانداي اۋقىمدى جۇمىس اتقارعانىن ەلەستەتە الاسىز با؟
بۇل اڭىز ەمەس، وسى كۇنى ورىن العان شىن جەتىستىك. ەلورداداعى Astana Finance سەسسياسىندا ءسوز العان ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق كوميسسيا كوللەگياسىنىڭ ءتوراعاسى تيگران ساركيسيان بىلاي دەدى (ساراپشىنىڭ ءسوزىن ەسىمدە قالعانمەن شامالاپ بەرىپ وتىرمىن): بۇل قارجى ورتالىعى جالپى ەاەو قارجى نارىعىن رەتتەۋدىڭ ءپروتوتيپى بولا الادى.
ساركيسيان ورتالىقتىڭ پايدا بولۋى تاۋەلسىز قورلاردى باسقارۋ ادىستەرىن جاقسارتادى جانە ادامي كاپيتال دامۋىنىڭ ارتۋىن قامتاماسىز ەتە وتىرىپ ءبىلىم مەن تەحنولوگيالار ترانسفەرتىن جەڭىلدەتەدى دەدى.
ايتپاقشى، ادامي كاپيتال – قازاقستان عانا ەمەس، جالپى ەاەو ءۇشىن تابىس پەن دامۋدىڭ نەگىزى. وسى كۇنى قارجى ورتالىعىنا عانا ەمەس، قىزمەت سالاسى ەرەكشە دامىعان عىلىم مەن ءبىلىم، كاسىبي جانە وندىرىستىك ورتاعا اينالۋعا ەلوردانىڭ الەۋەتى جەتەدى. وسىنىڭ ءبارى ءبىز ءۇشىن شىن ماقتان!
دايىنداعان اقان بەكتاس
پىكىر قالدىرۋ