بۇگىندە قوعامنىڭ نازارىنا ىلىگىپ، ءبىرشاما حالىقتىڭ قارعىسىنا ۇشىراعان ق ر ىشكى ىستەر ءمينيسترى قالمۇحانبەت قاسىموۆ رەسمي ساپارمەن الماتى قالاسىنا كەلىپتى. قازاقستاندى عانا ەمەس، بارشا الەمدى دۇرلىكتىرگەن وقيعا – دەنيس تەننىڭ قازاسىنان كەيىن قوعام جاپپاي مينيستردەن ورنىن بوساتۋىن تالاپ ەتكەن بولاتىن. Times.kz پورتالىنا بەرگەن سۇحباتىندا مينيستر قاسىموۆ اتالمىش جايتقا قاتىستى ايتىپ بەردى. Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى مينيسترمەن بولعان سۇحباتتى وقىرمان نازارىنا ۇسىنادى.

– قالمۇحانبەت قاسىموۆ مىرزا، مانەرلەپ سىرعاناۋ شەبەرى دەنيس تەندى ءولتىرىپ كەتتى دەگەن حاباردى ەستىگەندە قانداي جاعدايدا بولدىڭىز؟ «حالىق مەنەن ورنىمدى بوساتۋدى سۇراپ وتىر، بولدى كەتەمىن» دەپ ويلادىڭىز با، الدە «بۇلاي بولمايدى، بارلىعىن جۇمىستان شىعارامىن» دەگەن وي كەلدى ما؟

– مۇنداي ويدىڭ ەشبىرى دە كەلمەدى باسىما. ەڭ ءبىرىنشى، قىلمىسكەرلەردى تەزدەتىپ تابۋدى ويلادىم. كەيىننەن حالىق اراسىندا شۋ باستالىپ، مەنى ورنىنان كەتسىن دەگەندە، قولاستىمداعى قىزمەتكەرلەر الماتىدا كەڭەس وتكىزۋدى ۇسىندى. «ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنىڭ باسشىلىعى اۋىستى دەپ ايتايىق» دەدى. ءبىراق كۇدەبايەۆتى نەمەسە ونىڭ ورىنباسارىن نە ءۇشىن قىزمەتىنەن بوساتامىز؟ ولار ناقتى ءارى جاقسى جۇمىس اتقاردى ەمەس پە...

ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – قىلمىستىڭ بەتىن اشۋ. ولار بۇل تاپسىرمانى مۇلتىكسىز ورىندادى.

– «ولار» دەگەن كىمدەر؟ بىلۋىمىزشە، گەنەرال كۇدەبايەۆ پەن ونىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى نۇرلان ماسيموۆ ەڭبەك دەمالىسىندا بولاتىن.

– ءىزباسار بەكتۇروۆ ەسىمدى ورىنباسارى ءىىد باسشىلىعىنىڭ قىزمەتىن اتقارىپ، وقيعا ورنىنا دەرەۋ جەتكەن ەدى. ءبىرىنشى ورىنباسارى نۇرلان ماسيموۆ ءوز ورنىندا بولدى، ءبىراق بەكتۇروۆ – نەگىزگى قىزمەت اتقارۋشى... ەگەر ول ءوزى بارماي، ماسيموۆتى جىبەرگەن بولسا، تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر ولار ەدى. ال ەڭبەك دەمالىسىندا جاتقان ءىىد باسشىسى ەكى كۇندە قىزمەتىنە كەلىپ ۇلگەردى.

ول الماتىعا كەلىپ، تەرگەۋ جۇمىستارىنا ارنايى قاتىستى. سونىمەن قاتار، مەنىڭ بۇيرىعىم بويىنشا استانادان ءىىم-نىڭ كريمينالدى پوليسيا باسشىسى ارمانبەك بايمۋرزين ۇشىپ كەتكەن بولاتىن. ول ءىستىڭ جۇرگىزىلۋ بارىسىن ءوز باقىلاۋىنا الدى.

– ال ءسىز شە؟ بۇگىندە كوپشىلىك مينيستر نەگە بىردەن ءوزى ۇشىپ كەلمەدى دەگەن ساۋالدار قويۋدا؟

– مەن اقتاۋدا ءىسساپاردا جۇرگەن بولاتىنمىن، دەگەنمەن ماعان وقيعا ورنىنان حابارلاردى دەرەۋ جەتكىزىپ تۇردى. ال كەيىننەن بايمۋرزين ءىستى ءوز باقىلاۋىنا العاننان سوڭ، مەن دە بۇل ءىستىڭ ءبىر جەرىن دە جىبەرمەي، قاداعالاپ وتىردىم: ساعات سايىن ماعان ءبارىن حابارلاپ ايتىپ وتىردى – قانداي كۇشتەر جۇمىلدىرىلعانىن، قىلمىسكەرلەردى ۇستاۋ ءۇشىن قانداي شارالار قولدانىلۋدا – بارلىعىن. ول كەزدە مەن اقتاۋ قالاسىنان باكۋگە تمد ەلدەرىنىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلەرىنىڭ جينالىسىنا ۇشىپ كەتكەن ەدىم.

– ءوزىڭىزدىڭ ورنىڭىزعا بىرەۋدى تاعايىنداپ، جەدەل تۇردە الماتىعا ۇشىپ كەلۋگە بولماس پا ەدى؟

– ونىڭ ەشقانداي ماڭىزى بولمادى: تۇنگى ساعات 2:00 شاماسىندا ءبىرىنشى كۇدىكتىنى قولعا ءتۇسىردى دە، ەرتەسىندە كۇندىزگى ۋاقىتتا ەكىنشى كۇدىكتى قولعا تۇسكەن ەدى. سونىمەن قاتار، الماتىعا مەنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارىم جانات سۇلەيمەنوۆ ۇشىپ كەتكەن بولاتىن. قىلمىسكەرلەردى تاۋىپ، قولعا ءتۇسىرۋ جۇمىستارى جاقسى ۇيىمداستىرىلىپ، ءساتتى اياقتالدى.

– ءيا، ونى بىلەمىز!

– ءبىراق ءبىز ونى قالاي ىسكە اسىرعانىمىزدى بىلمەيسىزدەر، ەشكىم دە بىلمەيدى...

– مۇمكىن ايتىپ بەرەرسىز؟

– نە ءۇشىن؟ قىلمىسكەرلەر ءسىزدىڭ گازەتىڭىزدى وقىپ الىپ، كەلەسى جولى قولعا تۇسپەس ءۇشىن قالاي قادام جاساۋ كەرەكتىگىن ءبىلىپ وتىرۋ ءۇشىن بە؟ تەك بىرنارسە عانا ايتا الامىن: اياق استىنان بۇكىل قالادا اۋقىمدى وپەراسيا جۇرگىزدىك، كوپتەگەن قىزمەتكەرلەر قاتىستى، بارلىعىن جىلدام ءارى تىنىش ىستەۋگە تىرىستىق، جۇزدەگەن تۇرعىننان جاۋاپ الىپ، كۇندىز-تۇنى جۇمىس ىستەدىك. تاڭعا جۋىق، وپەراسيا اياقتالعاننان كەيىن ءىستىڭ ءمان-جايى انىقتالدى. ءبىرىنشى كۇدىكتىنى قولعا ءتۇسىرىپ، ەكىنشىسىنىڭ قاي ايداندا جۇرگەنىن انىقتادىق. مۇنداي جەتىستىكتە، ارينە، الماتى قالاسىنىڭ ءىىد ۇلەسى زور ەكەنى ءسوزسىز.

– ال استاناداعى پوليسيا قىزمەتكەرلەرىنە قاتىستى نە ايتاسىز؟ قىلمىسكەر دەپ تانىلعان ارمان قۇدايبەرگەنوۆتى ساپار شامشييەۆا ەسىمدى تۇرعىننىڭ كولىگىنىڭ ايناسىن ۇرلاپ قولعا تۇسكەندە قاماۋدان بوساتىپ جىبەرگەن سولار ەمەس پە؟

– قۇدايبەرگەنوۆتى كولىككە ۇرلىققا تۇسكەن ساتىنەن پوليسيا پاترۋلدەرى قولعا تۇسىرگەن، كەيىننەن ءبىز جابىرلەنۋشىنى، ياعني كولىكتىڭ يەسىن تاپتىق.

قولعا تۇسكەن قاراقشى بىردەن پوليسيا بولىمشەسىنە جەتكىزىلىپ، ونىڭ ءىسى تىركەلگەن بولاتىن.

– الايدا شامشييەۆا ءوزىن الماتى اۋدانىنىڭ پوليسيا باسقارماسىندا الداعانىن ايتقان ەدى. العاشىندا، قۇدايبەرگەنوۆ ۋاقىتشا قاماۋ يزولياتورىندا وتىرعانىن ايتىپ، كەيىننەن ونى قولحات جازدىرىپ، بوساتىپ جىبەرگەنىن ەستىگەن. فەيسبۋك جەلىسىندە ونى الماتىعا «مەيىرىمدى» پوليسيا قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن «راحمەت» جيناۋعا كەتتى دەگەن دە سوزدەر ايتىلدى. بۇعان قاتىستى نە ايتاسىز؟

– سوڭعى ايتىلعانى، ارينە، اقىلعا قونىمسىز. ونداي بولعان جوق. ارمان قۇدايبەرگەنوۆ نۇرالى قياسوۆقا قاراعاندا تاجىريبەلى قىلمىسكەر، ول زاڭدى جاقسى بىلەدى. سوندىقتاندا شامشييەۆانىڭ كولىگىنە ۇرلىققا ءتۇسىپ، ۇستالعاننان كەيىن ول قوڭىراۋ شالىپ، جابىرلەنۋشىمەن كەلىسىمگە كەلۋگە تىرىسقان. تەرگەۋشى قىلمىستىق ءىس كەزىندە كۇدىكتى مەن جابىرلەنۋشىگە كەلىسىمگە كەلۋ تۋرالى ايتۋى قاجەت. بۇل ءىستىڭ ءمان-جايى ءالى انىقتالۋدا. الماتى اۋداندىق پوليسيا قىزمەتكەرلەرىن كىنالاۋعا نەگىز جوق.

– قالايشا نەگىز جوق؟ ولار ۇرلىق جاساپ سوتتالعان ادامدى قاماۋدان بوساتىپ جىبەرىپ وتىر ەمەس پە؟ دەمەك، پوليسيا ءبىر رەت قىلمىس جاساعان ادامعا ەكىنشى رەت قىلمىس جاساۋعا مۇمكىندىك بەرىپ، قاتاڭ جازاعا تارتپايدى ما؟

– ولار زاڭعا قايشى قانداي ارەكەت ىستەدى؟ فاكت تىركەلدى. قىلمىستىق ءىستى جاڭا زاڭنامالىق اكتىگە قاتىستى جەڭىلدەتىلگەن ءتارتىپ بويىنشا جۇرگىزدى، ال ءىستىڭ ەلەكتروندى قۇجاتى پروكۋراتۋراعا 26 شىلدەدە جىبەرىلۋى ءتيىس ەدى. تەرگەۋشىنىڭ قانداي كىناسى بار؟ ستاتيستيكا بويىنشا، 20148 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا 2271 قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىق پەن 12 مىڭ قىلمىس جاسالعان، ونىڭ 9548ء-ى ورتاشا اۋىرلىق دارەجەسىندە. ول قىلمىستىق ىستەر بويىنشا قاماۋعا الۋعا ءبىزدىڭ قۇقىمىز جوق.

– ەستۋىمىزشە، بەل دەپۋتات باقىت سىزدىقوۆا سىزگە حابارلاسىپ، قوعاممەن كەزدەسۋگە ءوزىنىڭ كومەگىن ۇسىنعان ەكەن...

ءيا، باقىت سىزدىقوۆامەن ونداي جاعداي بولدى. ءىسساپاردا جۇرگەنىمدە جۇمىسىم باسىمنان اسىپ، قولىم تيمەدى: رەسمي كەزدەسۋلەر، ارىپتەستەرمەن كەلىسسوزدەر جۇرگىزۋ، دەنيستىڭ ولىمىنەن كەيىنگى قىلمىستىق ىسكە قاتىستى قوڭىراۋلار – مۇلدە قولىم بوسامادى. كەنەتتەن تەلەفونىما بىرەۋ قوڭىراۋ شالىپ: «سالەمەتسىز بە، مەن (ءاتى-جونىن ايتىپ) وسىنداي دەپۋتاتپىن، مەنى تانيسىز با؟ قالاساڭىز سىزگە پرەسس-كونفەرەنسيا ۇيىمداستىرىپ بەرەيىن!» دەدى. مەن «ويلانىپ كورەمىن» دەدىم دە تۇتقانى قويا سالدىم. دەپۋتاتتىڭ سوزدەرىنە اسا ءمان بەرمەگەن ەدىم، سەبەبى ونىڭ مۇنداي كومەگىنە مۇقتاج بولمادىم. ايتپاقشى، مەن ول دەپۋتاتپەن جەكە تانىس ەمەس ەدىم، تەك بىر-ەكى رەت پارلامەنتتە كورگەنىم بار. كەلەسى كۇنى ول فەيسبۋك پاراقشاسىنا ءوزىنىڭ جانە مەنى سۋرەتىمدى سالىپ، «سىزدەرگە ۋادە بەرگەنىمدەي، مينيستر قاسىموۆپەن ونىڭ قىزمەتتەن كەتۋىنە بايلانىستى سويلەستىم. ويلانىپ كورەمىن دەدى!» - دەپ جازىپ قويىپتى. ءوزىڭىز ويلاپ قاراڭىزشى!؟ ەندى نە ىستەي الامىز، كەيبىرەۋلەر قانداي جاعداي بولماسىن، ءوزىن «پيار» جاساپ قالۋعا تىرىسادى. ال بىردەن حالىقپەن كەزدەسۋ جايىندا ايتار بولساق، ءسىزدىڭ ايتقانىڭىز راس-اۋ، ءبىز ءالى قوعامنىڭ سەنىمىنە كىرە المادىق، ونى ءالى ۇيرەنۋىمىز كەرەك.