ەلوردامىزدىڭ اstana hub تەحنوپاركىندە ءداستۇرلى كەزدەسۋگە اينالعان Digital Arena الاڭىندا مەملەكەتتىك ورگاندار مەن IT وكىلدەرىنىڭ ەكىنشى فورۋمى ءوتتى. ەلىمىزدىڭ سيفرلاندىرۋ پروسەسى جونىندە وي قوزعاپ، وتاندىق ءىت-ماماندارىنىڭ ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرىپ، ۇسىنىستارىن تىڭداعاندار اراسىندا 4 مينيسترلىكتىڭ ۆيسە-مينيسترلەرى بولدى.

اتالعان كەزدەسۋگە ق ر اقپارات جانە كوممۋنيكاسيالار ۆيسە-مينيسترى – دينارا ششەگلوۆا، ق ر اۋىل شارۋاشىلىعى ۆيسە-مينيسترى – ارمان ەۆنييەۆ، ق ر ينۆەستيسيالار جانە دامۋ ۆيسە-مينيسترى – تيمۋر توقتابايەۆ جانە ق ر قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ۆيسە-مينيسترى – مارات نۇرعوجين قاتىستى. ال، باسقوسۋدىڭ باستى قوناعى رەتىندە – يننوۆاتور، Be In Tech كومپانياسىنىڭ ديرەكتورى – باعدات مۋسين شاقىرىلعان بولاتىن.

«ءاربىر ادام باقىتتى ءومىر سۇرگىسى كەلەدى. دەنساۋلىق ماڭىزدى دەيمىز-قادىرىن بىلمەيمىز. جانۇيا ماڭىزدى دەيمىز، ءبىراق وتباسى مۇشەلەرىنە ۋاقىت تاۋىپ، كوڭىل بولمەيمىز. باي بولعىمىز كەلەدى، ءبىراق نەدەن باستارىمىزدى بىلمەيمىز، ارەكەت جاساۋعا ەرىنەمىز. ءتىپتى كۇندەلىكتى كەزدەسۋلەرگە كەشىككەن كەزدە وزىمىزگە مىڭداعان سىلتاۋ تاۋىپ، ءوز-وزىمىزدى الدايمىز. ادامعا شىن مانىندە ءبىر نارسە ماڭىزدى بولسا ول ونىڭ قولىندا بولادى»، – دەگەن جالىندى سوزدەرىمەن ميرۋس قۇرماشيەۆ «اتامەكەن» ۇكپ IT-كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى فورۋمنىڭ مودەراتورى رەتىندە جيىندى باستادى.

م. قۇرماشيەۆ وسى باسقوسۋدى ۇيىمداستىرۋ وڭايلىققا تۇسپەگەنىن، ەل مەن جەر تاعدىرىنا نەمقۇرايلى قاراي المايتىنىن جەتكىزدى.

«بۇگىنگى جينالىپ وتىرعان سەبەبىمىز – مەن ءۇشىن ماڭىزدى. سوڭعى ايدىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردى وسىندا جيناۋ ءۇشىن قاعىلماعان ەسىك، جازىلماعان حات، سوعىلماعان تەلەفون قالمادى. كەيبىرەۋلەرى ەسىگىن اشتى، كەيبىرەۋلەرى سوزىندە تۇرماي قاشتى. اندا-ساندا ويلاپ قويام: «ميرۋس نە ىستەيسىڭ سەن مۇنىڭ ءبارىن؟ بىرەۋلەردىڭ ارتىنان جۇگىرىپ قايتەسىڭ؟». ءبىراق، ەلىمنىڭ تاعدىرى مەن ءۇشىن ماڭىزدى»، – دەدى مودەراتور.

ال، ق ر اۋىل شارۋاشىلىعى ۆيسە-مينيسترى ارمان ەۆنييەۆ اۋىلشارۋاشىلىعى سالاسىن سيفرلاندىرۋ پروسەسىنە سايكەس الداعى تىڭ جوبالارىمەن ءبولىسىپ، جاڭا تەحنولوگيالاردىڭ كومەگىمەن ءوندىرىس ءونىمىن ارتتىرۋعا، شىعىن كولەمىن ازايتۋعا بولاتىنىن ايتتى.

«مەملەكەت باسشىسى جىل باسىندا اوك دامىتۋ تۋرالى ناقتى تاپسىرمالار بەرگەن بولاتىن. وتاندىق ونىمدەردىڭ سانىن ۇلعايتىپ يمپورت كولەمىن شەكتەۋگە، ەكسپورتتاۋعا ءمان بەرە وتىرىپ، بەس ەسە ۇلعايتۋدى تاپسىرعان ەدى. قازىرگى ۋاقىتتا اۋىلشارۋاشىلىعىنىڭ ەكى ءىرى سالاسى ول وسىمدىك شارۋاشىلىعى مەن مال شارۋاشىلىعىنىڭ 25 باعىتىن دامىتۋ ارقىلى ەلىمىزدە اگروكاسىپكەرلىكتى ءىت شەشىمدەرسىز قولعا الىپ دامىتۋ مۇمكىن ەمەس»، – دەدى  ا. ەۆنييەۆ.

سونىمەن قاتار، ول ەلىمىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىندا كوپتەگەن كەدەرگىلەردىڭ بارىن ايتىپ، ونى سيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ كومەگىنسىز شەشۋدىڭ مۇمكىن ەمەستىگىن جەتكىزدى.

«الەمدىك تاجىريبەدە كورىپ وتىرعانىمىزداي سيفرلىق جاڭاشىلدىقتاردى قولدانعان ەلدەردىڭ ەكونوميكاسىندا ايتارلىقتاي ءوسىم بولعان. بىزدە اۋقىمدى مەملەكەتتىك باعدارلاما بار. ونىڭ ماڭىزدىلىعى – سالالى بوۋىندا. ءبىز سيفرلىق تەحنولوگيالاردى بيزنەستى ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، وندىرىستەگى ءوسىم كولەمىن ۇلعايتۋ ءۇشىن پايدالانۋىمىز قاجەت. وسى ماقساتتا ءبىز اگروكاسىپكە نە قاجەتتى ەكەنىن، ولاردىڭ نەگە مۇقتاج ەكەندىگىنە ساراپتاما جاساپ، تالدادىق»، – دەدى ۆيسە-مينيستر.

ونىڭ سوزىنشە، سيفرلاندىرۋعا بايلانىستى بۇگىندە ءبىرقاتار ءىس-شارالار جۇزەگە اسىپ تا، جوسپارلانىپ تا جاتىر. ماسەلەن، ەلىمىزدىڭ 2 ءىرى جوعارى وقۋ ورنى ات-ماماندارىن دايارلاۋدى قولعا الدى. ال، جوسپارلارعا كەلەر بولساق، جۋىردا جەر كاداسترى بويىنشا قىزمەتتەر اشىق فورمادا كورسەتىلىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن قولداۋ ماقساتىنداعى نەسيەلەردى الۋ جەڭىلدەمەك. قاجەتتىلىكتەرگە توقتالار بولساق، قازاقستاننىڭ اگروونەركاسىپ سەكتورىنا ە-اگرونوم، ە-ۆەتەرينار، ە-سەلەكسيا، AgroUber سياقتى جاڭا جوبالار قاجەت.

ال، ق ر ينۆەستيسيالار جانە دامۋ ۆيسە-مينيسترى تيمۋر توقتابايەۆ سيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ ترانسپورت سالاسىنداعى كەدەرگىلەرگە توسقاۋىل بولا الاتىندىعىنا توقتالدى.

«ءبىز سيفرلاندىرۋ باعدارلاماسىنا سايكەس ونەركاسىپ ورىندارىنا جاڭاشىلدىقتار ەنگىزىپ جاتىرمىز. قازىرگى تاڭدا سيفرلىق فابريكالاردىڭ 7 مودەلى تاڭداپ الىندى. سولارعا سيفرلىق جۇيەلەر بىرتىندەپ ەنگىزىلەتىن بولادى. كەن ءوندىرۋ كولەمىنىڭ تومەندەۋىنە قانداي سەبەپتەر اسەر ەتەدى دەگەن ساۋالعا كەلەر بولساق، بۇل ءارتۇرلى اپاتتاردان  نەمەسە قويمالارعا جەتكىزۋدى سينحرونداۋ پروبلەمالارىنان ورىن الىپ جاتادى. مۇنىڭ بارلىعى ءوز كەزەگىندە تيىمسىزدىككە اكەلىپ، زاماناۋي تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋدى تالاپ ەتۋدە. ماسەلەن، كەن تيەلگەن جۇك ماشيناسى مەرزىمىنەن ەرتە نە كەش كەلىپ قوياتىن بولسا، تاۋار باعاسى ءتۇسىپ كەتەدى. ال، سيفرلىق تەحنولوگيالار بولسا مۇنداي كەدەرگىلەردىڭ بولۋىنا جول بەرمەيتىن بولادى»، – دەيدى ت. توقتابايەۆ.

ۆيسە-مينيستردىڭ ايتۋىنشا، 2020 جىلعا قاراي قازاقستاننىڭ ترانزيتتىك ءتۇسىمىن 5 ملرد. اقش دوللارىنا دەيىن كوبەيتۋ كوزدەلىپ وتىر. بۇل ەداۋىر قاراجات ەل تۇرعىندارىنىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋعا جۇمسالادى. ەلىمىزدەگى ترانزيتتىك سالا «اقىلدى» جانە ءتيىمدى بولۋى شارت. وسىعان وراي، ينتەللەكتۋالدى كولىك جۇيەسىنىڭ ەلەمەنتتەرى (اۋا رايى تۋرالى اقپارات، اسەر ەتۋشى فاكتورلار) ەنگىزىلەدى. مۇنىڭ ءبارى جۇك تاسىمالداۋ جىلدامدىعىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەك.دەسە دە، ق ر اقپارات جانە كوممۋنيكاسيالار ۆيسە-مينيسترى دينارا ششەگلوۆا وزگە ۆيسە-مينيسترلەر ءسوز ەتپەگەن مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى اۆتوماتتاندىرۋ مەن وڭتايلاندىرۋ ماسەلەسىن تىلگە تيەك ەتتى. «مەملەكەتتىك قىزمەت بويىنشا ق ر ۆيسە-پرەمەر-مينيسترى اسقار جۇماعالييەۆتىڭ قاتىسۋىمەن كەڭەس وتكىزىلىپ وتىرادى. وندا ءبىز مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ قىزمەتتەرىن جانە ولاردى اۆتوماتتاندىرۋ ءارى وڭتايلاندىرۋ ماسەلەسىن قوزعايمىز. سونداي-اق، مۇنىڭ بارلىعى ازاماتتارعا جايلى ما، جايلى ەمەس پە سونى قاراستىرامىز. بۇعان قوسا، اشىقتىقتىڭ ارتقانىن قالايمىز» - دەيدى د. ششەگلوۆا.

سونداي-اق، ول فورۋمعا قاتىسۋشىلاردى بىرگە جۇمىس ىستەۋگە شاقىرىپ، ۇسىنىستارىمەن بولىسكەندەرگە كومەك قولى سوزىلاتىنىن جەتكىزدى. تاعى دا ايتا كەتەرلىگى، دينارا ريناتوۆنا ق ر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگى كيبەرسپورتتى جەكە سپورت ءتۇرى رەتىندە تانىعانىن ايتىپ، جاقىن كۇندەردە ەلىمىزدە كيبەرسپورت بويىنشا چەمپيوناتى وتكىزىلەتىنىن حابارلادى. اتالعان اۋقىمدا شاراعا 40 مىڭنان استام ادام قاتىسادى دەپ جوسپارلانۋدا.ال، ءتورتىنشى بولىپ ءسوز سويلەگەن ق ر قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ۆيسە-مينيسترى مارات نۇرعوجين اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىككە كەڭىنەن توقتالدى.

«ءبىزدىڭ نەگىزگى باعىتتارىمىزدىڭ ءبىرى – اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك. قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى وسى سالانى رەتتەپ وتىرادى. وسى رەتتە، تاۋارلاردى تىركەيتىن باعدارلامالىق كەشەن جاساقتالدى. وعان مىسال رەتىندە «فاۆوريت» كومپانياسىن ايتساق بولادى. ول وسى سالادا ليدەرلەردىڭ ءبىرى سانالادى. قازىرگى تاڭدا اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ جەدەل ورتالىعى جاساقتالۋ ۇستىندە. مەن دە IT-قاۋىمداستىقتى وسىنداي جوبالاردى بىرگە جاساۋعا شاقىرامىن»، - دەدى ول.

ونىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدەگى بارلىق مينيسترلىكتەردە 341 شەشىمىن كۇتىپ وتىرعان مىندەتتەمەلەر بار. قورعانىس جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگى ونىڭ ازىرگە 44ء-ىن شەشتى. اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ناقتى ەگىنشىلىكتى عارىشتىق زەرتتەۋلەرسىز ەلەستەتۋ قيىن. اقپارات، تەلەكوممۋنيكاسيا، لوگيستيكادا دا عارىشتىق پروگراممالاۋ جۇيەلەرى اۋاداي قاجەت.  

ال، فورۋمعا ارنايى شاقىرىلعان قوناق باعدات مۋسين بولسا سيفرلاندىرۋ پروسەسىندەگى نەگىزگى پروبلەمالاردى ءسوز ەتىپ، مۇنى شەشۋ ءۇشىن ونىڭ ناعىز وشاعىنا بارۋ قاجەتتىگىن ايتتى.

«ات سالاسى يندۋسترياعا بىرتىندەپ ەنە باستادى. سيفرلاندىرۋداعى ماسەلە – سيفرلاندىرۋ ءوز الدىنا ءومىر سۇرەدى، يندۋستريا بولسا وز-وزىمەن جۇمىس ىستەيدى. سيفرلاندىرۋ اۋىر يندۋستريادا بولۋ قاجەت، ونداعى ماسەلەلەردى شەشۋ كەرەك. اۋىل شارۋاشىلىعى، مۇناي، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالالارداعى پروبلەمالاردى تابۋ كەرەك»، – دەيدى ب. مۋسين.

ونىڭ ايتۋىنشا، الەم اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردى دامىتۋ بويىنشا باسەكەلەس ورتانى تۋدىرىپ، نارىقتى قالىپتاستىرىپ وتىر. كىمنىڭ اقپاراتتىق جۇيەلەرى مىقتى، سول ەل-قۋاتتى، - دەپ تۇيىندەدى يننوۆاتور.