جەنيەۆادا ەۋروپالىق يادرولىق زەرتتەۋ ۇيىمىنىڭ سەمينارىندا پروفەسسور فيزيك الەسساندرو سترۋميا «فيزيكانى ويلاپ تاپقان ەر ادامدار» دەپ مالىمدەگەن جانە فيزيكاعا عالىم ايەلدەردى شاقىرمايدى دەپ مەڭزەگەن، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى BBC-گە سىلتەمە جاساپ.     

پيزان ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى عىلىمي ورتاداعى گەندەرلىك ماسەلەلەردى قوزعادى. ول عالىم ەر ادامدار گەندەرلىك ديسكريميناسياعا ءجيى ۇشىرايتىنىن جانە بۇل ساياساتقا بايلانىستى بولىپ جاتقان جاعداي ەكەنىن ايتقان.

پروفەسسور جاس ايەل فيزيكتەردەن تۇراتىن اۋديتوريانىڭ الدىندا سويلەگەن. عالىم زەرتتەۋ ناتيجەسىندە فيزيكاداعى ايەلدەرگە قاتىستى گەندەرلىك شەكتەۋ بولماعانى دالەلدەنگەنىن ايتتى. سترۋميا عىلىمداعى شەكتەۋ ساياسي كۇرەستىڭ ءبىر بولىگى ەكەنىن قوسىپ ءوتتى.  

ەۋروپالىق يادرولىق زەرتتەۋ ۇيىمى عالىمنىڭ پرەزەنتاسياسىن سايتتان الىپ تاستادى. ۇيىم قورلاۋ، جەكە باسقا ءتيىسۋ سەكىلدى ادەپ نورمالارىنىڭ بۇزىلۋىنا سايكەس سترۋميامەن زەرتتەۋدىڭ باسىندا-اق ارىپتەستىكتى بۇزدى.

سترۋميا اتالعان ۇيىممەن ونلاين-كىتاپحانادا جاريالانعان زەرتتەۋلەرىمەن ءجيى بولىسەتىن. ونىڭ سەمينارداعى ايتقاندارىن كوبى، ونىڭ ىشىندە ۇيىم دا قورلاۋ فاكتىلەرى بار دەپ ەسەپتەيدى. ال عالىم تەك ناقتى دايەكتەردى عانا كەلتىرگەنىن ايتادى.

سترۋميا ەر ادامدار مەن ايەلدەر عىلىمعا العاش اياق باسقاندا ءبىر ساتىدا تۇراتىنىن، ءبىراق ەر ادامدار ايەلدەردى باسىپ وزاتىنىن دا ايتقان.

عالىم «ەر ادامدار زاتپەن جۇمىس ىستەگەندى جاقسى كورەدى، ال ايەلدەر ادامدارمەن» دەگەن ەدى.

زەرتتەۋشى ەر ادامداردى شەكتەۋگە قاتىستى سترۋميا وكسفورد ۋنيۆەرسيتەتىندە ايەلدەرگە ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن ەمتيحان ۋاقىتىن ۇزارتاتىنىن مىسال قىلدى. يتاليادا دا ايەلدەرگە فيزيكا-تەحنيكا مەن تەحنولوگيا سالاسىندا ۋنيۆەرسيتەتتە ارزان نەمەسە تەگىن وقۋدى ۇسىناتىنىن ايتادى. عالىم جۇمىسقا ايەلدەردى العىسى كەلگەندىكتەن جۇمىسقا تۇرا الماعاندىعىن قوسىپ ءوتتى.  

لوندونداعى يمپەريالىق كوللەدجدىڭ فيزيگى دجەسسيكا ۆەيد عالىمنىڭ ءسوزى سەمينارعا كەلگەندەردىڭ كوبىنىڭ كوڭىلىنە تيگەنىن ايتادى.

«سەميناردا جاس ايەلدەر مەن ەر ادامدار بولدى. ولار تاجىريبە الماسىپ، ايەلدەردى قولداۋ مەن ولاردى شەكتەۋدى قالاي قولعا الۋعا بولاتىنى تۋرالى ويلارىمەن ءبولىستى. سول ۋاقىتتا ءبىر ەر ادام مۇنىڭ بارلىعى بوس ءسوز ەكەنىن ايتادى. عىلىمداعى تەڭدىك ءۇشىن كوپ ءىس تىندىرعان ەۋروپالىق يادرولىق زەرتتەۋ ۇيىمى قالايشا ونى شاقىرعانىن تۇسىنبەيمىن»، - دەيدى ول.

ەۋروپالىق يادرولىق زەرتتەۋ ۇيىمنىڭ تاريحىندا ۇيىمدى العاش رەت ايەل باسقارىپ وتىر. ۇيىم ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ سترۋميانىڭ نە تۋرالى ايتاتىنىن بىلمەگەنىن جەتكىزدى.

«ۇيىم كوپتەگەن ۇلتتى بىرىكتىرەدى. مۇندا بارلىعىنىڭ مۇمكىندىگى بىردەي. ادامنىڭ ءتۇسى، ءدىنى مەن جىنىسىنا قاراپ بولمەيدى» دەلىنگەن تۇسىنىكتەمەدە.

ۇيىم وكىلدەرى سترۋميانىڭ ءسوزى جازىلعان ۆيدەو بار ەكەنىن راستادى. ۆيدەو تولىق جاريالانا ما، الدە رەداكسيالانعان نۇسقاسى شىعا ما بەلگىسىز. ونى باسشىلىق الداعى ۋاقىتتا شەشەتىن بولادى.