كەشە عانا ەلباسى ءبىرتالاي شەندىلەردى شاقىرىپ الىپ، مونوپوليا ماسەلەلەرىن قوزعادى. ءبىراز سالا قوزعالعانمەن دە كەيبىرەۋى اۋىزعا الىنباي قالدى. مىسالعا كەلتىرىپ ايتاتىن بولساق، ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارىنىڭ قىزمەتى.

اتاپ ايتقاندا، ءقازىر ەلىمىزدە بۇل قىزمەت ءتۇرىن تەك 5 وپەراتور عانا كورسەتەدى. ولار «اكتيۆ»، «كەيسەل»، «تەلە2»، «التەل» جانە «بيلاين». ەندى وسى 5 وپەراتوردىڭ تورتەۋى ءبىر قازاننان تاماق ىشەتىن بولسا، مونوپوليانىڭ ءيىسى شىعىپ كەلە جاتىر دەپ ايتۋعا ابدەن نەگىز بولادى. «كار-تەل» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگىنە قارايتىن «بيلاين» عانا بۇل قاتارعا كىرمەيتىن بولادى.

«كار-تەل» ج ش س وكىلدەرى قازىرگى بايلانىس سالاسىنىڭ مونسترى بولىپ ەسەپتەلەتىن «قازاقتەلەكوم» اق جاعىنان ءقاۋىپ بولاتىنىن ايتىپ دابىل قاعۋدا. «قازاقتەلەكوم» «KCell» اق-نىڭ (كوپشىلىككە تانىمال كەڭ تاراعان «اكتيۆ» بايلانىس جۇيەسى دە وسى اق-نا قارايدى) 75 % ۇلەسىن ساتىپ الۋعا وسى جازدا انتيمونوپوليالىق ورگاندار تاراپىنان رۇقسات العان.  بىلتىر «تەلە2» مەن «التەل» بىرىگىپ، ءبىرتۇتاس كومپانياعا اينالعانىن بىلەمىز. ونىڭ 50 پايىزعا جۋىعىن وسى «قازاقتەلەكومنىڭ» كەلەسى جىلى ساتىپ الۋ ويىندا بار ەكەنىن ەسكەرسەك، جوعارىدا ايتىلعان مونوپوليانىڭ اۋىلى الىس بولمايىن دەپ تۇر.

2017 جىلعى ستاتيستيكا بويىنشا «كەيسەل» مەن «اكتيۆ» ەنشىسىندە قازاقستاندىق نارىقتىڭ 39،2% بولسا، «التەل» مەن «تەلە2» بىرلەسكەن كومپانياسىندا - 25،3%، ال «بيلاين» - 35،5%-عا يە ەكەن.

بايلانىس وپەراتورلارىنىڭ مۇنداي بىرىگۋى  قالاي دەسەڭىز دە كليەنتتەر ءۇشىن ءتيىمدى بولمايتىنى بەلگىلى. جوعارىدا اتاپ وتكەنىمىزدەي، ەگەر «قازاقتەلەكوم» اق ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارىنىڭ اكسيالارىنىڭ باسىم بولىگىنە يە بولسا، وندا ول بۇل سالادا 67 % باقىلاۋ ورناتادى ەكەن. بۇل جايىندا ق ر ۇلتتىق ەكونوميكا ۆيسە-مينيسترى سەرىك جۇمانعارين قۇلاققاعىس ەتكەن. جوعارى شەندى شەنەۋنىكتىڭ ايتۋى بويىنشا، بۇدان بىلاي ۇيالى بايلانىس قىزمەتىنىڭ باعاسى ءوسىپ، ساپاسى تومەندەيدى ەكەن. وعان قوسا، مونوپوليست بولۋعا ۇمتىلىپ وتىرعان كومپانيا نارىقتاعى ءۇشىنشى ويىنشىنى، البەتتە جولاتپاۋعا تىرىسادى.

ونىڭ ۇستىنە بيىلعى كوكتەم-جاز ايلارىندا بارلىق وپەراتورلاردىڭ كوپتەگەن «تەگىن» قىزمەتتەر ۇسىنىپ، بارشامىزدى باسقا تاريفتەرگە اۋىسۋعا «جاعدايلار» جاساعاندارى ەستەرىڭىزدە بولار. كەيبىرەۋى ۋاقىتشا تەگىن YouTube قىزمەتىن ۇسىنسا، ەندى بىرەۋلەرى الەۋمەتتىك جەلىلەرگە ينتەرنەت ترافيگىڭىز جۇمسالمايدى دەگەن جەڭىلدىكتەر بەردى. ءبىراق تۇراقتى تۇردە ەمەس، بەلگىلى ءبىر مەرزىمگە دەيىن عانا. وندا  تۇرعان نە بار دەپ ويلاۋىڭىز مۇمكىن. قىزىقتىڭ كوكەسى سوندا، ءسىزدىڭ بۇرىننان پايدالانىپ كەلە جاتقان تاريفىڭىزدەگى قىزمەتتى بارىنشا جاڭادان شىققان قىمبات تاريفتەرگە اۋىستىرۋ ءۇشىن جاسالعان ايلا-شارعى دەسەك تە بولادى. مينۋتتار سانى مەن ينتەرنەتكە بەرىلەتىن ترافيكتى بىلدىرتپەي ازايتۋ ماقساتىندا، جاڭادان شىققان تاريفتە البەتتە ولار از مولشەردە بولادى. ءبىراق ءسىزدى قارماققا ءتۇسىرۋ ءۇشىن جاڭاعىداي ۋاقىتشا «تەگىن» قىزمەتتەر بولادى. سول «تەگىنگە» الدانعان كليەنت بىردەن جاڭا تاريفكە كوشىپ الارى ءسوزسىز. ەندى ۋاقىت وتە كەلە «تەگىندەر» جوعالادى دا، كليەنت بۇرىنعىسىمەن سالىستىرعاندا قىزمەت كولەمى از ءارى قىمبات تاريفپەن قالادى. ەگەر ءسوزىمىزدىڭ انىق-قانىعىن تەكسەرەمىن دەسەڭىز، وسى كوكتەم نەمەسە جازدا «تەگىنى» بار تاريفكە كوشكەننەن كەيىن، بۇرىنعىسىمەن سالىستىرىپ كورىڭىز!

قورىتا ايتقاندا، ۇيالى بايلانىستىڭ قىمباتتاۋىنا دايىن بولىڭىزدار دەگىمىز كەلەدى.

سەرىكقازى كوكەناي