ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق قورىن باسقارۋ جونىندەگى كەڭەسى «قازاگرو» ۇلتتىق حولدينگىنە ءبىرىڭعاي جيناتاۋشى زەينەتاقى قورىنان 450 ملرد تەڭگە الىپ بەرۋدى ماقۇلداپ وتىر. بۇل بولىنگەن قارجىنى «قازاگرو» حولدينگى جىل سايىن 10 پايىزدىق ۇستەمە تولەي وتىرىپ، 15 جىلدىڭ ىشىندە زەينەتاقى قورىنا قايتارىپ بەرەتىن بولادى. ۇلتتىق قوردى باسقارۋ كەڭەسى ماماندارىنىڭ پايىمداۋىنشا، بولىنگەن قارجى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا، اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپورىندارىنىڭ بورىشتىق جۇكتەمەسىن ازايتۋعا، اۋىل شارۋاشىلىعىنا ارزان نەسيە بەرۋگە، ۆاليۋتالىق تاۋەكەلدەردىڭ ازايۋىنا كومەكتەسەدى. ايتەسە دە سالا ماماندارى زەينەتاقى قورىنداعى قارجىنى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا بولۋدە باسا نازار اۋداراتىن جايتتاردىڭ بار ەكەنىن العا تارتتى.

اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىن زەرتتەپ جۇرگەن مامانداردىڭ بايىپتاۋىنشا، قازىردە ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەردەن جانە شاعىن قارجى ۇيىمدارىنان نەسيە الىپ، ونى وتەي الماي جۇرگەن شارۋالاردىڭ كورسەتكىشى 74 پايىزعا جەتكەن. بۇل رەتتە «بارومەتر» تالداۋ ورتالىعىنىڭ قارجىگەرى ارمان ءمۋسيننىڭ ايتۋىنشا، بىزگە بولاشاقتا شارۋالاردى قارجىلاندىرۋعا جاڭاشا لەپ ەنگىزۋ قاجەت. «قازاگرو» حولدينگىنىڭ دە ۇستانىپ وتىرعانى سول بۇرىنعىشا ساياسات ەكەنىن العا تارتقان مامان «ەگەر ۇستانعان باعىتتى وزگەرتپەسەك، بولىنگەن قارجى زەينەتاقى قورىنا ءتۇسىم اكەلە قويمايدى» دەيدى.

«ءقازىر ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە، شاعىن قارجى ۇيىمدارىنا بورىشكەر شارۋالاردىڭ سانى ارتقان. 2010 جىلدارى ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر شارۋالارعا 3،8 پايىزبەن 10 جىلعا نەسيە بەرىپ كەلدى. بۇل رەتتە شارۋالار ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە بيزنەس جوسپارىن بەكىتتىرىپ، اگروبيزنەستى دامىتۋ ماقساتىندا وسىنداي ارزان نەسيە الا الدى. ال 2017 جىلدان باستاپ بانكتەر 5،5 پايىزبەن نەسيە ۇسىنا باستادى. باستاپقىدا مۇنداي نەسيەنى شارۋالار تارپا باس سالعانىمەن، ءقازىر قايتارۋعا قينالىپ جاتىر. سەبەبى اگرو نەسيە تاۋەكەلى كوپ جۇيە. نەسيە العاندا شارۋالار ەگىننەن تۇسەتىن پايداعا سەنىپ نەسيە راسىمدەيدى. ەندى ءبىرى ماقتادان تۇسەتىن تۇسىمگە سەنەدى. كەلەسى ءبىرى مال باسىنىڭ وسىمىنە سەنەدى. تۇسىمدەرى ازايىپ، كەرىسىنشە، شىعىن كوبەيىپ كەتسە، شارۋالارعا نەسيەنى تولەۋ قيىن بولادى. سوندىقتان بۇل ارادا وسىنداي تاۋەكەلدەردى دە ەسكەرۋ كەرەك. ءوز باسىم «قازاگرو» وسىنداي جايتتاردى ەسكەرىپ الىپ بارىپ قانا قارجىنى ءتيىستى جەرىنە جەتكىزەدى دەپ ويلايمىن. بولاشاقتا شارۋالارعا بەرىلەتىن نەسيە كولەمىن 3،2-3،5 پايىزعا ءتۇسىرۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىن. وسىلاي بولاتىن بولسا، شارۋالار دا نەسيە الۋ تاۋەكەلىنەن قورىقپايتىن بولادى»،-دەيدى قارجىگەر ارمان مۋسين.

قارجىگەردىڭ ايتۋىنشا، بىزدە كەزىندە «اگرو نەسيە» كورپوراسياسى قۇرىلعان كەزدە اۋىل ارزان نەسيەمەن قامتىلادى دەگەن ءۇمىت باسىم بولعان. وكىنىشكە قاراي، بۇل كورپوراسيانىڭ كاپيتالى از بولدى. «كورپوراسيا تەك ساناۋلى جوبالاردى عانا قارجىلاندىرا الدى. الداعى ۋاقىتتا «قازاگرو» وسى جايتتاردى دا ەسكەرگەنى ءجون» دەيدى مامان.

«اگرو نەسيە» كورپوراسياسى اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسى بويىنشا ۇلكەن جوبالاردى نەسيەلەندىرە المادى. اتالمىش كورپوراسيا ارقىلى بىرلەستىكتەرگە بەرىلگەن نەسيەنىڭ كولەمى از بولدى. «اگرو نەسيە» بار-جوعى 30-35 جوبانى عانا قارجىلاندىرا الدى. بولاشاقتا «قازاگرو» وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا قاتىستى ءىرى-ىرى جوبالاردى قارجىلاندىرا السا ءجون بولار ەدى. اۋىلعا ينۆەستيسيا سالۋدىڭ ماشاقاتى كوپ. سوندىقتان زەينەتاقى قورىنداعى قارجى تولىقتاي تۇسىممەن قايتۋ ءۇشىن الدىمەن اۋىلدىڭ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا، اۋىلدا كاسىپكەرلىك ورتا قالىپتاستىرۋعا، شارۋالاردىڭ كاسىپكەرلىك قابىلەتىن ارتتىرۋعا قارجى ءبولىنۋى كەرەك. اۋىلدا باسەكەگە قابىلەتتى كاسىپكەرلىك ورتا قالىپتاسپاسا، شارۋالاردىڭ قولىنا قانشا جەردەن قارجى بەرگەنمەن، ولار ونى ۇقساتا المايدى. سوندىقتان بولىنگەن قارجى ۇستاعاننىڭ قولىندا، تىستەگەننىڭ اۋزىندا كەتپەۋى ءۇشىن قارجىنى تىكەلەي جەرگىلىكتى اكىمدىكتەر قاتاڭ باقىلاۋعا الۋى قاجەت. قارجى قولدان-قولعا وتپەۋى ءتيىس. تىكەلەي حولدينگتەن جەرگىلىكتى اكىمدىكتىڭ بيۋدجەتىنە اۋدارىلىپ، سول ارقىلى شارۋاشىلىقتاردى دامىتۋعا بولىنسە ءجون بولار ەدى. حولدينگتەن بانككە ءوتىپ، بانكتەن نەسيە كورپوراسيالارىنا ءوتىپ، ودان نەسيە ۇيىمدارىنا وتسە، بۇل قارجى شاشىراپ، ناقتى ءىستى جۇرگىزەتىن شارۋالاردىڭ قولىنا تيمەي، «بارماق باستى، كوز قىستى» ارەكەتتەر ورىن الىپ، تامىر-تانىستىققا جول بەرىلۋى دە ىقتيمال. سوندىقتان قارجى تىكەلەي ءىستى جۇرگىزەتىن شارۋاعا، كاسىپكەرگە، اگروبيزنەسكە جەتۋى ءۇشىن جەرگىلىكتى اكىمدىكتەردىڭ باقىلاۋى تەتىككە قوسىلۋى ءتيىس»،-دەيدى ارمان مۋسين.

جالپى، زەينەتاقى قورىنداعى قاراجاتتى اۋىل شارۋاشىلىعىنا ەمەس، ەلدىڭ ينفراقۇرىلىمىن، يننوۆاسيالىق الەۋەتىن دامىتۋعا سالۋدىڭ الدەقايدا تيىمدىرەك ەكەنىن العا تارتقان ماماندار دا جوق ەمەس. ماسەلەن، ەكونوميكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور بەيسەنبەك زيابەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، قورداعى قارجىنى ۇلتتىق ەكونوميكانى دامىتۋعا بولگەن دۇرىس ەدى.

«زەينەتاقى قورىنداعى قارجىنى ۇلتتىق ەكونوميكاعا سەرپىن بەرىپ، قارقىندى جۇمىس ىستەپ تۇرعان سالالارعا سالۋ كەرەك شىعار. وتاندىق ءونىم ءوندىرۋشى سالالارعا، يننوۆاسيالىق باعىتتى ۇستانعان سالاعا، ينفراقۇرىلىمدى دامىتاتىن سالالارعا قارجى بەرۋدىڭ جەمىسى بار دەپ ويلايمىن. ال اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنا سالىنعان قارجى قايتۋ ءۇشىن ۇكىمەتتىڭ كەپىلدىگى بولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. ونسىز بۇل قارجى جەلگە كەتكەنمەن تەڭ»،-دەيدى عالىم.

دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، دامۋشى جانە دامىعان ەلدەردىڭ ءبىرازىندا اگرو سالاسىنا بولىنەتىن قارجى ءبىزدىڭ ەلمەن سالىستىرعاندا 8 ەسەگە كوپ. مىسالى، ءبىز اسىل تۇقىمدى مال باسىن ءجيى ساتىپ الاتىن اۆستراليادا ەت جانە ءسۇت شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ءۇشىن جىل سايىن شارۋالارىنا 1،5-2 پايىزدىق ۇستەمەمەن 271 ملن دوللار قارجى بولىنەدى ەكەن.  سول ءتارىزدى مالايزيادا اسىل تۇقىمدى مال ءوسىرۋ ءۇشىن شارۋالارىنا بەرىلەتىن ارزان نەسيە ۇستەمەسى 1،5 پايىزدى عانا قۇرايدى.

بۇعان قاتىستى اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىمىنىڭ دوكتورى ءجانابىل اقايەۆ «دامىعان ەلدەردەگى اگرو سالانى وركەندەتۋ جاعى وتە جاقسى دامىعان. مەن ءوزىم اۆستراليانىڭ فەرمەرلەرىمەن 2017 جىلى ەكى مارتە كەزدەستىم. سوندا ولاردىڭ مال بورداقىلايتىن الاڭدارىن كورىپ، مال باسىنا بەرەتىن جەم-شوبىن كورىپ، اگروتەحنيكالارىنىڭ بازاسىن كوزبەن كورىپ تاڭىرقاپ قايتتىم. ولاردىڭ وكىمەتى اۋىل شارۋاشىلىعىنان تۇسەتىن ءتۇسىمنىڭ باسىم بولاتىنىن، كەلەشەكتە اگرو ونىمدەرگە دەگەن سۇرانىستىڭ ارتا تۇسەتىنىن جاقسى بىلەدى. وسىدان بولار ءبىر عانا اۆستراليا بىزدەن اگرو سالاسى بويىنشا 15 جىلعا كوش ىلگەرى دامىپ كەتكەن. بولاشاقتا قازاقستان ءۇشىن اگرو سالانى زامانعا ساي دامىتۋ، بىرلەستىكتەردى جاڭاشا باعىتقا قاراي باعىتتاۋ، ارزان نەسيەنى اۋىلعا اپارۋ، اگرو ونىمنەن قارقىندى ءتۇسىم الۋ ماڭىزدى بولا تۇسپەك. ەندەشە قانداي بولسا دا بولىنگەن قارجىنى شاشاۋىن شىعارماي ۇقساتا ءبىلۋ ماڭىزدى»،- دەدى.

قارلىعاش زارىققان قىزى