ۆولەيبولدان الەم كۋبوگىن، ەۋروپا جانە سوۆەت وداعى چەمپيوناتىن ۇتقان تۇڭعىش قازاق!

/uploads/thumbnail/20190126115713011_small.jpg

قازاق ۆولەيبولىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، ايگىلى ۆولەيبولشى، ايتۋلى باپكەر وكتيابر جارىلقاپوۆتىڭ ءتول شاكىرتى جانىبەك ساۋرانبايەۆ 1963 جىلى دوپ ويىندارىنا دەن قويعان قازاق جاستارىنان ءبىرىنشى بولىپ سوۆەت وداعىنىڭ جاستار قۇراماسىنا قابىلداندى. 1964 جىلى ساۋرانبايەۆ سوۆەت وداعىنىڭ ۇلتتىق قۇراماسىنا ەندى. ويلاپ قاراڭىز، اتا-باباسى ۆولەيبول دوبىن ۇستاپ كورمەگەن قازاقتىڭ قاراتورى جىگىتى سول تۇستاعى الەمدەگى ەڭ الىپ دەرجاۆانىڭ باس قۇراماسىنىڭ دانەكەرى بولدى. دانەكەر - شابۋىلشى نەمەسە قورعاۋشى ەمەس. دانەكەر – كوماندانىڭ ءتىنى، وزەگى، الاڭداعى وزگە بەس ويىنشىنىڭ اراسىن جالعاپ، ۇيلەستىرۋشى اقىلمانى. سوۆەت قۇراماسى جانىبەك جارقىراي كوزگە تۇسكەن تۇستا جەر شارىنداعى ەڭ كۇشتى قۇرامانىڭ ءبىرى، ناقتىلاي ايتساق، 1964،1968 جىلدارداعى قوس وليمپيادانىڭ جەڭىمپازى بولاتىن. ساۋرانبايەۆ سول سۇراپىل قۇرامانىڭ الاڭداعى ەڭ باستى ديريجەرى ەدى. ءسوزىمىز قۇرعاق بولماۋى ءۇشىن جانىبەك اعانىڭ بالا كەزدەگى دوسى،  كوماندالاس سەرىگى، كەيىن لاتۆيا قۇراماسىن كسرو حالىقتارى سپارتاكياداسىنىڭ التىن تۇعىرىنا باستاپ شىققان، وليمپيادا ويىندارى مەن الەم چەمپيوناتىندا كۇمىس جۇلدەگەر اتانعان سوۆەت وداعى قۇراماسىنىڭ باس باپكەرى  گەنناديي ءپارشيننىڭ مىنا سوزىنە جۇگىنەيىك: «جانىبەك دوسىم دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇزدىك دانەكەردىڭ ءبىرى بولدى! ول ەكى رەت وليمپيادا چەمپيونى بولۋعا لايىق ويىنشى ەدى».

دۇنيە ءجۇزى چەمپيوناتىنىڭ تۇڭعىش جۇلدەگەرى. قازاق حالقىنا وليمپيادا ويىندارىنىڭ تۇڭعىش مەدالىن 1960 جىلى ۇشپا جۇيرىك عۇسمان قوسانوۆ سىيلاسا، جانىبەك نىعمەت ۇلى الەم چەمپيوناتىندا ولجا سالعان العاشقى قازاق سپورتشىسى. قۇرامىندا ساۋرانبايەۆ ويناعان سوۆەت قۇراماسى 1966 جىلعى الەم بىرىنشىلىگىندە قولا مەدالدى جەڭىپ الدى.

الەم كۋبوگىنىڭ تۇڭعىش جەڭىمپازى. وليمپيادالىق سپورت تۇرلەرىنەن الەم كۋبوگىن قانجىعاعا بايلاعان ءبىرىنشى قازاق بالاسى كىم دەسەڭىز، تاعى دا جانىبەك ساۋرانبايەۆ الدىڭىزدان شىعادى. جانىبەك اعامىز 1965 جىلى سوۆەت وداعى ۆولەيبول قۇراماسىنىڭ دانەكەرى (سۆيازۋيۋششيي) رەتىندە الەم كۋبوگى باسەكەسىندە توپ جاردى.

ەۋروپا چەمپيونى اتانعان ءبىرىنشى قازاق ۆولەيبولشىسى. 1967 جىلى جانىبەك نىعمەت ۇلى قازاق ۆولەيبولشىلارىنان تۇڭعىش ەۋروپا چەمپيونى اتاندى.

وداق چەمپيونى بولعان ءبىرىنشى قازاق! ۆولەيبولدان سوۆەت وداعىنىڭ ەڭ العاشقى چەمپيوندارىنىڭ قاتارىندا جانىبەك ساۋرانبايەۆ پەن امانگەلدى سۇلتانوۆ تۇر.نەگىزىن وكتيابر جارىلقاپوۆ قالاعان الماتىنىڭ «بۋريەۆەستنيك» كومانداسى قازاق ەلىنىڭ دوپ ويىندارى كوماندالارىنىڭ اراسىنان ەڭ ءبىرىنشى بولىپ 1969 جىلى كەڭەس وداعى چەمپيوناتىندا توپ جاردى. «بۋريەۆەستنيك» كەڭەس وداعىنا قاراعان ازيالىق رەسپۋبليكالاردىڭ ىشىنەن وداق چەمپيونى اتانعان جالعىز كوماندا. تاعى ەسكەرەتىن جاعداي: حح عاسىردىڭ 60-70 جىلدارىندا قازاقستاننىڭ فۋتبول، باسكەتبول، دوپتى جانە كوگالداعى حوككەي كوماندالارى كەڭەس وداعى چەمپيوناتتارىندا تەگەۋرىن تانىتىپ جۇرسە، سولاردىڭ اراسىندا 1972 جىلعا دەيىن «بۋريەۆەستنيكتىڭ» شوقتىعى بيىك بولدى.

ەۋروپا چەمپيوندارىنىڭ كۋبوگىن ولجالاعان تۇڭعىش قازاق سپورتشىسى. 1970 جىلى الماتىنىڭ «بۋريەۆەستنيك» كومانداسى ەۋروپا چەمپيوندارى كۋبوگىنىڭ جەڭىمپازى اتاندى. سول تاريحي جەڭىسكە كوماندا كاپيتانى جانىبەك ساۋرانبايەۆ زور ۇلەس قوستى. «بۋريەۆەستنيكتىڭ» ساپىندا ۆالەريي كراۆچەنكو مەن ولەگ انتروپوۆ سەكىلدى وليمپيادا جەڭىمپازدارى ويناعانىنا قاراماستان، ساۋرانبايەۆ ۇزاق جىل داۋىلپاز كوماندانىڭ كاپيتانى بولدى. وسىنىڭ ءوزى جانىبەكتىڭ ازاماتتىعى مەن ويىنشىلىق شەبەرلىگىنە بەرىلگەن ءادىل باعا ەكەنى انىق. قازاق سپورتىنىڭ تاريحىندا ەۋروپا كۋبوگىن ەڭ ءبىرىنشى ولجالاعان كوماندانىڭ ساپىندا  دارىندى ويىنشى امانگەلدى سۇلتانوۆتىڭ بولعانىن ايتۋعا ءتيىسپىز.

1971 جىلى  «بۋريەۆەستنيك»   ەۋروپا چەمپيوندارىنىڭ كۋبوگىن تاعى دا جەڭىپ الدى. ەۋروپانىڭ ەڭ تاڭداۋلى كلۋبىنا تاعايىندالعان كۇمىس كۋبوك قاتارىنان ەكىنشى جىل كوماندا كاپيتانى جانىبەك ساۋرانبايەۆقا سالتاناتتى تۇردە تابىس ەتىلدى. ساۋرانبايەۆپەن بىرگە جەڭىس تۇعىرىنا امانگەلدى سۇلتانوۆ پەن تولەندى احمەتجانوۆ سىندى ساڭلاقتاردىڭ كوتەرىلگەنىن ەسكە الۋدىڭ ءوزى ءبىر عانيبەت. سول تۇستا الەمدىك ۆولەيبولدىڭ تىزگىنى ەۋروپالىقتاردىڭ قولىندا بولاتىن. دۇنيە جۇزىلىك چەمپيوناتتاردا كەڭەس وداعى، گدر، چەحوسلوۆاكيا قۇرامالارى وزىق شىعىپ جۇرسە، رۋمىنيا، بولگاريا كوماندالارى كۇمىس تۇعىردان كورىنەتىن.   توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى: كەڭەس وداعى مەن ەۋروپادا ءۇش جىل قاتارىنان جەكە-دارا كوش باستاعان «بۋريەۆەستنيك» - 1969-1971 جىلداردا دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ كۇشتى ۆولەيبول كلۋبى بولدى. بۇعان كۇمان كەلتىرسەڭىز، باسقاسىن ايتپاعاندا، قۇرامىندا بىرنەشە الەم چەمپيوندارى بار چەح، نەمىس كلۋبتارىن ۇتقان باس باپكەر زاڭعار جاركەشيەۆ پەن جانىبەك ساۋرانبايەۆ كومانداسىنىڭ جەڭىس شەجىرەسىن پاراقتاپ كورىڭىز.

اتالارىمىز: «تاقىر جەرگە ءشوپ شىقپايدى»، دەپ تەگىن ايتپاعان. جانىبەكتىڭ اكەسى نىعمەت ساۋرانبايەۆ فيلولوگيا بويىنشا ەلىمىزدەگى تۇڭعىش عىلىم دوكتورى. 1954 جىلى جارىق كورگەن 50 مىڭ سوزدەن تۇراتىن ورىسشا-قازاقشا سوزدىكتىڭ اۆتورى. وسىنداي اكەنىڭ تۇياعى جانىبەك تە وقۋعا زەرەك بولىپتى. سونىمەن بىرگە، مۇحتار اۋەزوۆتەن باستاپ الەمدىك دەڭگەيدەگى جازۋشىلاردىڭ كىتاپتارىن دەن قويىپ وقىعان ەكەن. مىنە، قازاقتىڭ العىر دا ءبىلىمدى جاسى ۆولەيبولعا بارىپ ەدى - بۇكىل الەم مويىنداعان سەركە سپورتشى دارەجەسىنە جەتتى. ال ءبىز كەيىنگى جىلدارى سپورتشى باالالاردىڭ اتا-تەگى مەن بىلىمىنە ءمان بەرمەيتىن بولدىق.

ال جانىبەك نەگە وليمپيادا جەڭىمپازى بولمادى دەگەنگە كەلسەك، ول 1964 جىلى كسرو قۇراماسىنىڭ بازالىق كومانداسى – سسكا- نىڭ شاقىرۋىن قابىل المادى. سونى كەك تۇتقان ماسكەۋ ساۋرانبايەۆتى ەكى بىردەي وليمپياداعا اپارماي قويدى.ءيا، «جازمىشتان وزمىش جوق»، دەگەن وسى.

قىدىربەك رىسبەك

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار