قازاق قازاق بولعالى قازاقتىڭ ءۇش ءجۇز دەپ اتالاتىن ءۇش ارىسى بىرىمەن-بىرى باۋىر ەدى. ولار ۇلى دالا دەپ اتالاتىن الىپ تايقازاندا بىرگە قاينادى. ءتىنى، ءدىلى، ءدىنى، ءتىلى ءبىر بولدى. وزدەرىن «قارعا تامىرلى قازاقپىز» دەدى. بىر-بىرىنەن ەنشى الىسپادى. داستارحانى ءبىر ەدى. التى ايلىق جولعا شىقسا دا وزدەرىمەن ءبىر جاپىراق نان الىپ شىقپادى. سەبەبى، قاي ۇيگە بارسا دا، الدىنان قوناقاسى كۇتىپ تۇردى. تۇرمە-زىندان سالمادى. سەبەبى، ولاردىڭ اراسىندا قىلمىس جاسايتىن ادام بولمادى. قازاقتى وسى قاسيەتىنەن الىستاتىپ، ءۇش باۋىردىڭ ارا جىگىن اجىراتىپ، ارالارىنا وت جاعۋ ءۇشىن جاۋلارىمىز تالاي-تالاي قيتۇرقى ارەكەتتەرگە بارعان. الايدا ۇلى اتالارىمىز وندايلاردىڭ الدىنا «اتا سالتتان اينىما»، بارىمەن ويناساڭ دا، «اتاڭنىڭ ساقالىمەن ويناما»، «سۋ اقپايتىن با ەدى ساعادان، ءسوز باستالمايتىن با ەدى اعادان»، «اعاسى باردىڭ جاعاسى بار، ءىنىسى باردىڭ تىنىسى بار»، «بولىنگەندى ءبورى جەيدى»، «جۇزگە بولىنگەننىڭ ءجۇزى كۇيسىن»، «قانىنا تارتپاعاننىڭ قارى سىنسىن»، «ءبىرىڭدى قازاق ءبىرىڭ دوس، كورمەسەڭ ءىستىڭ ءبارى بوس» دەگەن ءبىر اۋىز سوزبەن الىنباس قامال سالىپ كەتكەن. بارلىق قازاق بالاسىنا وسى قامالدى قورعاۋى ءلازىم. مىنا سولتۇستىكتەگى كورشىمىزدىڭ وزدەرىن ۆەليكايا رۋس (ۇلى ءجۇز)، بەلورۋس (ورتا ءجۇز)، مالوروسسيا (كىشى ءجۇز) دەگەن اتاۋدى بىزدەن "ەنشىلەپ" العانىمەن تۋىستىقتى ساقتاي الماي ءبىرىنىڭ قانىن ءبىرى سۋداي شاشىپ جاتقانى بىزگە ساباق بولماعى ءلازىم.
قوناقاسى دەمەكشى، اتا-بابالارىمىزدان قالعان مىناداي اڭىز بار: «اتامىز قازاق ءوزىنىڭ ۇلكەن ۇلى اقارىستى ( ۇلى ءجۇزدىڭ اتاسى)، ورتانشى ۇلى جانارىستى ( ورتا ءجۇزدىڭ اتاسى)، كەنجە ۇلى بەكارىستى (كىشى ءجۇزدىڭ اتاسى) ەنشى بەرۋگە شاقىرىپتى. سول ۇلى اتامىز ءوزىنىڭ بار بايلىعىن (مال-مۇلكىن) ءتورت بولىككە بولگەن ەكەن دەيدى. ونىڭ ءۇش بولىگىن اتالعان ءۇش بالاسىنا ەنشىگە بەرىپتى. ءتورتىنشى بولىگىن تاعى دا ۇشكە ءبولىپ، ونى بالالارىنا ەنشى ۇستىنە قوسىپتى. ەستەرىڭدە بولسىن، بۇرىنعى وتكەن اتا-بابالارىمىز اق بىلەكتىڭ كۇشىمەن، اق نايزانىڭ ۇشىمەن قورعاپ سەندەرگە ۇلان-بايتاق جەر قالدىردى. ونى ۇشەۋىڭە تاعى ءبولىپ بەرەمىن. وڭتۇستىك-شىعىستى اقارىس، سەن يەلەن. ول ۇلى ءجۇز دەپ اتالسىن. ورتالىق جانە سولتۇستىكتى جانارىس، سەن يەلەن. ول ورتا ءجۇز دەپ اتالسىن. باتىس جاقتى بەكارىس، سەن باسقار. ول كىشى ءجۇز دەپ اتالسىن. ونداعى ويىم مىناداي. سەندەر ەنشى الىپ بولەك ءۇي بولىپ شىققانمەن، تۋىستىق قاتىناستارىڭ، ىنتىماقتارىڭ مەن ءدام-تۇزدارىڭ بولىنبەسىن. سەندەردىڭ ۇرپاقتارىڭ ساپارعا شىققاندا جولعا ازىق-تۇلىك الىپ جۇرمەسىن. ءاربىر قازاق بالاسى كەز كەلگەن ۇيدەن اقىسىز قوناقاسى ىشەتىن بولسىن. ولار جولدا شولدەپ، سۋساپ، قارنى اشىپ جۇرمەسىن. مەنىڭ سەندەرگە بەرگەن ءتورتىنشى ەنشىم سول. سول ەنشىمدى مەنىڭ كەلەر ۇرپاقتارىم عاسىردان عاسىرعا جەتكىزىپ، مەنىڭ وسى وسيەتىمدى بۇلجىتپاي ساقتاسىن!» - دەپ باتاسىن بەرگەن ەكەن.
تاريح تاعلىمى: قازاق جۇزگە، تايپاعا، رۋعا بولىنبەيدى. قازاق اتامىزدىڭ ۇرپاقتارى جۇزدەن، تايپادان، رۋدان، ياعني اتالى، اپالى، اعالى، ءىنىلى باۋىرلاردىڭ جيىنتىعىنان قۇرالادى.
مۇحامبەتكارىم قوجىرباي ۇلى
