1979 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا اۋعانستان بيلىگىنىڭ وتىنىشىنەن كەيىن كەڭەس اسكەرلەرى اۋعانستان جەرىنە كىرگەن. العاشىندا، قارۋلى قاقتىعىستار ءبىر جىلعا دەيىن سوزىلۋى مۇمكىن دەگەن بولجام بولعان، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى Kaktakto.com سايتىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنىپ.
الايدا، بۇل بەلگىسىز سوعىس 10 جىلعا دەيىن جالعاستى. 1989 جىلدىڭ 15 اقپانىندا ءامۋداريانىڭ ۇستىندەگى دوستىق كوپىرى ارقىلى اۋعانستان جەرىن سوڭعى كەڭەس اسكەرى ءجۇرىپ ءوتتى. نازارلارىڭىزعا 10 جىلعا سوزىلعان اۋعان سوعىسى جايىندا 10 فاكتىنى ۇسىنامىز.
اۋعان سوعىسى بولماعان
اۋعانستاندا "مۇنداي" سوعىس ەشقاشان بولماعان. 1979 جىلى جەلتوقسان ايىندا كەڭەس اسكەرىنىڭ شەكتەۋلى كونتينگەنتىن اۋعانستانعا كىرگىزدى. ەڭ ماڭىزدىسى، كەڭەس اسكەرلەرى بۇل ەلگە رەسمي وكىلدەردىڭ شاقىرتۋىمەن كەلگەنىن ءبىلۋ قاجەت. ال مۇنداي شاقىرتۋلار شامامەن 20-عا جۋىق بولعان.
اۋعانستان جەرىنە كىرگەن العاشقى باتالوندار «مۇسىلماندار» دەپ اتالعان
العاشقى مۇسىلماندار باتالونى 1979 جىلى تۇركىستانداعى شىرشىق (وزبەكستان) اسكەري وكرۋگىنىڭ 15ء-شى ارنايى جاساق بريگاداسىنىڭ بازاسىندا قۇرىلعان. العاشقى باتالوندا 532 ادام بولدى، ونىڭ قۇرامىندا وزبەكتەر، تاجىكتەر مەن تۇرىكمەندەر بولعان.
ەكىنشى مۇسىلمان باتالونى 1980 جىلدىڭ قاڭتارىندا قاپشاعايداعى ورتالىق ورتالىق ازيا اسكەري وكرۋگىندەگى 22ء-شى ارنايى جاساق بريگاداسىنىڭ بازاسىندا قۇرىلدى. بۇل باتالون 498 ادامنان قۇرالدى، ولاردىڭ قۇرامىندا كوبىندە قازاقتار، ۇيعىرلار مەن قىرعىزدار بولعان. بۇل باتالوننىڭ باستى ايىرماشىلىعى – بارلىق سولدات جۇڭگو ءتىلىن بىلەتىن.
سسرو بۇل سوعىستا اقش-تىڭ ۆەتنام سوعىسىندا جوعالتقان اسكەرىنەن از اسكەر جوعالتتى
دەرەكتەرگە سايكەس، اۋعان سوعىسىندا كەڭەس ۇكىمەتى 14 427 اسكەرىن جوعالتقان، ولاردىڭ كوپشىلىگى سوعىستا قازا تاپسا، كەيبىرەۋلەرى ءىز-تۇسسىز جوعالىپ كەتىپتى. سونداي-اق، 53 مىڭعا جۋىق ادام اۋىر جاراقات العان. اۋعانستاندا كورسەتكەن ەرلىگى ءۇشىن 200 مىڭعا جۋىق اسكەريلەر ءتۇرلى مەدالدار مەن وردەنمەن ماراپاتتالعان. ولاردىڭ 11 مىڭى كوز جۇمعاننان كەيىن، ال 86 اسكەري قىزمەتشى (28ء-ى كوز جۇمعاننان كەيىن) سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا لايىق دەپ تانىلدى.
ايتا كەتەيىك، ۆەتنامدا دا شامامەن 10 جىلعا سوزىلعان سوعىس بولعان، ول سوعىستا اقش ءوزىنىڭ 47 378 اسكەرىنەن ايىرىلدى. 152 مىڭداي ادام اۋىر جاراقاتتانعان بولسا، 2 300ء-ى جوعالىپ كەتكەن.
ەڭ تانىمال شايقاس اۋعانستان-پاكىستان شەكاراسىندا حوست قالاسىنا دەيىنگى جولدىڭ 3234 م بيىكتىكتە ورىن الدى
بۇل ورىندى جالپى سانى 39 ادامنان تۇراتىن 345-گۆارديالىق جەكە پاراشيۋت پولكىنىڭ 9-شى روتاسى قورعادى. كەڭەس اسكەرلەرىنە پاكىستاندا ارنايى دايىندىقتان وتكەن 200-400-گە جۋىق مودجاحەدتەر شابۋىل جاساعان.
بۇل جەردەگى قارۋلى قاقتىعىس 12 ساعاتقا دەيىن سوزىلعان. مودجاحەدتەر ءوز ماقساتتارىنا جەتە الماي، جولدىڭ 3234 بيىكتىگىن باعىندىرا المادى. توعىزىنشى روتانىڭ 6 ساربازى قازا تاۋىپ، 28ء-ى جاراقاتتانعان، ونىڭ 9-ى اۋىر جاراقات العان بولاتىن. بۇل شايقاسقا قاتىسقان بارلىق دەسانت اسكەرلەرى قىزىل جۇلدىز وردەنىمەن ماراپاتتالدى. ال ەكى اسكەري قىزمەتشى سوۆەت وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا يە بولدى.
كەيىننەن وسى قاقتىعىسقا نەگىزدەلگەن «توعىزىنشى روتا» ءفيلمى ءتۇسىرىلدى.
سوعىس كەزىندە اۋعانداردىڭ قولىنا 417 اسكەري قىزمەتشى كەپىلگە تۇسكەن
ون جىلداي ۋاقىتقا سوزىلعان بۇل سوعىستا اۋعانداردىڭ قولىنا 417 اسكەري قىزمەتشى كەپىلگە تۇسكەن، ولاردىڭ 130-ى بوساتىلىپ، وتانىنا كەرى قايتقان. 1999 جىلدىڭ 1 قاڭتارىندا كەپىلدە قالىپ قويعان جانە جوعالىپ كەتكەن ادامداردىڭ سانى 287-گە جەتكەن ەدى.
اۋعان سوعىسى كەزىندە سسرو جىلىنا $3 دوللار شىعىنعا ۇشىراپ وتىردى
ءار جىل سايىن اۋعان سوعىسىنا سسرو 3 ملرد دوللار جانە رەجيمدى قولداۋ ءۇشىن 1 ملرد دوللار جۇمساپ وتىردى. 1979-1980 جىلدارى مۇناي باعاسى ايتارلىقتاي وسكەندىكتەن، سسرو-نىڭ مۇنداي كولەمدە قارجى جۇمساۋعا جاعدايى جەتىپ جاتتى. الايدا 1980 جىلدىڭ قاراشاسى مەن 1986 جىلدىڭ شىلدە ايى ارالىعىندا مۇناي باعاسى 6 ەسەگە تومەندەپ كەتكەن ەدى.
وليمپيادا – 80 بويكوتى
كەڭەس اسكەرلەرىنىڭ اۋعانستان شەكاراسىنا كىرۋىنەن تۋىنداعان ۆارشاۆا كەلىسىمشارتى مەن ناتو مەملەكەتتەرىنىڭ اراسىنداعى ساياسي قاراما-قايشىلىققا بايلانىستى كەيبىر ەلدەر وليمپيادا ويىندارىنا بويكوت جاريالادى. بۇل ويىندارعا ءاوش؛ كانادا، تۇركيا، وڭتۇستىك كورەيا مەن جاپونيا مەملەكەتتەرى باستاعان 65 ەلدىڭ ويىنشىلارى قاتىسۋدان باس تارتتى.
سونداي-اق ۇلىبريتانيا، فرانسيا مەن گرەكيانىڭ كەيبىر سپورتشىلارى وزدەرىنىڭ وليمپيادا كوميتەتتەرىنىڭ رۇقساتىمەن جەكە ادام رەتىندە قاتىسۋعا كەلگەن بولاتىن، الايدا ۇلىبريتانيا مەن فرانسيانىڭ سپورتشىلار سانى ادەتتەگىدەن از بولدى. سوندىقتان دا، يتاليا قۇراماسى باتىس ەۋروپادان شىققان ەڭ ۇزدىك كوماندا بولىپ ەسەپتەلدى، ءبىراق يتاليادان دا اسكەري-سپورتشىلار كەلىپ قاتىسپاعان بولاتىن.
سسرو-داعى گەرويندىك تاۋەلدىلىكتىڭ تولقىنى اۋعانستاندا پايدا بولدى
كەڭەس اسكەرلەرىندە ءتارتىپتىڭ تىم قاتال بولماۋىنىڭ سەبەبىمەن ماسكۇنەمدەر مەن ناشاقورلار شىعا باستادى. سوعىستىڭ العاشقى كەزەڭىندە بۇكىل وفيسەرلىك ۇجىم الكوگولدىك ىشىمدىكتەر ىشەتىن، ولاردىڭ 70 پايىزى الكوگولگە تاۋەلدى بولعان.
مەديسينالىق پرەپاراتتارعا قولجەتىمدى اسكەريلەر ءوز قورقىنىشىن جەڭۋ ءۇشىن پرومەدول قولدانعان. قاراجاتى بار اسكەري قىزمەتشىلەر جەرگىلىكتى اۋعانداردان گاشيش پەن گەروين ساتىپ الاتىن بولعان.
اۋعان سيندرومى
اۋعانستانداعى سوعىسقا قاتىسقان كوپتەگەن اسكەري قىزمەتشىلەر بەيبىت ومىرگە ۇيرەنە المادى. قارۋلى قاقتىعىس ايماعىندا بولعان ادامداردا پايدا بولاتىن پسيحولوگيالىق اۋىتقۋشىلىقتارعا تۇرمىستىق پروبلەمالار قوسىلدى. اۋعان سوعىسىنا قاتىسقانداردى ول كەزدە جۇمىسقا قابىلدامايتىن، سەبەبى ولاردىڭ كورسەتكەن ەرلىگىن ەشكىم ەلەمەي، قاجەتى جوق دەپ ەسەپتەدى، قارۋلى قاقتىعىسقا قاتىسقاندارعا ساتقىندىق جاسادى دەگەن ايىپ تاقتى.
اۋعان سوعىسىنا قاتىسقان كوپتەگەن اسكەريلەر بۇل قيىنشىلىقتارعا توزە الماي وز-وزدەرىنە قول جۇمسادى. ال جولى بولعانداردىڭ كريمينالدىق نەمەسە جارتىلاي كريمينالدىق ورتاسى بولدى. قانشاما ماسەلەلەر بولسا دا، سسرو كەزىندە اسكەريلەرگە ارنالعان پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتۋ ورتالىقتارى بولمادى.
اۋعان سوعىسىندا قازا تاپقانداردىڭ ناقتى سانى قانشا ەكەندىگى ءالى كۇنگە دەيىن بەلگىسىز. كەيبىر دەرەكتەردە 1 ميلليونعا جۋىق دەپ كورسەتسە، باسقا ءبىر دەرەكتەردە قازا بولعانداردىڭ سانى 670 مىڭ، ال قاراپايىم حالىقتىڭ 2 ميلليونى قازا بولعان دەپ كورسەتىلەدى.
