جەر بەتىندەگى 16 ميلليون ادام ءوزىن «شىڭعىس حاننىڭ ۇرپاعىمىن» دەپ اتاي الادى ەكەن. مۇنداي دەرەكتى ازيانىڭ 137 وڭىرىندەگى ەر ادامداردىڭ دنق-سىن زەرتتەگەن انگليا جانە فرانسيا عالىمدارى ايتتى.

2005 جىلى موڭعوليا جەرىندە عالىمدار گەنەتيكالىق ەكسپەرتيزا جاساعان ەكەن. ناتيجەسىندە، ەل ەركەكتەرىنىڭ 8 پايىزىنىڭ گەنومىندا ءبىر باباعا ءتان Y-حروموسوماسى بار ەكەنى انىقتالعان. ءارى تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، الگى عالىمدار ول بابانىڭ شىڭعىس حان ەكەنىن دە انىقتاپتى.

سونىمەن ورتالىق ازيادا قاي حالىق ءوزىن شىڭعىس حاننىڭ ۇرپاعىمىن دەپ اتاي الادى؟ ءتۇرلى عالىمداردىڭ زەرتتەۋلەرىنە سۇيەنگەن Kaktakto اگەنتتىگى تومەندەگىدەي دەرەكتەردى كەلتىردى:

قىرعىزدار

2003 جىلى فيلوسوفيا دوكتورى تاتيانا زەردجال باستاعان ءبىر توپ عالىم قىرعىزستان ەرلەرىنىڭ دنق-سىن زەرتتەدى. ناتيجەسىندە دنق-قۇرىلىستارىندا بىرنەشە گاپلوگرۋپپا انىقتالعان: R1a گاپلوگرۋپپاسى مەن C2b گالوگرۋپپاسى.

زەرتتەۋلەرگە سايكەس، ءدال وسى گالوگرۋپپا شىڭعىسحان ۇرپاقتارىنىڭ دنق-سىندا بار ەكەن. مۇنداي گالوگرۋپپا اۆستراليالىقتاردىڭ دا گەنىندە كەزدەسەتىن كورىنەدى.

قىرعىزداردىڭ گەنىندە C2b گالوگرۋپپاسىنىڭ 12،2 پايىزى جانە C2c گالوگرۋپپاسىنىڭ 7،3 پايىزى كەزدەسەدى. ياعني قىرعىز حالقىنىڭ كەيبىرى وزدەرىن "شىڭعىس حاننىڭ ۇرپاعى" دەپ ساناسا بولادى.

قازاقتار

قازاقتاردىڭ دنق-سى قىزىقتى فاكتىلەردى كورسەتكەن. جۇزگە جاتپايتىن تورەلەر وزدەرىن تولىق شىڭعىسحاننىڭ ۇرپاعىمىز دەپ اتاي الادى. زەرتتەۋلەرگە سايكەس، ءدال وسى رۋدان شىققان قازاقتاردىڭ 36 پايىزىنىڭ گەنىندە C2b گالوگرۋپپاسى انىقتالعان.

جالپى تورەلەر  – شىڭعىس حاننىڭ ۇلكەن ۇلى جوشىدان تارايتىن ۇرپاق، قازاق دالاسىندا الەۋمەتتىك توپ. ولار قازاق رۋلارىنا قوسىلمايتىن ءوز الدىنا دەربەس قاۋىم بولىپ سانالعان. تورەلەر وزدەرىن «اقسۇيەك» قاتارىنا جاتقىزعان. قازاق قوعامىندا حاندار تەك تورەلەردەن شىققان  سۇلتاندار اراسىنان سايلاناتىن.

XIX عاسىردىڭ اياعى مەن XX عاسىردىڭ باسىندا تورەلەردىڭ سانى 28 مىڭعا جەتكەن.

قالماقتار

«شىڭعىس حاننىڭ ۇرپاعىمىز» دەپ ناقتى ايتا الاتىن ۇلتتاردىڭ ءبىرى – قالماقتار. ەتنيكالىق ءارى گەنەتيكالىق زەرتتەۋلەرگە سايكەس، بۇل حالىق شىڭعىس حاننىڭ ءۇشىنشى ۇلى ۇگەدەيدەن تارالعان. س2ب1ب1 گەنىنە ءتان.

183 مىڭ تۇرعىنى بار قالماقستاننىڭ 200-ىندە تىكەلەي وسى گەن كەزدەسكەن.

ۇسىنعان: گۇلىم جاقان