باۋىرجان بايبەك الماتى قالاسىنىڭ اكىمى قىزمەتىنە 2015 جىلدىڭ 8 تامىزىندا كىرىسكەن بولاتىن. ول باسقارعان 4 جىلدا ەلىمىزدىڭ مادەني استاناسىندا قانداي وزگەرىستەر بولدى؟ قانداي جاڭالىقتارىمەن قالا تۇرعىندارىنىڭ ەسىندە قالدى؟ Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى وسى ساۋالداردىڭ اياسىندا اكىم باۋىرجان بايبەكتىڭ اتقارعان جۇمىستارىن سانامالاپ كورگەن ەدى.
1. ترامۆايلار ءوز جۇمىسىن توقتاتتى
اكىم 2015 جىلدىڭ 31 قازانىندا ترامۆاي دەپوسىنىڭ قىزمەتىن توقتاتتى. ول تۋرالى:
«مەن ءوزىم الماتىلىقپىن، ۇزاق ۋاقىت تراۆماي جولى وتەتىن كوشەدەگى ۇيدە تۇردىم. ءتيىمدى، ءدۇرسىلى كوپ كولىك. پاتەرىمىزگە كەلگەندە ترامۆايدىڭ دىرىلىنەن جەر سىلكىنگەن شىعار دەپ ويلايتىنبىز. ول كەزدە بىزدە بارلىعى 16 ترامۆاي بولاتىن. بىرنەشە داۋلى وقيعا بولدى، ابىروي بولعاندا ەشكىم قازا تاپقان جوق. ابدەن توزىعى جەتكەن. بۇعان دەيىن ەشكىم ينۆەستيسيا سالماعان. ءبىز وعان قارجى قۇيساق، كوپ اقشا جۇمسايتىنىمىزدى ەسەپتەدىك. سوندىقتان، شيەۆچەنكو مەن قونايەۆ كوشەلەرىندەگى رەلستەردى الىپ تاستادىق»، - دەگەن بولاتىن شاھار باسشىسى.
بۇعان سەبەپ، 2015 جىلدىڭ 21 قىركۇيەگىندە الماتىدا ترامۆايدىڭ قاتىسۋىمەن ءىرى جول اپاتى بولدى. سونىمەن قاتار، وقيعادان كەيىن بىرنەشە اپتا وتكەندە تاعى ءبىر جول اپاتى تىركەلدى، وعان دا ترامۆاي سەبەپشى ەدى.
2. «وڭاي» جۇيەسى قالاي ەنگىزىلدى؟
2016 جىلدىڭ 11 قاڭتارىندا الماتى قالاسىنىڭ قوعامدىق كولىكتەرى تولىعىمەن «وڭاي» ءبىرىڭعاي تولەم جۇيەسىنە تولىعىمەن اۋىستى. «وڭاي» ءبىرىڭعاي تولەم كارتالارىن ەنگىزۋدى بايبەكتىڭ الدىندا احمەتجان ەسىموۆ باستاعان بولاتىن. «وڭاي» كارتالارى ەڭ العاش ەنگىزىلگەندە قالا تۇرعىندارىنىڭ اراسىندا داۋ تۋىنداعانى جاسىرىن ەمەس. الايدا ۋاقىت وتە كەلە قوعامدىق كولىكتەردە ءبىرىڭعاي كارتالارمەن تولەم جۇرگىزۋ ۇيرەنشىكتى جاعدايعا اينالدى.
3. باۋىرجان بايبەك ۆەلوسيپەدپەن ءجۇرۋدى ۇندەدى
الماتى اكىمى مەن ونىڭ قولاستىنداعى قىزمەتكەرلەر اۆتوموبيلدەن ۆەلوسيپەدكە اۋىساتىنىن ايتقان بولاتىن. "بۇگىن اكىمدىكتىڭ 86 قىزمەتكەرى ۆەلوسيپەدكە كوشەدى. مەن دە ۆەلوسيپەدكە اۋىسۋدى جوسپارلاپ وتىرمىن. كولىكتەرىمىزدى تۇگەلدەي گازعا اۋىستىرامىز. ەگەر ءبىز ۇلگى كورسەتپەسەك، كىم كورسەتەدى؟ بۇل استانا ەمەس قوي، مۇندا اۋا رايى جىلى. بىزدە جىل بويىندا سەرۋەندەۋگە بولادى. ادامدار جاياۋ ءجۇرۋى ءۇشىن قولدان كەلگەندى جاسايمىز"، - دەگەن ەدى باۋىرجان بايبەك.
4. جولداردى كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزدى
بايبەك كەلگەلى بەرى الماتى اۋلالارىندا اۋلا الاڭدارى قالپىنا كەلتىرىلە باستادى. قالا كوشەلەرىندە اۆتوتۇراقتار دەمونتاجدالىپ، تروتۋارلار كەڭەيە باستادى. سونىمەن قاتار، اباي، نازاربايەۆ، ابىلاي حان داڭعىلدارى قايتا جاسالا باستادى. ۆەلودالىز دە كەڭەيىپ، ۇزارا باستادى.
2017 جىلدىڭ ماۋسىمىنان باستاپ جەلتوقسانىنا دەيىن «الماتى قالاسىنىڭ ورنىقتى كولىكتەرى» جوباسىنىڭ اياسىندا جولدارعا كۇردەلى جوندەۋ جۇرگىزىلدى.
قالانىڭ ورتالىعىنداعى ءبىرقاتار كوشەلەر ءبىر باعىتتى كوشەگە اينالدى.
5. 500 تەڭگەگە تاماق ىشتىك
باۋىرجان بايبەك شەتەلدىكتەر الماتى مەيرامحانالارىندا 500 تەڭگەگە ءدامدى تاماقتانا الادى دەپ مالىمدەگەن بولاتىن. بۇل مالىمدەمەدەن كەيىن تاماقتاندىرۋ ورىندارى اكىمدى قولداپ، جارنامالىق ماقساتتا پايدالانىپ جاتتى. 500 تەڭگەگە اس ءىشۋ ءۇشىن "مەن بايبەكتەنمىن" دەگەن قۇپيا ءسوزدى ايتۋ كەرەك بولاتىن.
6. ينستاگرام، پەريسكوپ، فەيسبۋك
باۋىرجان بايبەك قوعامعا اشىقتىعىمەن تانىمال بولدى. ونىڭ ۇسىنىسىمەن ينستاگرام، پەريسكوپ، فەيسبۋك جەلىلەرىندە اكىمدىكتىڭ اككاۋنتتارى پايدا بولدى. اكىمدىك قىزمەتكەرلەرى الەۋمەتتىك جەلىلەرگە تۇسكەن مىڭداعان ارىز-شاعىمدى قاراپ، ءارقايسىسىنا جاۋاپ بەرەتىن بولدى. كوپتەگەن تۇرعىنداردىڭ جول، باسپانا، كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتاعى قوردالانىپ قالعان ماسەلەلەرى ءوز شەشىمىن تابا باستادى. جاس اكىم جۇمىس بارىسىندا قولاستىنداعىلاردان ۇنەمى اشىق بولۋدى، ەسەپ بەرۋدى تالاپ ەتىپ وتىردى. ب. بايبەك الماتىنى زاماناۋي مەگاپوليستەردىڭ قاتارىنا قوسۋ ماقساتىندا ەلەكتروندىق قىزمەت تۇرلەرىن كوپتەپ ەنگىزە باستادى. بلوگەرلەرمەن بايلانىس نىعايا ءتۇستى. بۇگىندە اكىمدىكتىڭ اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتەتىن «Open Almaty» جوباسى قابىلدانىپ جاتىر. اتالعان پورتالدان قالا تۇرعىندارى بالاباقشا، باسپانا، الەۋمەتتىك تولەمدەر، كوممۋنالدىق ماسەلەلەرى بويىنشا اقپارات الا الادى.
7. بيزنەس پەن الەۋمەتتىك دامۋ
قالانىڭ كەلبەتى تۇرلەنە باستادى. اتاپ ايتقاندا، كوشەلەردى زاڭسىز دۇڭگىرشەكتەر، بيلبوردتار، زاڭسىز جايما بازارلار جوعالا باستادى. "كولەگەيلى ەكونوميكانىڭ ۇلەسىن ازايتۋ ماقساتىندا قالادا دۇڭگىرشەكتەر، بيلبوردتار، زاڭسىز ساۋدا نۇكتەلەرى جويىلا باستادى. بىزدە ساۋدا ءۇيىنىڭ ىشىندە 27 مىڭعا جۋىق بوس شارشى مەتر اۋماق بار. نە ءۇشىن ءبىز قالانى بازارعا اينالدىرۋىمىز كەرەك؟ ونداي ورىنداردان ازاماتتارعا تونەتىن ءقاۋىپ كوپ. ول جەردەگى جۇمىسشىلار جالاقىسىن كونۆەرتپەن الادى. بجزق-عا اۋدارىم جاسامايدى»، - دەدى باۋىرجان بايبەك.
ول بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋعا، بيزنەس قاۋىمداستىقتاردى قالالىقتاردىڭ جاعدايىن جاقسارتۋعا ۇلەس قوسۋعا يتەرمەلەدى. بۇل باستاما ۋنيۆەرسيادا نىساندارىنىڭ قۇرىلىسى كەزىندە ءوز تيىمدىلىگىن كورسەتتى.
8. جاسىل جەلەك - ەل يگىلىگىنە
سونىمەن قاتار، الماتى اكىمدىگى ءبىرقاتار رەكرەاسيالىق نىسانداردى قالانىڭ كوممۋنالدىق مەنشىگىنە قايتارا باستادى. اتاپ ايتقاندا، باۋم باعى، بوتانيكالىق ب ا ق بيىل قالاعا قايتارىلدى. سونداي-اق، قالا تۇرعىندارىنىڭ يۋجنىي ساياباعى ءۇشىن كوتەرگەن شۋىندا دا اكىم داۋ-دامايدى قوعام تالقىسىنا سالىپ، وڭ شەشىلۋىنە كومەكتەستى.
9. فۋرمانوۆا كوشەسىنىڭ اتاۋىن نازاربايەۆقا وزگەرتتى
شەشىم قالالىق ءماسليحات سەسسياسىندا قابىلدانعان. باۋىرجان بايبەكتىڭ ايتۋىنشا، 112 قايتالاناتىن كوشە اتاۋلارىن وزگەرتۋ تۋرالى ۇسىنىس ونوماستيكالىق كوميسسياعا بەرىلگەننەن سوڭ، زيالى قاۋىم وكىلدەرى، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، قالا تۇرعىندارى، اسىرەسە جاس بۋىن وكىلدەرىنەن تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ نەگىزىن قالاۋشى ەلباسى ەسىمىن مەگاپوليستىڭ باس كوشەلەرىنىڭ ءبىرى – فۋرمانوۆ كوشەسىنە بەرۋ تۋرالى كوپتەگەن وتىنىشتەر تۇسكەن. سونىمەن فۋرمانوۆ نازاربايەۆ داڭعىلىنا اينالدى.
10. الماتىنىڭ كوركىنە اينالعان ءتيىن
الماتى تورىنەن ورىن العان الىپ ءتيىننىڭ ءمۇسىنى كۇتپەگەن جەردەن قوعامنىڭ قىزۋ تالقىسىنا ءتۇستى دە كەتتى. حالىقتى تاڭقالدىرعانى ارت-مۇسىنگە كەتكەن اقىلعا سىيمايتىن قاراجات ەدى.
قالا كوركىن اجارلاندىرا تۇسكەن سايىن مادەني ينتەرۆەنسياعا جاقىندايمىز. الماتىنىڭ ءار تۇكپىرىندە بايقاۋ تۇرىندە 16 ارتوبەكت قويىلدى. قالا بولاشاعىن الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرۋدە امەريكاندىق كومپانيامەن جۇمىس ىستەپ جاتىرمىز. بيزنەستىڭ ەڭ دامىعان ءتۇرى - تۋريزم. دالىرەك ايتساق، مادەني، event- تۋريزم. بۇل ەلىمىزگە مول تابىس اكەلەدى. قالا تۋرالى ايتۋ كەرەك، ونى الەمگە تانىتۋ كەرەك. دۇنيەجۇزىندە مەملەكەت كەلبەتىنە اينالعان 600 قالا بار. قازاقستاننان جالعىز الماتى وسى تىزىمگە ەنگەن.
ول تۋرالى باۋىرجان بايبەك: «الىپ ءمۇسىننىڭ باعاسىنا كەلەر بولساق، 23 ميلليون تەڭگەنىڭ 15 ميلليونى عانا قالا بيۋدجەتىنەن بولىنگەن. الەمدىك ولشەمگە سۇيەنسەك، بۇل اسا قىمبات ءونىم ەمەس. ءتيىندى جاساعان اۆتوردىڭ سوزىنشە، ونىڭ وسىعان ۇقساس شىعارماسى شانحايداعى «تۇلكى» 100 مىڭ دوللارعا تۇسكەن. ونىڭ كولەمى ءبىزدىڭ تيىننەن ەكى ەسە كىشكەنتاي. وتكەندە ءبىر اقپارات وقىدىم، ءۇندى ءمۇسىنشىسى اليش كوپۋردىڭ بولاتتان قۇيىلعان 10 مەترلىك بۇيىمى ميلليون دوللارعا باعالانعان. مۇنداي مىسالدار وتە كوپ»،-دەدى.
11. ءال-فارابي داڭعىلىندا كولىك جىلدامدىعى وزگەردى
2019 جىلدىڭ 15 قاڭتارىنان باستاپ ءال-فارابي، ساين جانە شىعىس اينالما جولدارىندا جاڭا جىلدامدىق رەجيمى ەنگىزىلدى. ياعني، اتالعان كوشەلەردە جول-كولىك اپاتىن ازايتۋ ماقساتىندا ورتاشا جىلدامدىق 80-نەن 60 كم/ساع-قا دەيىن تومەندەدى. جاڭا ءتارتىپتىڭ ساقتالۋىن اۆتوموبيل قوزعالىسىنىڭ ورتاشا جىلدامدىعىن ەسەپتەي الاتىن كامەرالار باقىلايدى.
"ءال-فارابي داڭعىلى - باسقالاردان وزگەشەلىگى جوق، بۇل جىلدامدىق تاس جولى ەمەس، بار بولعانى قالا ورتالىعىنداعى كوشەلەردىڭ ءبىرى. جىلدامدىق مولشەرىن ساعاتىنا 60 شاقىرىمعا دەيىن وزگەرتۋ ارقىلى جول-كولىك وقيعاسى دەرەكتەرى 2،7 پايىزعا قىسقاردى"، - دەگەن بولاتىن بايبەك.
12. «كوك-جايلاۋ» كۋرورتىنىڭ قۇرىلىسىن كەيىنگە قالدىرۋدى ۇسىندى
«تاۋلار – ءبىزدىڭ باستى باسەكەلەستىك ارتىقشىلىعىمىز، سوندىقتان ونى پايدالانۋىمىز قاجەت. اۆستريالىق ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، 7-10 جىل ىشىندە ونى جۇزەگە اسىرۋعا 1،5 ميلليارد دوللار جۇمساپ، ەكونوميكاعا جىل سايىن 2 ميلليارد دوللار تابىس اكەلۋگە بولادى. بۇل وتە ماڭىزدى، 20 مىڭنان استام جۇمىس ورنى قۇرىلادى. سونىمەن بىرگە، ءبىز ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ جانە ەكولوگيانىڭ تەڭگەرىمىن ساقتاۋىمىز كەرەك، ياعني قورشاعان ورتاعا مينيمالدى اسەر ەتەتىن زاماناۋي كۋرورتتار قۇرۋعا ءتيىسپىز. مەنىڭ ويىمشا، بارلىق ساراپتامالىق پىكىرلەردى جانە پەرسپەكتيۆالارىن ەسكەرۋ قاجەت. سوندىقتان جوبانى اياقتاۋدى جانە ۋاقىتتى كەيىنگە قالدىرۋدى ۇسىنامىن. سونىمەن قاتار، ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، بار كۋرورتتاردى دامىتۋ كەم دەگەندە 3-5 جىلدا جۇزەگە اسادى. وسى ۋاقىت ىشىندە ءبىز قاجەتتى تاجىريبەنى جيناقتاپ، پەرسونالدى دايىندايمىز. كۋرورتتاردىڭ تۇرعىندارى مەن قوناقتارىنىڭ پىكىرلەرىن زەرتتەيمىز. تەك سودان كەيىن «كوك-جايلاۋ» تاۋ كۋرورتىن سالۋدى باستايمىز »، – دەگەن بولاتىن باۋىرجان بايبەك.
13. الماتى - جاستار قالاسى
«الماتى - جاستاردىڭ قالاسى» دەگەندى بەكەر ايتپاسا كەرەك. 2020 جىلعا دەيىنگى جاستاردىڭ قالالىق جول كارتاسى جاسالدى. سىرتتان كەلگەن جاستاردى ىسكەرلىككە، ەرىكتى بولۋعا جانە باسقا دا كاسىپتەرگە باۋليتىن لوفت-ورتالىق اشىلدى. ءقازىردىڭ وزىندە 7،8 مىڭ ادام جۇمىسقا تۇردى. 2،5 مىڭ ادامعا تەگىن كاسىبي ءبىلىم بەرىلۋدە. ارينە، جاستاردىڭ تۇرعىن ءۇيى تۋرالى ءسوز ەرەكشە بولماق. ماسەلە بار. وسىنى شەشۋ ءۇشىن قالادا «الماتى جاستارى» اتتى جاستاردىڭ تۇرعىن ءۇي باعدارلاماسى قولعا الىندى، مۇندا 35 جاسقا دەيىنگى جاستار جەكە پاتەر الۋ ءۇشىن جەڭىلدەتىلگەن زاەم الا الادى. بۇدان بولەك بيىل ءبىز «رۋحاني جاڭعىرۋ» جوباسى اياسىندا 2000 ورىندى 4 جاتاقحانا سالامىز. كەلەر جىلى 2،4 مىڭ ورىندى تاعى دا 2 جاتاقحانا قۇرىلىسى باستالادى»، - دەيدى باۋىرجان بايبەك.
پىكىر قالدىرۋ