استانا لرت جوباسىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالاتىن بولدى. ءبىراق ءدال ءقازىر وعان اقشا جوق. انىعى ونى تابىڭدار دەپ، پارمەن بەردى پرەزيدەنت. امالسىزدان. سەبەبى توقايەۆ مىرزا لرت-نى ۇرانداتىپ، جالاۋلاتىپ قولداۋشىلار قاتارىنان ەمەس. جازداعى ءبىر مالىمدەمەسىندە اتالمىش جوبا  تىم كۇماندى ەكەنىن ەسكەرتكەن ەدى. وسى اپتادا دا قالانىڭ كوركىن بۇزىپ، ازىرگە بالبال تاس سياقتى سورايىپ تۇرعان نىساندارعا تاعى دا شۇيلىكتى. بۇل تۋرالى ەۋرازيا ءبىرىنشى ارناسى حابارلايدى.

مەملەكەت باسشىسى وسى قۇرىلىسقا رۇقسات بەرگەندەر مەن جوبالاۋ جۇمىستارىنىڭ قالاي جاسالعانىن قايتا تەكسەرۋدى تالاپ ەتتى. ال بۇل ۋاقىتتا تاشكەنتتە جاڭا جەرۇستى مەتروسى سىناقتان ءوتىپ ۇلگەردى.

قامتيتىن اۋماعى استانا لرت-دان اناعۇرلىم ۇزىن بولعانىمەن، قۇنى 4 ەسە ارزان جوباعا وزبەك اعايىندار بار جوعى 422 ملن دوللار جۇمساپتى.سوندا ءار شاقىرىمىنا 68 ملن دوللار ەمەس، نەبارى 8 ملن كەتكەن بولىپ تۇر عوي!  

باۋىرجان ىسقاق، ەكونوميست:

– مۇنداعى جۇمىس كۇشى وزدەرىنەن.بىزدەگى مىنا ءۇش مىڭ ادامنىڭ ەكى مىڭنان استامى جۇڭگو مەملەكەتىنەن كەلگەننىڭ ءوزى، بىزدەگى جۇمىس كۇشىنىڭ ساپاسىن كورسەتپەيدى. لرت-نى قاي جاعىنان الىپ قاراساڭ دا حالىقتىڭ قامى ەمەس، باسقا ءبىر مۇددەلەردىڭ توپتاسقانى دەپ ايتۋعا بولادى.

البەتتە اكىمدىكتەگىلەر مۇنى كليماتتىق جاعدايمەن بايلانىستىرۋى بەك مۇمكىن. ءبىراق جەڭىل رەلستى تاسىمالدىڭ ەرەكشەلىگى سول، ول  كليماتقا تاۋەلدى ەمەس.  ايدانا ۇسەنباي تاقىرىپتى تارقاتسىن.

استانا لرت.  و باستا بۇل جەڭىل رەيستى  جولاۋشىلار تاسىمالى  نۇرلى -جول ۆوكزالى مەن اۋەجايدى بايلانىستىرۋى ءتيىس ەدى. جوبا تۇرالى ۇسىنىس سوناۋ 2011 جىلى قابىلدانعان! الايدا، ودان بەرى 8 جىل ءوتتى. ال، قۇرىلىستىڭ ءتۇرى مىناۋ.

وزگە مەملەكەتتەر سەگىز جىل تۇرماق، 4-5 جىلدا اسپانمەن تالاسقان عيماراتتار تۇرعىزىپ جاتىر. ال، بىزدە ازىرگە جۇمىستىڭ 15-پايىزى اتقارىلدى! يا، جىلايتىنداي جاعداي، ءبىراق جىلاۋعا دا ۋاقىت جوق! ساقالدى قۇرىلىستى قالاي دا بولسا اياقتاۋ قاجەت. ويتكەنى..

مەملەكەت باسشىسىنىڭ بۇلاي دەۋىنە سەبەپتە جوق ەمەس. «استانا لرت» ەكونوميكالىق تۇرعىسىندا وتە ءتيىمسىز جوبا! ءبىز ەمەس، ماماندار سولاي دەپ وتىر. ماسەلەن،  ونىڭ  سالىنۋ اۋماعىن الساق، اقىلعا قونىمسىز كورىنەدى.

سەبەبى، 146 مىڭ جولاۋشىنى تاسۋعا ارنالعان. الايدا، ەلوردادا  اۋەجايدان نۇرلى-جول  ۆوكزالىنا كۇنىگە  بار جوعى 2 مىڭ ادام قاتىنايدى. سايكەسىنشە سۇراق! اكىمدىك قالعان جولاۋشىلاردى قايدان الماق؟

146 مىڭ جولاۋشى كۇنىگە
جاڭا ۆوكزال   اۋەجاي
2000 ادام

 باۋىرجان ىسقاق، ەكونوميست
«بۇل جوبانى وڭ جاعالاۋمەن سول جاعالاۋدى بايلانىستىرىپ قۇرعان ءتيىمدى بولار ەدى. ويتكەنى، بىزدە تاڭعى ۋاقىتتاردا ، كەشكى ۋاقىتتاردا مىنا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر جۇمىستان قايتاتىن ۋاقىتتا ياعني قاتتى شوعىرلانعان ەكى وڭ مەن سول جاعالاۋ اراسىندا بولعان جاعدايدا مۇنىڭ قايتارىمدىلىعى كوپ ەدى».

ماماندار باس قاتىرىپ وتىرعان تاعى ءبىر ماسەلە نىساندى كۇتىپ ۇستاۋ جۇمىستارى. وعان قىرۋار قاراجات قاجەت بولايىن دەپ تۇر.  بۇل سوممالاردى نۇر-سۇلتاننىڭ  جەلى كوتەرگەنىمەن، قازىناسى كوتەرە الار ما ەكەن؟
ءتىلشى: بىلەتىندەر «ءبۇي»، - دەيدى.

ايدىن راحىمبايەۆ، قۇرىلىسشى:
«جوبانىڭ قۇنى 1،5 ملرد دوللار.بۇل دەگەنىڭ شامامەن 300-400 مەكتەپتىڭ باعاسى. ءقازىر رەسپۋبليكاعا ءدال وسىنشاما ءبىلىم ورداسى جەتىسپەيدى. ال، ەندى ونى كۇتىپ ۇستاۋدىڭ شىعىنىنا كەلسەك، ول استاناعا جۇكتەلەتىنى ءسوزسىز.  مەنىڭ الدىن-الا ەسەپتەۋىم بويىنشا نىسانعا جىل سايىن شامامەن 50 ملن دوللار كەتەدى. بۇل دەگەنىڭ الداعى 20 جىلدا بىزگە تاعى 1 ملرد دوللار قاجەت بولادى دەگەن ءسوز. وعان قوسا نەگىزگى قارىزدان قۇتىلۋ كەرەك. ۇستەماقىسى تاعى بار».

«قىسقاسى بۇل جوبا بەكىگەن كەزدە ەكونوميستىڭ بار، ساۋلەتشىڭ، قۇرىلىسشىڭ تاعىسى تاعى ەشقايسىسىنىڭ پىكىرى ەسكەرىلمەگەن»،- دەدى پرەزيدەنت! وعان تاعى ءبىر دالەل...

جوباعا ساي ءار ستانسيانىڭ اراقاشىقتىعى بار جوعى 1 جارىم شاقىرىم.  ياعني مىڭ جارىم  مەتر. ادام كۇندەلىكتى ءجاي عانا سەرۋەنگە شىققانىڭ وزىندە وسىنشاما قاشىقتىقتى ءجۇرىپ تاستايدى ەمەس پە؟

ءتىپتى لرت-نىڭ جالپى ۇزىندىعىن العان كۇننىڭ وزىندە، 22 شاقىرىم دەگەن نە ءتايىرى؟ جۇرت مارافون بارىسىندا  بۇدان دا  ارتىق قاشىقتىقتاردى ەڭسەرىپ ءجۇر، - عوي دەگەن مەملەكەت باسشىسى، جوبانىڭ بەكۋىنە قالاي جول بەرىلگەندىگىن ءالى كۇنگە دەيىن تۇسىنبەيتىندىگىن ايتىپ، جەمقورلىقتى جۇگەندەپ جۇرگەندەرگە  تەرگەۋدى جانداندىرۋدى تاپسىردى.

قاسىم-جومارت توقايەۆ، ق ر پرەزيدەنتى
«يا پوپۋتنو حوتەل بى وبراتيتسيا ك اگەنتستۆۋ پو بوربە س... يح پودپيسي ناۆەرنياكا ەست!».

الايدا قوعام بەلسەندىلەرى بۇل ءىستىڭ ادىلەتتى ناتيجەسى مەن  وسىعان جول بەرگەندەردىڭ راسىمەندە ءتيىستى جازاسىن الاتىنىنا كۇمان كەلتىرىپ وتىر.

ارمان شورايەۆ، قوعام بەلسەندىسى:
«ەندى بۇل كىسىنىڭ قويعان تالابى ءوتى دۇرىس.ءبىراق تا سول تەرگەۋمەن اينالىسىپ جاتقان ادامداردىڭ وسى كۇنگە دەيىن مىنە قانشاما ۋاقىت ءوتتى،ەكى ايعا جۋىق. بىردە ءبىر فاميليا ايتىلعان جوق! قانشاما ۇرىن جاسالدى، قانشاما اقشا جىمقىرىلدى دەگەن بىردە-بىر اقپارات جوق وكىنىشكە وراي، سوندىقتان مەن ويلايمىن، تەرگەۋ ورگاندارى ءوز جۇمىستارىن جامان اتقارۋدا».

قالاي بولعان كۇندە دە ەندى ءجىپتىڭ ۇشىن تابۋ اگەنتتىك وكىلدەرى ءۇشىن وڭايعا سوقپاسى انىق! ساقالدى قۇرىلىس باستالعالى بەس اكىم اۋىسىپ ۇلگەرىپتى باس قالادا. لرت تۋراسىندا العاشقى ۇسىنىس قالانى قازىرگى قازاقستاننىڭ رەسەيدەگى ەلشىسى  يمانعالي تاسماعانبەتوۆ باسقارىپ تۇرعاندا تاستالدى. ودان كەيىنگى اكىم ادىلبەك جاقسىبەكوۆ بولدى. سوسىن يسەكەشيەۆ كەلدى. ال، 2019 جىلى باقىت سۇلتانوۆ توپ ەتىپ، قۇرىلىستى توقتاتىپ تاستادى. ەندىگى ءۇمىت التاي كولگىنوۆتە!

ءبىراق، ازىرگە ول قۇرىلىسقا قاجەتتى 1،5 ملرد دوللار اقشانى قايدان تاباتىنى بەلگىسىز. ال، انىعى مىناۋ. قۇرىلىس قالايدا اياقتالۋى ءتيىس.  ويتكەنى بىزگە ءدال ءقازىر، «قارىننىڭ اشقانىنان، ءقادىردىڭ قاشپاعانى ماڭىزدى بولىپ تۇر»،- دەيدى ماماندار.

باۋىرجان ىسقاق، ەكونوميست:

– بۇل ەندى ءبىزدىڭ وسى سىرتقى ينۆەستيسيالاردىڭ توقتاپ قالۋىنا مۇمكىندىك بەرمەيتىندەي ياعني ءبىز وسى جوبانى تولىققاندى اياقتاپ شىعۋىمىز كەرەك. ول قانشا ەكونوميكالىق ءتيىمسىز بولسا دا، بيۋدجەتكە قانشا شىعىن اكەلەتىن بولسا دا ءبىز بۇل جوبادان باس تارتا المايمىز.

قىسقاسى قازاقستانداعى ينۆەستيسيالىق احۋالعا كادىمگىدەي اسەر ەتكەلى تۇر بۇل جوبا. ويتكەنى، اپتالداي مىنا بەتونداردى نە  استاناعا كەلگەن تۋريستەردەن دە تىعىپ قويا المايسىڭ. بەتون دەمەكشى بۇل سورايعاندارعا حالىق ءقازىر اتتا بەرىپ ۇلگەردى. ازىرگە ول ەل اراسىندا «جەمقورلىق ەسكەرتكىشى» دەپ ايدارلانىپ ءجۇر!