جاپونيانىڭ ەجەلگى استاناسى كيوتو قالاسىنىڭ شىعىسىندا تاكەفۋشي دەگەن كونە قالا بار. وسى شاھاردى مەكەندەۋشى تاكاحاشي اۋلەتىندە دۇنيەگە كەلگەن بالانى ول كەزدە ەشكىم قازاق دەگەن حالىقتىڭ ءداستۇرلى ونەرىنىڭ ىزدەۋشىسى بولادى دەپ ويلاماعان شىعار. كۇنشىعىس ەلىنىڭ سالتى بويىنشا، ادام ءوز ەسىمىمەن قوسا ارعى تەگىنىڭ اتىن يەلەنەدى. ناوكي بالانىڭ اتى بولعانىمەن جۇرت ونى تاكاحاشي دەپ اتايدى. تاكاحاشي مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ كۇنشىعىس ونەرىنىڭ وركەنيەت ورداسى، حرامداردىڭ قالاسى — كيوتوعا كەلىپ، ريسۋمەيكان ۋنيۆەرسيتەتىنە وقۋعا تۇسەدى. اعىلشىن فيلولوگياسى بويىنشا ماماندانادى. بىردە تاكاحاشيدىڭ قولىنا قازاق ءداستۇرلى مۋزىكاسىنىڭ CD تۇسەدى. تاسپادان دارحان دالانىڭ سازىن تىڭداعاندا بويىن ەرەكشە ءبىر سەزىم كەرنەيدى. «دومبىرانىڭ كۇمبىرلەگەن داۋسىن ەستىگەندە ەكى عانا ىشەكتەن وسىنداي كەرەمەت عاجاپ اۋەن قالاي تۋادى ەكەن؟» دەپ، تاڭدانعان جاپون جىگىتىنىڭ قازاق فولكلورلىق مۋزىكاسىنا دەگەن ىنتاسى ويانادى. ءسويتىپ، ول 2002 جىلى الماتىعا كەلەدى.

كۇي باستاۋ

الماتىنىڭ قوڭىر كۇزى جىلى بولدى. تاكاحاشيگە ەڭ الدىمەن جەرگىلىكتى تابيعات قىزىق كورىندى. جاپونيادا كۇز تۇسكەندە اعاش جاپىراقتارى قىپ-قىزىل تۇسكە ەنەدى. ال بۇندا اعاش جاپىراقتارى سارعايا باستاپتى. ءبىراق، ءبىر عاجابى كوشەدەگى ادامدار ءوز قانداستارىنا ۇقسايدى ەكەن. اناۋ ءبىر جىگىت مەكتەپتە بىرگە وقىعان دوسىنان اۋمايدى. العاشىندا جاپون ەكەن دەپ ويلاعان كىسىلەر قازاق بوپ شىقتى. ءيا، «جاپون مەن قازاقتىڭ گەنى بىردەي دەۋشى ەدى، سول راس» دەپ ويلايدى تاكاحاشي. كۇيدەن ءدارىس بەرۋشى ونەر ادامىن تابۋ قيىن بولمادى. اقبوتا مەن قارلىعاش ەسىمدى قىزدار اتاقتى كۇيشى قارشىعا احمەدياروۆتىڭ شاكىرتتەرى ەكەن. ەكەۋىنەن دومبىرا شەرتۋدى ۇيرەندى. ەڭ ءبىر اسەرلىسى — ماحامبەتتىڭ «وكىنىش» كۇيى. كۇي سازىنان بايقالاتىنى ماحامبەتتىڭ ءوز تاعدىرى عانا ەمەس، قازاق حالقىنىڭ بۇكىل ءومىرىنىڭ ازاپتى ساتتەرى. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە دومبىرا تارتۋ شەبەرلىگىن مەڭگەرىپ، ون شاقتى كۇي ۇيرەنگەن سوڭ تاكاحاشي ەلىنە بارادى.

«قازاقتىڭ كۇيلەرىندە قۇپيا سىر بار. شىركىن، قازاق دەگەن قانداي ونەرلى حالىق! فولكلورلىق مۋزىكاسىن زەرتتەسەم. ءبىراق ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن قازاق ءتىلىن جەتىك مەڭگەرۋىم كەرەك قوي» دەپ ويلايدى تاكاحاشي.

سەنسەيدەن سەكسەن ءان

جاپون ەلى ۇستاز بەن دارىگەردى ەرەكشە قۇرمەتتەيدى. ميچيكو ەسىمدى قۇربىم مىنانداي اڭگىمە ايتقان ەدى. دارىگەردىڭ قىزىنا بيزنەس كومپانياسىنىڭ ۇلى ۇيلەنەيىن دەگەندە، قىزدىڭ تۋىستارى: «سەنىڭ اكەڭ دارىگەر، ال ول بولسا كومپانيا قىزمەتكەرىنىڭ ۇلى. ەگەر وعان شىقساڭ اكەڭنىڭ بەدەلىنە نۇقسان بولادى» دەپ، قىزدى بەرمەي قويعان ەكەن.

جاپونيادا ءمۇعالىم  بەدەلى دەگەن مينيستردەن كەم ەمەس. جانە ءبىر قىزىعى جاپوندار ءمۇعالىم  مەن دارىگەرگە، «سەنسەي» دەيدى. بۇل قۇرمەتتى تيتۋل ىسپەتتى. تاكاحاشي 2005 جىلى الماتىعا كەلگەندە «سەنسەيدەن قازاقتىڭ ءداستۇرلى اندەرىن ۇيرەنىپ ءجۇرمىن» دەگەن ەدى. «سەنسەي كىم؟» دەگەنىمدە، «نۇرجان جانپەيىسوۆ» دەدى. قازاقتىڭ ءان ونەرىن سۇيەتىن بارشا قاۋىمعا جاقسى تانىس نۇرجان جانپەيىسوۆتىڭ تاكاحاشيگە  ۇستاز بولعانىنا ءوزىم قاتتى قۋاندىم. نۇرجان اعا قازاق مۋزىكاسىنىڭ ءداستۇرلى ناقىشىن ساقتاعان تالانتتى ءانشى عوي.

تاكاحاشي  الماتىداعى سەنسەيى ۇيرەتكەن حالىق اندەرىن قازاقستان-جاپون ادام رەسۋرستارىن دامىتۋ ورتالىعى ۇيىمداستىرعان ءتۇرلى مادەني شارالاردا ورىنداپ، جاپون ءتىلىن ۇيرەنىپ جۇرگەن شاكىرتتەردى دە، سوندا ىستەيتىن جاپون ازاماتتارىن دا تامساندىرىپ ءجۇردى. بىردە ورتالىقتا وتكەن ءبىر جيىندا تاكاحاشي قازاقشا قۇتتىقتاۋ ءسوز سويلەدى. سوندا قاسىمدا تۇرعان ءبىر قىز: «قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن قازاقتارعا ۇلگى بولارلىق ەكەن-ا؟» دەدى. سول جيىندا تاكاحاشيدىڭ قولىنا دومبىراسىن الىپ، حالىق اندەرى «باياناۋىل»، «جورعاتايدى» ورىنداعاندا جاپون ازاماتتارىنىڭ ءان ىرعاعىنا ەلتىپ، سۇيسىنە تىڭداعانىنا كۋا بولدىم. جان-دۇنيەسى نازىك، اقكوڭىل جاپون جىگىتىنىڭ قازاقتىڭ ءداستۇرلى مۋزىكاسىنا قۇمار بولۋى تەگىن ەمەس. بىردە ول ماعان: «قازاق پەن جاپوننىڭ بۇگىنگى تۇرمىس-تىرشىلىگىندە ايىرماشىلىق ۇلكەن. سالت ساناسى دا بولەك. جاپوندار ارالداردى مەكەندەسە، قازاقتار دالالى ولكەگە قونىس تەپكەن. ءبىراق مەنىڭشە ءبىز 5000-1000 جىل بۇرىن ءبىر ۇلت بولعان شىعارمىز»،—دەدى.

قازاق پەن جاپوننىڭ اراسىن مۋزىكا ارقىلى بايلانىستىرىپ جۇرگەن تاكاحاشي دوسىم ەكى جىل ىشىندە نۇرجان سەنسەيدەن سەكسەنگە جۋىق ءان ۇيرەنىپ الىپتى. ماقتانۋدى ۇناتپايتىن جاپوندار ءاردايىم ءوزىن قاراپايىم ۇستايدى. تاكاحاشيدىڭ سەكسەن ءان ۇيرەنگەندىگىن نۇرجان جامپەيىسوۆ ءوزى ايتپاسا ءبىز بىلمەيتىن ەدىك.

تاكاحاشي 2007 جىلى وتانىنا ورالاردا قازاقستان-جاپون ادام رەسۋرستارىن دامىتۋ ورتالىعىنىڭ دەمەۋىمەن «قازاقكونسەرت» زالىندا  كونسەرت بەردى. ءان مەن كۇي كەشىنە ونەر سۇيەر قاۋىم تايلى-تاياعى قالماي كەلدى دەسە دە بولادى. جاپونيانىڭ قازاقستانداعى ەلشىلىگىنىڭ وكىلدەرى، جوو-نىڭ ستۋدەنتتەرى، قاريالار زالدا تولا بولدى. كورەرمەندەردىڭ اراسىندا كوپتەگەن ۇلت وكىلدەرى، ونەرپازعا دەگەن ىقىلاستارىن ءبىلدىرىپ جاتتى. «كوكىل» ءانسامبلى، نۇرجان جانپەيىسوۆ، سايان اقمولدا، ايگۇل قوسانوۆا، مۇرات ابۋعازى، ۇلجان بايبوسىنوۆا قاتىسقان كونسەرتتە سويلەگەن سوزىندە جاپونيانىڭ قازاقستانداعى توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى تەسۋو يتو بىلاي          دەپ ەدى: «ناوكي تاكاحاشي قازاق ءتىلى مەن حالىقتىق مۋزىكا ونەرىنە جان-دۇنيەسىيمەن بەرىلگەن. ول قازاقستانعا ءوزىنىڭ جۇرەك قالاۋىمەن كەلىپ، قازاق ءتىلىن ءوز بەتىنشە ۇيرەنىپ، دومبىرادا شىعارمالار ويناۋدى دا مەڭگەرىپ الدى. مەن ونىڭ ونەرى ارقىلى جاپونيا مەن قازاقستان اراسىنداعى مادەنيەت پەن دوستىقتىڭ اسىل كوپىرىنە اينالاتىنىنا سەنىمدىمىن». تاكاحاشيدىڭ كونسەرتى ۇلى ناۋرىز مەيرامىنا ارنالعان ەدى. مادەني شارانى ۇيىمداستىرۋشى سول كەزدەگى قازاقستان-جاپون ورتالىعىنىڭ باسشىسى ناكامۋرا يوششيكاسۋ: «ءبىزدىڭ حالىقتارىمىز بولەك ءومىر سۇرسە دە، ونەرگە دەگەن جان سەزىمىمىز ءبىر دەپ ويلايمىن. ناۋرىز بارشامىزعا باقىت اكەلسىن!» دەگەن قۇتتىقتاۋ تىلەكتەرىن ايتتى.

تاكاحاشي كونسەرتتە ورىنداعان العاشقى  تۋىندى — جاپوننىڭ «وبورو سۋكيو» ءانى. ايلى تۇندەگى بۇلىڭعىر تۇمان مەن ادام جانىنىڭ ساعىنىش سەزىمى ءان بوپ ورىلگەن. باياۋ ىرعاق دومبىرانىڭ قوس ىشەگىنەن سىر بوپ اعىتىلۋدا.

سودان سوڭ:

قايران زامان، 

اساۋ قۇلىن سەكىلدى بايلاماعان،— 

دەپ، حالىق ءانى «قايران زاماندى» اۋەلەتكەن تاكاحاشي بۇدان سوڭ «يگاي-اۋعا» سالدى. امىرە قاشاۋبايەۆ، جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ، ماناربەك ەرجانوۆ سياقتى قازاقتىڭ ءبىر تۋما تالانتتارى عانا داۋىستى ءبىر كوتەرىپ، اۋەلەتىپ، تالماي شىرقايتىن مانەرگە سالدى. كورەرمەندەر شۋ ەتە قالدى.

 تاكاحاشي 2006 جىلى دانەش راقىشيەۆ اتىنداعى رەسپۋبليكالىق بايقاۋدا ءبىرىنشى ورىن العان. «يگاي-اۋ» ايتىلىپ جاتقاندا ءبىر قاريا «بايقاۋدان ءبىرىنشى ورىن العانداي جايى بار ەكەن-اۋ، بۇل بالانىڭ» دەدى. تاكاحاشيدىڭ ۇستىندە كيمونو، قولىندا دومبىرا. «يگاي-اۋ» دەپ اۋەلەتىپ بارىپ، تومەن تۇسىرەردە كورەرمەندەر دۋ ەتىپ كوتەرىلىپ، قول شاپالاقتادى. ودان كەيىن ۇستازى نۇرجان جانپەيىسوۆ قوسىلىپ قازاق اندەرىنەن پاپۋري ورىنداعان بولاتىن.

بىردە مەن تاكاحاشيگە «قازاقتىڭ ءداستۇرلى مۋزىكاسى ءسىزدى نەسىمەن قىزىقتىرادى؟» دەگەنىمدە، ول: «دومبىرا اۋەنىندە ادامدى ەلتىتەتىن عاجايىپ كۇش بار. ءان ايتقاندا شابىتتانىپ كەتەمىن. اسىرەسە حالىق اندەرى ارقانى قوزدىرادى» دەگەن-دى. تاكاحاشي شىرقاعان قازاق ءانىنىڭ سيقىرلى كۇشى كورەمەندەردى باۋراپ الدى. كونسەرت سوڭىندا ساحناعا شىققان قازاق  اقساقال زور تەبىرەنىسپەن ونەرپازدى قۇشاقتاپ بەتىنەن قايتا-قايتا سۇيە بەردى. قاريانىڭ وتتى كوزدەرىنەن كەڭ دالانىڭ كيەلى ونەرىنە شىنايى بەرىلگەن جاپون بالاسىنا دەگەن ريزاشىلىق ۇشقىنى بىلىنەدى. قولتاڭبا الۋعا ۇمتىلعان كورەرمەندەردە شەك بولمادى.

P.S. تاكاحاشي ناوكي بۇگىندە قازاقتىڭ ۇلتتىق ءان ونەرى مەن ۇلتتىق كيىمىن كۇنشىعىس ەلىنە ناسيحاتتاۋدا تەر توگىپ جۇرگەن ونەرپاز. ول سونىمەن قوسا ورتا ازيا حالىقتارى مەن كونە التايدىڭ مۋزىكالىق اسپاپتارىندا ەركىن وينايدى. قازاق فيلمدەرىن تاماشالاۋدى، قازاقتىڭ ۇلتتىق ناقىشتاعى ەتنو-توپتارى مەن ءداستۇرلى انشىلەرىنىڭ ورىنداۋىنداعى شىعارمالاردى تىڭداعاندى ۇناتادى. قازاقشا جاتىق سويلەيتىن جاپون ءانشىسىنىڭ قازاق تىلىنە دەگەن قۇرمەتى تىپتەن ەرەكشە. ول كۇنشىعىس شاھارلارىن ارالاپ، ورتا ازيا مۋزىكاسى، ونىڭ ىشىندە قازاق اندەرى مەن كۇيلەرىنەن كونسەرت بەرۋمەن اينالىسادى. جاپونياعا بارا قالساڭىز كونسەرت زالدارى مەن دەمالىس ورتالىقتارىنان اۋەلەگەن تاكاحاشيدىڭ اندەرىن ەستىپ قالۋىڭىز ابدەن مۇمكىن.

شارافات جىلقىبايەۆا