جولايرىقتا جولىقتىق، جول ەكىگە ءبولىندى.
ءوزىڭىزسىز ءومىرىم تىم كوڭىلسىز كورىندى.

كەزىكتىڭىز نەلىكتەن جۇرەگىمنىڭ سورىنا؟
شىعا المادىم، شىرمالىپ سەزىمىمنىڭ تورىنا.

ساعىنىشىم تۇندەردە جونەلەدى حات بولىپ،
جۇدەتەدى جانىمدى كەتكەنىڭىز جات بولىپ.

ساۋساقتارىم سۇيەدى تەلەفوننىڭ پەرنەسىن،
قايدا ءجۇرسىز، قاي جەردە، ەندى ورالىپ كەلمەسىم؟

ارماندارىم الىستا، جۇلدىزدان دا جوعارى،
بەلگىسىزدەۋ باقىتتىڭ قايتا اينالىپ سوعارى.

بالاۋىزىن ءۇمىتتىڭ كوز جاسىممەن ءسوندىردىم،
حات جازباۋعا ءوزىمدى ارەڭ-ارەڭ كوندىردىم.

***

كوز جاسىمنان دىمقىل تارتقان كۇز دەمى، 
حالىمىزدەن حابارسىز-اۋ بىزدەگى. 
سەن كەلەردەي تەرەزەگە قادالىپ، 
قاراشىعىم نەگە سەنى ىزدەدى؟ 

ءومىر نەگە ءبىزدى وسىلاي سىنايدى؟ 
بولمەدە مەن، دالادا كۇز جىلايدى. 
ۇمىتىمدەي جۇرەگىمنەن ۇزىلگەن، 
جاندى اۋىرتىپ، جاپىراقتار قۇلايدى. 

جانارىمدا دىردەكتەيدى دانا كۇز، 
جەتىم كوڭىل، جوق سياقتى پانامىز. 
اداساتىن بىر-بىرىنەن جەل تۇرسا، 
ءبىز ەكەۋمىز جاپىراقتار عانامىز.

كۇز

1

قاباعى تۇسكەن سارى كۇز، 
ءحالىڭىز قالاي، ءحالىڭىز؟ 
جايىمدى نەسىن سۇرايسىز، 
جانشىلىپ جاتىر جانىمىز. 
تاعدىردىڭ ءتيىپ سالقىنى 
تۇماۋراتقانبىز ءبارىمىز. 
دەرتىمدى مەنىڭ ەمدەۋگە 
تابىلار ما ەكەن ءدارىڭىز؟ 

وزىمنەن ءوزىم ۇركىدىم، 
اۋىرلاپ كەتتى كىرپىگىم. 
دارمەنىم جەتپەي، جۇرەكتىڭ 
جاماي المادىم جىرتىعىن. 
تۇماندا قالعان قالپىمنىڭ 
ىشىندە داۋىل، سىرتى – كۇن. 
ساپ-سارى مۇڭدى قايىڭ بوپ 
سانادان كەلدى سىلكىگىم. 

ساعىنىش جۇتقان سارى كۇز، 
ءحالىمىز وسى، ءحالىمىز. 

2

ايالداڭىزشى، توقتاڭىز. 
«جاز وتكەن» – دەيسىز، – «جوق تامىز». 
جاپىراقتاردى جەل جۇتقان، 
مەنىمەن بىرگە جوقتاڭىز. 
مۇڭىما ورتاق مۇنار كۇز، 
توقتاساڭىزشى، توقتاڭىز. 

كوڭىلى كۇننىڭ تۇسپەيدى، 
ۇشسا دا كەتىپ قۇس مەيلى. 
قاڭتاردىڭ ەرتەڭ ايازى 
جۇرەكتى كەلىپ تىستەيدى. 
توڭدىرىپ الىپ، سودان سوڭ 
«تاعدىر دەگەنىڭ – ءتۇس» دەيدى. 

كەلەدى ءبارىن تۇزەگىم، 
ايتا الاسىز با ءسىز ەمىن؟ 
سىزبەنەن جانى تۋىستاس، 
سارعايىپ جۇرگەن قىز ەدىم. 

سەنسىز

قارا ءتۇن قۇشاعى،
قامىعىپ تاعى دا جالعىزدىق جاستادىم.
كەلگەن ەد جاڭا ءومىر باستاعىم.
جىلىتساڭ دەپ ەدىم جانىمدى،
كۇيدىرىپ تاستادىڭ.

ءورت شالعان قاناتىم ۇشۋعا جاراماي،
قانشا رەت قۇلادىم بيىكتەن.
جىلادىم،
جۇرەگىم شىرىلداپ كۇيىكتەن.
قوش دەدىم قيا الماي،
قاسىڭدا قالۋ مۇڭ.
ءدال بۇلاي ورتەنىپ ءسۇيىپ پە ەم.

اق بوران، اداسىپ قالدىم با ەلسىزدە؟
بىلمەيمىن، بۇل دەرتىم ەمسىز بە؟
رەڭسىز كۇندەرىم... سۇرە الار ەمەسپىن
سەنىمەن بىرگە دە... سەنسىز دە.

***

ساۋمال تۇننەن اپپاق ارمان ساۋامىن،

قارا جەرگە اق قار بولىپ جاۋامىن.

كەتسەم دەيمىن اسپان جاققا، جىراققا،

مەن بىلمەيمىن سەبەبىن،

سەن بىلمەيسىڭ جاۋابىن.

سۇراماشى، جەردەن، سەنەن جەرىسەم،

نازىك قار بوپ قولدارىڭدا ەرىسەم

دەپ ەدىم عوي...

نەلىكتەن مۇز قىپ قويدىڭ مەنى سەن؟

سۋىق الەم، قىزۋىمدى تونادىڭ.

قالجىراپ كەپ، الاقانىڭا قونامىن.

جىلىتام دەپ، كۇيدىرەسىڭ، سودان سوڭ

ءدىر-دىر ەتىپ توڭامىن.

مۇنداي سەزىم اڭساعان دا جوق ەدىم،

مۇزداي جاستى جانارىمنان توگەمىن.

قاجىدىم عوي.

قاشىپ كەتكىم كەلەدى،

سۇراماشى سەبەبىن.

وتىز ءبىرىنشى كوكتەم

جىلىمىق ءساتتىڭ بەينەسىن قاراشىعىما قامايىن، 
سوڭعى قار بولىپ قالىقتاپ، تامشى بوپ الدە تامايىن. 
قاناتىمەن جىلداردىڭ تاعى كەلدى ءبىر كوكتەم 
بۋساندىرىپ الەمدى، ءجىبىتىپ جەردىڭ سامايىن. 

العاشقى كۇنى ناۋرىزدىڭ، ءۇمىت پەن ارمان بۇرلەيدى. 
اقشۋلان اسپان ەسىنەپ، جىپ-جىلى جەلىن ۇرلەيدى. 
قولىمدى سوزسام عارىشقا قيالىما الدانىپ، 
«باقىت دەگەن كوكتە ەمەس، جەر بەتىندە ءجۇر» دەيدى. 

ۇمىتىلىپ ازابىم، تارقاسا عوي وكپە-مۇڭ، 
ەرىپ كەتسە قار بولىپ وكىنىشتى وتكەنىم. 
نە كۇتەدى الدىمدا، ەشتەڭە دە بىلمەيمىن، 
قانداي تاعدىر سىيلايسىڭ، وتىز ءبىرىنشى كوكتەمىم؟ 

قيالىمدا جۇرەم ەندى تەربەتىپ،

جۇرەك جاتىر اق جاۋىنىن سەلدەتىپ.

اسپاننىڭ دا تۇنەرىپ تۇر قاباعى،

استانا دا سۋىق تارتتى سەن كەتىپ.

كۇڭگىرت مەكەن، كوڭىل بورداي ۇگىلىپ،

ءسۇرىندىم بە؟

سەزىم قالدى جىعىلىپ.

جىلۋ تاپپاي قاڭىراعان قالادان،

امالسىزدان وز-وزىمە تىعىلىپ:

"قۇرالايدىڭ سالقىنى" دەپ الدادىم،

سۇر تۇمانداي بۇلىڭعىرلاۋ الداعىم.

ءوزىڭسىز كۇن، كەش تە، ءتۇن دە مەڭىرەۋ.

سەنىڭ جايىڭ قالاي ەكەن، ارداعىم؟

***

تابىلماي جانىمنىڭ تۇراعى،

تاۋسىلماي تاعدىردىڭ سۇراعى،

جىپ-جىلى ساتتەردى قيا الماي،

كوزىمە ىستىق جاس تۇنادى.

مەن ءۇنسىز كۇرسىندىم.

كولەڭكەم

«كەتپە» دەپ جولىڭا قۇلادى.

جاتا قاپ جىلادى يەگى كەمسەڭدەپ،

مىڭ مارتە وقتالدى وزىڭە ەرسەم دەپ.

اياققا جىعىلىپ، جالىندى سودان سوڭ

«قايتادان اينالىپ كەلسەڭ» دەپ.

كورسەم دەپ تاعى دا...

وزگەردى مەكەنىڭ.

قاي كەزدە، قاي كۇنى، قالايشا جەتەمىن؟

كەتكەلى كۇي وسى...

سەزدىڭ بە،

قۇلاعان كولەڭكەم جىلاعان جۇرەگىم ەكەنىن؟

***

كىرپىككە تاعى دا قونار مۇڭ،

نەگە مەن كۇلۋدى دوعاردىم؟

وزىمنەن اداسىپ… ىزدەدىم…

قاي جەردە، قاي كۇنى جوعالدىم؟

قايدامىن؟ ەشكىم دە كورمەدى،

جىلاسام، ۇعادى ەل نەنى؟

كۇرەڭ كۇز كوڭىلسىز ءان سالىپ،

جەتەكتەپ كەلەدى جەل مەنى.

***

جاۋرادىم-اۋ تىڭداپ كۇزدىڭ ءانىن كوپ،

«جىلىت» دەپ ەم، نەگە ورتەدىڭ جالىن بوپ؟

قاناتىمنىڭ قاۋىرسىنىن ءورت شالعان،

قوشتاسار ەم، قوشتاسۋعا ءالىم جوق.

ءحالىم وسى. ءوڭ مەن ءتۇستىڭ اراسى.

جۇرەگىمنىڭ ۇلعايىپتى جاراسى،

ەرتەگىگە سەنىپ قالار بالاشا

جىميۋعا جەتەر ەمەس شاماسى.

سارى-سارى جاپىراقتاي سولعانىم.

باسقان ءىزىم، بارار جەرىم، جول دا مۇڭ.

ءتاتتى ەدى عوي، جاقسى ەدى عوي، قايتەيىن،

قۋانىشىم، كۇيىنىشىم بولعانىڭ.

***

ارمانىم دا ادىرا قاپ، كۇيرەگەن،

ءۇمىتىمنىڭ قاۋىرسىنى سيرەگەن.

جاپىراق قوي قوشتاساردا، مەن ەمەس،

جىلاپ تۇرىپ، سوڭعى ءبيىن بيلەگەن.

قالىقتاپ كەپ، قارا جەرگە قۇلاعان،

ماڭگى ۇمىتىپ كۇزىن سوسىن ۇناعان.

تاعى الدايمىن، كوز جاسىمدى جاسىرىپ،

«ول مەن ەمەس، اسپان عوي، – دەپ، – جىلاعان».

كۇندەر وتەر، اۋىر بۇلتقا ءىلىنىپ،

جۇرەك قالعان ءار جەرىنەن ءتىلىنىپ.

قاڭىراعان سۋىق قالا جاۋراتتى،

سەنىڭ جوعىڭ ءبىلىنىپ.

***

ءبىر اۋىز حات جازساڭىزشى، قۇرىسا...
دەگەن ەدىم قار كوڭىلىم جىلىسا.
قايدان پانا تابا الادى جۇرەگىم،
ىشتە داۋىل، سىرتتا بوران ۇلىسا؟

سەزىمىمدى بۇركەپ جاندى تەربەگەن،
ارپالىستىم ازىناعان جەلمەنەن.
قانات ءبىتىپ ۇشار ەدىم ءقازىر-اق،
داۋىسىڭىز ەستىلسە ەگەر "كەل" دەگەن.

***

ايتا الماي ەڭ مۇڭلى ءانىمدى،
اششى وكسىك تىعىلىپ كومەيگە.
كەمسەڭدەپ وتىرعان جانىمدى
جۇباتىپ، "ساعىندىم" دەمەي مە؟

ۇناتىپ قالعانىم... بەكەر مە،
ارماندا ايالاپ بەينەسىن؟
بۇل ءومىر وسىلاي وتە مە،
قۇلاتىپ سەزىمنىڭ كۇيمەسىن؟

كۇتۋمەن تالدىردىم كوزىمدى،
ۇمىتىپ كەتتى مە شىنىمەن؟
كۇن ۇزاق تاۋىسىپ ءتوزىمدى،
تۇسىمدە كورەمىن تۇنىمەن.

***

«جۇرەكتىڭ مىناۋ جىرتىعىن، – دەپ ەم، – جاماشى»...
اۋىستى ايدىڭ، اينالدى كۇننىڭ جاڭاسى.
حابارسىز ءجۇرسىز كوڭىلدى نەگە قيراتىپ،
ۇمىتقانسىز-اۋ شاماسى.

اق تاڭدا كۇندە ءۇمىتتى قۇشىپ تۇردىم دا،
قۇر سۇلدەر بولدىم، قيالىم قۇلاپ قۇردىمعا.
جانىمنىڭ ءمولدىر تامشىلارىمەن جازىلعان
قۇنى دا جوق قوي جىردىڭ دا.

ىشىمدە بوران، دالادا ءبارى مۇز دەيدى...
جاۋراعان سەزىم ءسىز جاقتان جىلۋ ىزدەيدى.
...ءدال مەندەي ادام كوپ شىعار جەردىڭ بەتىندە،
تابا الماسپىن-اۋ سىزدەيدى...

***

كۇرەڭ كۇندەر، تۇندەر تاعى اۋىسىپ،
جۇرگەنىم-اي تەك تۇسىمدە قاۋىشىپ.
"كەلەم" دەگەن ءبىر ءسوزىڭىز، قايتەيىن،
ءتوزىمىمدى ودان سايىن تاۋىسىپ

بارا جاتىر،
سابىر كەمىپ، كۇشىم دە.
ۇيىتقيدى الا بوران ىشىمدە.
بۇل كۇيىمنەن ارىلعىم دا كەلمەيدى،
ءسىزدى شەكسىز ۇناتقانىم ءۇشىن دە.

***

بولا المادى دالا، قالا، ءۇي مەكەن،
ءبارى وزگەشە، كوڭىلدەگى كۇي بوتەن.
كۇتىپ جۇرسەم كىرپىگىمە مۇز قاتىپ،
"مىنا ايازدا... ەسسىز شىعار" دەي مە ەكەن؟

اقىل اۋىپ، ءتوزىمىمدى تاۋىسىپ،
اي جاڭاردى، تاعى دا ءبىر اۋىسىپ.
ەلەڭدەمەي جۇرەر مە ەدىم، قايتەر ەم،
ەستىلمەسە "كەلەم" دەگەن داۋىسى.

تۇسىنىكسىز وتىرىسىم، تۇرىسىم،
سولىم قايسى، قايسى وڭىم – دۇرىسىم؟
ەشتەڭە دە كەرەك ەمەس، تەك قانا
پانالاسام جۇرەگىنىڭ بۇرىشىن،
جاي تابار ەم...

***

جانارىما جاس تۇنادى، الدە مۇڭ،
ەشتەڭەگە جۇبانا الماس حالدەمىن.
ورتەنبەي-اق كۇن كەشەر ەم، ءبىراق تا
جەتەر ەمەس دارمەنىم.

جىلۋىڭىز قايدا جاندى جىبىتكەن؟
اۋىر ويلار جىگەرىمدى ۇگىتكەن.
تۇنەرەمىن، ءتىلىم-تىلىم جۇرەكتى
جاماي الماي ۇزىك-ۇزىك ۇمىتپەن.

كوڭىل سىنىق، سىنىق تارتىپ جامالىم،
شاراسىزبىن، تاۋسىلدى عوي امالىم.
مازا بەرمەس سەزىمىمنىڭ ال سىزگە
قاجەتى دە شامالى...

***

جانىم جۇدەۋ، ءجۇز سىنىق، ءىشىم نالا،
نەگە ۇشادى اۋەدە قۇسىم دارا؟
الدانعانىم ارمانعا بەكەر ەكەن،
ءسىزدى كورگەن ساتتەرىم – ءتۇسىم عانا.

ءوڭ ەمەسىن ەندى ۇقتىم، ءوڭ ەمەسىن،
بۇل شىندىققا جۇرەك پەن كونە مە ەسىم؟
جولىعىپ قاپ دەگەن ەم، قولتىعىمنان
سىزدەن وزگە ەشكىم دە دەمەمەسىن.

تارقادى ما كوڭىلدىڭ شەرۋى شىن،
نەلىكتەن قۇشاعىم مۇڭ، شەر ۋىسىم؟
قاي قيىردى بەتكە الىپ كەتسەم ەكەن،
ءتاتتى ءتۇستى تاعى دا كورۋ ءۇشىن؟

***

ساعىنىش تىرناعىن باتىردى...
ەشتەڭە قالمادى تاتىمدى.
ەسىمنەن شىعارىپ بارىڭدى،
ۇمىتىپ قالسام عوي اتىڭدى.

كۇتپەسەم الدانىپ بەكەرگە،
داۋىسىم سەن جاققا جەتەر مە؟
كۇيدىرىپ بارادى، بۇل سەزىم
بال دا ەمەس ەكەن عوي، شەكەر دە.

كەرمەك ءدام كەلەدى تاڭدايعا،
وسى ما جازىلعان ماڭدايعا؟..

قۇرالاي ومار