اپات ەشكىمگە ايتىپ كەلمەيدى. ادامدى دەل-سال ەتىپ تاستايتىن نەشە ءتۇرلى اپاتتار جەتەرلىك، مەيلى ول وت، جەل جانە سەل بولسىن. بۇنىڭ ءبارى ادام بالاسى ءۇشىن ەڭ اسا ءقاۋىپتى اپاتتاردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى.

اپات  ادامداردى فيزيولوگيالىق، پسيحولوگيالىق جانە ماتەريالدىق توقىراۋلارعا الىپ كەلەدى. اپاتتىڭ بولۋ سالدارىنان ادامدا بايبالام (پانيكا) باستالادى ياعني ارتى پسيحولوگيالىق شوك بولادى. شوك كەزىندە ادامدار ومىرىنە ءقاۋىپ تونۋدەن الاڭدايدى. وسىنداي زاقىمداردى ايتا كەتسەك: تابيعي زۇلماتتار، اپاتتار، ۇرلاپ كەتۋ، زورلاپ كەتۋ، جاقىن ادامىڭنان ايىرىلۋ، كوپ وتا جاساتۋ، اجىراسۋ، جۇمىسىنان ايىرىلۋ ت.س.س. بۇنىڭ ءبارى كەنەتتەن بولعان جاعدايدا ادامعا قاتتى قورقىنىش سەزىمىن الىپ كەلەدى. ارتى كەي ادامدار سول قيىنشىلىقتى كوتەرە الماي وز-وزىنە قول جۇمسايتىندار (سۋيسيد) دا كەزدەسەدى.   ادامدار ابدىرىپ نە ىستەپ، نە قويارىن بىلمەي دەل سال كۇيىندە جۇرەدى. ال مەديسينالىق قاراپايىم تىلدە جەتكىزسەك،  اپاتتى كوزىمەن كورگەن   ادامنىڭ قان تامىرلارى  تارىلىپ، ميعا اۋا  جەتكىلىكتى تۇردە بارماي، وسى ۋاقىتتا ميدىڭ قابىلداۋ جۇمىسى ءبىراز ۋاقىتقا توقتالادى. بۇنداي  كەزدە ءبىرىنشى پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى، اپاتتىڭ تۇرلەرىنە بايلانىستى الدىن الۋ شارالارىن ىسكە اسىرۋ مىندەتتى.

توتەنشە جاعدايلار  كەزىندە ادامداردا نەشە ءتۇرلى پسيحولوگيالىق قۇبىلىستار پايدا بولادى ولار:

ساندىراق

ەلەستەتۋشىلىك

كوڭىلسىزدىك

اگرەسسيا

قورقىنىش

جۇيكە جۇيەسىنىڭ السىرەۋى

جىلاۋ

ۇستامالى اۋرۋ (يستەريكا). مىنە وسىلار توتەنشە جاعاداي كەزىندە ادامداردا كەزدەسەدى. 

 وسى اپتتى جاعدايدان كەيىن پسيحولويالىق كەڭەستەر:

- پسيحولوگتىڭ كومەگىنە جۇگىنۋ نەمەسە ونداي مۇمكىندىك بولماسا، قاعاز بەن قالامساپ الىپ، بولعان جايتتى جازۋ. بۇل دۇرىس شەشىم، سەبەبى ادام ىشتە ساقتاپ قالعاننان كورى سىرتقا شىعارعانى ابزال.

- توتەنشە جاعدايدىڭ اسەرى جانە شوك كەزىندە ەڭ باستىسى سابىرلىق تانىتۋ كەرەك. بۇنىڭ ءبارى تابيعاتتىڭ توسىن جاعدايى ەكەنىنە سەنۋ.

- ءومىر بۇنىمەن بىتپەيتىنە سەنىم ارتۋ. سونىمەن قاتار ومىرگە جانە جاقىن ادامدارىڭا كەرەكتىگىن سەزىنۋ.

- جەكە قارىم-قاتىناس بويىنشا جۇمىس ىستەۋ

- ىشىمدىك جانە قۇرامىندا الكوگولدى زاتتاردان اۋلاق بولۋ.

- زارداپتان  كەيىن بارلىق نارسەنى ۇمىتۋعا تىرىسۋ جانە جاقسىلاپ دەم الۋ.

- الدىنا ماقسات قويۋ ارقىلى مىندەتتەردى ورىنداپ العا ۇمتىلۋعا تىرىسۋ.

ەرمەك نۇرىموۆ