عالىمداردىڭ ايتۋىنشا، الماتى قالاسىنداعى لاي تاسقىنىنىڭ  قالا ەكونوميكاسىنا ايتارلىقتاي شىعىن كەلتىرۋى مۇمكىن.

XX عاسىردا الماتىدا بىرنەشە مارتە سەل جۇرگەنى تاريحتان بەلگىلى.

1.      1918 جىلى كىشى الماتى وزەنى تاسىپ كەتكەن.

2.      1921 جىلى تولاسسىز جاۋىن سالدارىنان كىشى الماتينكا قايتا تولىپ، سارىساي، شىمبۇلاق، گورەلنيك، كومميساروۆكا، كازاچكا، باتارەيكا جانە بۋتاكوۆكا تاسقىننىڭ استىندا قالعان.

3.      ال 1956 جىلى تاعى دا كىشى الماتينكا جۇرتتى ابىگەرگە سالعان.

4.      سونداي-اق، 1963 جىلى ەسىك وزەنى باسسەينى تاسىپ كەتكەن.

5.      1973 جىلى مەدەۋ پلوتيناسى  4،5 ملن كۋب مەرتلىك سەلدى  توسىپ قالىپ، قالاعا ءقاۋىپ سەيىلگەن.دەگەنمەن شىعىن از بولماعان.

6.      سوڭعى جىلدارى №6 سۋ قويماسى ءقاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعانى تۋرالى بۇعان دەيىن دە ايتىلعان بولاتىن. وندا 9 ملن كۋب مەتر سۋ، لاي، مۇز جانە تاس جيناقتالىپ قالعان. بۇل ءوز كەزەگىندە قالاعا ايتارلىقتاي ءقاۋىپ توندىرەدى دەگەن ءسوز.

گەوگرافيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى بوريس ستەپانوۆتىڭ ايتۋىنشا،  2010 جىلدىڭ وزىندە قارجىلاي  تاۋەكەلدىڭ مولشەرى 15 ملرد. تەڭگە بولۋى مۇمكىن ەكەندىگى ايتىلعان. ەگەر الدا-جالدا تابيعي ءھام ادام قولىمەن جاسالعان اپات بولا قالسا، ياعني، الماتىنى سەل باساتىن بولسا – وندا الماتى ۇزاق جىلدارعا دەيىن قازاقستاننىڭ نەگىزگى قارجى ورتالىعى بولا الماي قالۋى بەك مۇمكىن. مىسالى، ءبىر عانا مەدەۋ پلوتيناسىنىڭ قايتا سالۋ ءۇشىن كەمىندە 100 ملن دوللار قاجەت بولادى. ال ناۋرىزباي اۋدانىنداعى سەلدىڭ ماكسيمالدى شىعىنى 10 ملرد. دوللارعا جەتۋى مۇمكىن.

2014 جىلعى تالعاردى سەل باسقاندا مەملەكەت ەكونوميكالىق شىعىن كولەمىن 1 ملرد. تەڭگەگە باعالاعان.

ەسكەرە كەتەتىن جايت، تالعارداعى سەل كەزىندە 300 مىڭ كۋب مەتر سۋ تاسىعان. بۇل قازىرگى №6-وزەندەگى جيناقتالىپ قالعان سۋدان 30 ەسە از ەدى.

نۇرزات توعجان