ەلدىڭ ابىرويىن الەمدىك ارەنادا اسقاقتاتىپ، قازاقستان سەكىلدى جاس مەملەكەتتى تورتكۇل دۇنيەگە مويىنداتىپ جۇرگەن سپورتشىلارىمىزدىڭ اراسىندا «حالىق قاھارمانى» اتاعىنا يە بولعاندار جوق  ەكەن. مۇنى «Sport» گازەتىندە جاريالانعان ماقالالاردان انىق اڭعاردىق. ەندى وزىندىك ورنى قالىپتاسقان «قامشى» سايتىنىڭ وقىرماندارىمەن دە وسى ۇسىنىسىمىزدى تالقىعا سالىپ كورسەك دەپ ەدىك.

ولاي بولسا، ەلىمىزدىڭ بەلدى سپورتشىلارى مەن وزگە دە تانىمال تۇلعالارىنىڭ ويلارىن ورتاعا سالىپ كورەلىك.

قايىربەك ماساليموۆ،

گرەك-ريم كۇرەسىنەن سپورت شەبەرى، مال دارىگەرلىك عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، زەينەتكەر:

ەلىمىزدەگى ەڭ جوعارى دارەجەلى مەملەكەتتىك ناگرادالاردىڭ ءبىرى – «حالىق  قاھارمانى» اتاعى. وسى اتاققا ەلىمىزدە ءبىراز تۇلعا لايىق دەپ تانىلدى. «حالىق قاھارمانى» اتاعىمەن ەڭ العاشقى بولىپ ارميا گەنەرالى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش قورعانىس ءمينيسترى ساعادات نۇرماعامبەتوۆتىڭ ماراپاتتالعانى بەلگىلى (1994 جىلى). بۇل اتاق ۇلى وتان سوعىسىندا اسقان ەرلىك كورسەتكەن ارداگەرلەردىڭ ءبىرقاتارى: داڭقتى قولباسشى باۋىرجان مومىشۇلىنا (قايتىس بولعاننان كەيىن)؛ پارتيزان قاسىم قايسەنوۆكە، رەيحستاگقا تۇڭعىش تۋ تىككەن باتىر راحىمجان قوشقاربايەۆقا (قايتىس بولعاننان كەيىن)؛ رف باتىرى باقتىوراز بەيسەكبايەۆقا (قايتىس بولعاننان كەيىن)؛ اتاقتى ۇشقىش قىزىمىز حيۋاز دوسپانوۆاعا، ماۋلەن قالمىرزاعا، الەكسەي كۋلاكوۆقا، مۋردين تايپوۆقا، الەكساندر كاپورينگە تابىس ەتىلدى. سونداي-اق «حالىق  قاھارمانى» اتاعى قوعام قايراتكەرى، مەتاللۋرگ، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى احات كۇلەنوۆكە؛ قازاقستاننىڭ تۇڭعىش عارىشكەرى، گەنەرال-مايور توقتار اۋباكىروۆكە (1995 جىلى)؛ قازاقستاننىڭ ەكىنشى عارىشكەرى، گەنەرال-مايور تالعات مۇسابايەۆقا (1995 جىلى)؛ رف ۇشقىش-عارىشكەرى يۋريي مالەنچەنكوعا؛ قاراعاندى عىلىمي-زەرتتەۋ سوۆحوزى – اۋىل شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى الەكساندر حريستەنكوعا؛ اكادەميك مۇحتار الييەۆكە؛ قازاقستانعا ەڭبەك سىڭىرگەن قۇرىلىسشى اكيم اتماچيديگە؛ اكادەميك، قازاقستان ۇعا پرەزيدەنتى شافيك چوكينگە؛ كسرو حالىق ءارتىسى روزا باعلانوۆاعا (1996 جىلى)؛ 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسۋشى قايرات رىسقۇلبەكوۆكە (قايتىس بولعاننان كەيىن)؛ اتاقتى كومپوزيتور نۇرعيسا تىلەندييەۆكە (1998 جىل)؛ كسرو حالىق ءارتىسى، تەاتر رەجيسسەرى ءازىربايجان مامبەتوۆكە (2000 جىلى)؛ ارميا گەنەرالى، مۇحتار التىنبايەۆقا؛ ق ر قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اعا لەيتەنانتى ازامات جۇمادىلوۆكە؛ گەنەرال-لەيتەنانت باقىتجان ەرتايەۆقا  بەرىلدى. 

جوعاردا اتالاعان تۇلعالاردىڭ ىشىندە سپورت سالاسى بويىنشا ءالى ءبىر ادام «حالىق قاھارمانى» اتاعىن العان جوق. بىلە بىلگەنگە قازاق حالقىنىڭ، قازاقستاننىڭ داڭقىن الەمگە ايگىلەپ جۇرگەن وسى سپورتشىلارىمىز ەمەس پە؟!

قازاق سپورتىندا باتىرلار كوپ. بالۋان شولاق، قاجىمۇقان مۇڭايتپاس ۇلى سەكىلدى اياۋلى ازاماتتارعا حالىق سول كەزدە-اق باتىر، قاھارمەن دەگەن ات بەرىپ، ەركەلەتىپ توبەسىنە كوتەردى. كۇرزى جۇدىرىقتى ءابدىسالان نۇرماحانوۆ تا، الىپ بالۋان ابىلسەيىت ايحانوۆ تا قازاقتىڭ مارقاسقا باتىل ۇلدارى.

ال بۇگىندە سپورتتا حالىقتىڭ باتىر ۇلى اتانىپ جۇرگەن ازاماتتار از ەمەس.  ولاردىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى، ءوزى ايتقانداي، «ءبىرجاپىراق» بولسا دا ەلىنىڭ تاڭداۋىنا ىلىگىپ، الىپتاردىڭ كوشىن باستاپ جۇرگەن ايتۋلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى –

جاقسىلىق  ءۇ ش ك ە م پ ءى ر و ۆ . قاجىمۇقاننان كەيىن شىققان جارىق جۇلدىز. سوناۋ سۇراپىل سوعىستا  ر.قوشقاربايەۆ بەرليندەگى رەيحستاگقا جەڭىستىڭ تۋىن قالاي قاداسا، العاش بولىپ سپورت الەمىندە قازاقتىڭ اتىن التىن ارىپپەن جازىپ قالدىرعان گرەك-ريم كۇرەسىنەن  وليمپيادا جانە الەم چەمپيونى جاقىسىلىق ۇشكەمپىروۆ بولاتىن.

جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ كسرو حالىقتارىنىڭ جازعى سپارتاكياداسىندا چەمپيون اتانىپ (1975 جىلى)، 1975-80 جىلدار ارالىعىندا كسرو چەمپيوناتىنىڭ التى دۇركىن جۇلدەگەرى (ەكى مارتە چەمپيون – 1975، 1980)، قازاقستان چەمپيوناتىن تالاي مارتە جەڭىپ  العان. 1980 جىلعى ەۋروپا چەمپيوناتىندا كۇمىس جۇلدەگە يە بولسا، سول جىلى ماسكەۋ وليمپياداسىندا جاسىنداي جارقىلداپ، التىننان القا تاققان تۇڭعىش قازاق. وليمپيادادان كەيىن داڭقتى بالۋان الەم چەمپيونى (1981 جىلى) اتانىپ، الەم كۋبوگىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى بولدى (1982 جىلى).

وسى جەڭىستىڭ ءبارى وڭايلىقپەن كەلگەن جوق. مۇنداعى توگىلگەن تەر، ەرەن ەڭبەك، جەڭىس ءۇشىن بوزكىلەم ۇستىندە جان بەرىپ، جان الىسقان تايتالاستار. ءبارى دە ەڭبەك. قاي سالادا بولسىن ەڭبەكتىڭ، توگىلگەن تەردىڭ ايىرماشىلىعى جوق سەكىلدى، ەكەۋى دە ەل مەرەيى، قازاق حالقىنىڭ داڭقىنا توگىلگەن تەڭىزدەي تەر.

بۇگىندە جاقسىلىق ءامىرالى ۇلى قوس قولىن قۋسىرىپ قويىپ، بوس وتىرعان جوق. ءومىرىن ەڭبەكپەن كەستەلەگەن داڭقتى بالۋان قازاق حالقىنىڭ ماقتانىشىنا اينالىپ، جەكە شارۋا قوجالىعىنىڭ باسشىسى  رەتىندە كوپتەگەن ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان ءىرى كاسىپكەرلەردىڭ ءبىرى.

ەندەشە «حالىق قاھارمانى» اتاعىنا جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆتى لايىق دەسەك قاتەلەسە قويماسپىز دەپ ويلايمىن.

ەرماحان ىبىرايىموۆ،

بوكستان سيدنەي وليمپياداسىنىڭ چەمپيونى:

ءبىز دە تۇڭعىش وليمپيادا چەمپيونىنا قاراپ بوي تۇزەگەنبىز – «حالىق قاھارمانى» اتاعىن قازاقستان پرەزيدەنتى عانا بەرەتىندىگىن بىلەسىزدەر. ال وليمپيادا  چەمپيونى اتاعىنا قول جەتكىزگەنىڭ  جىلدار بويى توككەن تەرىڭدى تورتكۇل دۇنيەجۇزى الدىندا حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتىنىڭ مويىنداۋى جانە سوعان باعاسىن بەرۋى. شىنى كەرەك، قازاقستاندا «حالىق قاھارمانى» اتاعىنا بۇعان دەيىن تەك وزگە سالالاردىڭ وكىلدەرى لايىق دەپ تانىلىپ كەلدى. ەگەر جاقسىلىق اعامىز ءبىرىنشى بولىپ وسى اتاقتى الىپ جاتسا، ارينە، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. ول قول جەتكىزگەن اتاق-داڭققا سول ماسكەۋوليمپياداسىنان بەرى (وتىز بەس جىل) ءبىر دە ءبىر بالۋان قول جەتكىزە العان جوق! جاقسىلىق اعامىز ءالى ءبىرىنشى! ءبىراق ونىڭ جولىن قۋىپ، چەمپيون بولۋعا ۇمتىلعان سپورتشىلاردىڭ ءبارى وسى كىسىگە ەلىكتەگەنىن جاسىرمايدى. وسى كەزگە دەيىن قانشاما ۇرپاق ۇشكەمپىروۆ بولىپ لاپىلداپ جانىپ، ۇشكەمپىروۆ بولىپ شىڭعا ورمەلەمەگەنىنە كىم كەپىل؟! جاس كەزىمىزدە ءبىز دە جاقسىلىق اعامىزداي چەمپيون بولساق دەپ ارمانداعان ەدىك. سول ارمان تالايىمىزدى وسى وليمپ شىڭىنا الىپ كەلدى. ءالى دە جاقسىلىق اعاسىنىڭ جولىن قۋىپ جۇرگەندەر از ەمەس. ياعني سپورتتاعى بۇكىل قازاق بالاسى ۇشكەمپىروۆتىڭ ۇمىتتەرى. ودان كەيىن دە تالاي باتىر دۇنيەگە كەلدى. سونىڭ ءبىرى – يليا يلين. جاقسىلىق اعامىزدان كەيىن «حالىق قاھارمانى» اتانۋعا ابدەن لايىق وسى جىگىت. ءساتىن سالسا، كەلەسى جىلى ريو وليمپياداسىندا وليمپيادانىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى اتانۋى بەك مۇمكىن. ءقازىردىڭ وزىندە دە ءتورتجىلدىقتىڭ  باستى دوداسىندا ەكى رەت توپ جارعان جالعىز قازاقستاندىق. ودان قالدى جاس زىلتەمىرشىلەردىڭ قاناتىنىڭ قاتايۋىنا، الەمدىك دودالاردا ۇزدىك شىعۋىنا اتسالىسىپ جۇرگەن ازامات. مەيلى، ريودا جەڭىمپاز تۇعىرانان كورىنە الماي قالسا دا، يليانىڭ ورنى بولەك. «مۇنداي اتاقتى سپورتشىلارعا بەرۋدىڭ قاجەتى قانشا نەمەسە سوعان  سپورتشىلار مۇقتاج با؟» دەيتىندەر دە بار شىعار «حالىق قاھارمانىنا» ارنايى سىياقىلار تاعايىندالىپ نەمەسە زەيناتاقىسىنا قوسىمشا قارجى قوسىلمايتىنى راس. ءبىراق ماسەلە تەك اقشادا ەمەس. ءبىرىنشى كەزەكتە،ول – سەنىڭ ەڭبەگىڭدى ەلباسىنىڭ ءوزى باعالاپ وتىر دەگەن ءسوز. ال بۇل – ءاربىر سپورتشى ءۇشىن ۇلكەن سىي-قۇرمەت. ءبىراق بۇل ۇسىنىس قولداۋ تاپپاي، سپورتتا جۇرگەن ساڭلاقتارعا وسى اتاق بەرىلمەسە دە، ءبىزدىڭ وكپەمىز جوق، مۇنداي قۇرمەتسىز-اق ەلگە قىزمەت ەتىپ جۇرگەن سالانىڭ وكىلدەرىمىز. ەگەر ۇشكەمپىروۆ سىندى ساڭلاق «حالىق قاھارمانى» اتانىپ جاتسا، بۇل بۇكىل سپورت سالاسىنىڭ سايىپقىراندارىنا بەرىلگەن اتاق دەپ باعالار ەدىك.

مارات احمەتوۆ،

جامبىل  وبلىستىق «جامبىل سپورت» گازەتىنىڭ رەداكتورى:

قازاقتىڭ جاقسىلىعى بارلىق قۇرمەتكە لايىق جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆ – اڭىز ادام. ءبىز ول كىسىنى ماقتامايمىز، تاۋ تۇلعامىزبەن كوكىرەگىمىزدى كەرىپ ماقتانامىز. سەبەبى، قازاق سپورت تاريحىندا وشپەس ءىز، وسكەلەڭ ۇرپاققا عيباراتتى ۇلگى ونەگە بولعان وعلانىمىزدى قالاي قۇرمەتتەسەك تە جاراسادى. جاقسىلىق اعا سوناۋ 1980 جىلى ماسكەۋ وليمپياداسىندا باتىر بابالارىمىزدىڭ بىلەك كۇشىن، بۇلقىنعان ءور نامىسىن كۇللى الەمگە پاش ەتىپ، وليمپ شىڭىن باعىندىرىپ، قازاق دەيتىن ۇلى حالىقتىڭ مەرەيىن ۇستەم ەتتى. ول كەزدە مەن 7 جاستاعى، ءالى بۇعاناسى بەكي قويماعان بالامىن عوي. دەسە دە، ءالى ەسىمدە، وليمپيادا چەمپيونىنىڭ جارقىن جەڭىسى ءيىسى قازاقتىڭ سپورتقا، سونىڭ ىشىندە دەگدار بالۋاندىق ونەرگە دەگەن ىڭكارلىعىن ەسەلەي ءتۇستى. وكىنىشكە قاراي، 35 جىلدان بەرى جاقسىلىق ۇشكەمپىروۆتىڭ جەڭىسىن قايتالاپ، وليمپيادا تۇعىرىنا كوتەرىلىپ، مەملەكەتتىك ءانۇراندى شىرقاپ، كوك تۋىمىزدى كوككە جەلبىرەتكەن ءبىر قارادومالاق تابىلمادى. ارينە، ءۇمىت ۇزىلمەيدى، سەنىم سەيىلمەيدى... 2012 جىلى لوندون وليمپياداسىنىڭ الاۋى تۇتانۋعا ت ا يا ۋ ق ا ل ع ا ن ۋ ا ق ى ت ب و ل ا ت ى ن . جاقسىلىق اعامىزدى كەزدەستىرىپ قالىپ، سوزگە تارتتىم. «اعا، ءدۇبىرلى دوداعا اتتانعالى تۇرعان بالۋان ءىنى-قارىنداستارىڭىزعا قانداي تىلەك، باتا بەرەسىز؟» دەپ ەدىم، جاقسىلىق اعام ۇزاق ويلانباستان: «ە، مەنى ەرەكشە تۋعان بالا دەيمىسىڭ. جۇرت قاتارلى جاتتىعۋ جاسادىم، دايىندالدىم. الىپ ماسكەۋ شاھارىندا كىشكەنە قازاقتىڭ بالاسىنا كىم دەمەۋ بولىپ، قولتىعىنان سۇيەدى دەيسىڭ. تەك بويداعى نامىسىڭ عانا جەڭىسكە جەتكىزدى. ءبىر اتتەگەن-ايى، ءبىزدىڭ جىگىتتەرگە وسى كەۋدەدەگى نامىستىڭ وتى جەتىسپەي جاتادى. ۇلتتىق رۋح بيىك بولسا، المايتىن قامال جوق قوي» دەپ قىسقا قايىردى. جاقسىلىق اعا: «ءار قازاق مەنىڭ جالعىزىم» دەيتىن ەلجاندى ازامات. قاشان كورسەڭىز دە ەل بولاشاعىنىڭ، قازاق سپورتشىلارىنىڭ جانكۇيەرى، تىلەۋلەسى. سوندىقتان رەسپۋبليكالىق «Sport» گازەتىنىڭ جاقسىلىق اعامىزدى «حالىق قاھارمانى» اتاعىنا ۇسىنۋ تۋرالى باستاماسىن قوس قولداپ قۇپتايمىن. ويتكەنى بۇل تەكتى الاش جۇرتىنىڭ جۇرەكجاردى تىلەگى، ىقىلاس-نيەتى...

دايىنداعان باقىتبەك قادىر ۇلى