Facebook جەلىسىندە ۇيعىر ۇلتىنان شىققان بەلگىلى لينگۆيست، اقش-تىڭ كانزاس ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماگيسترى، شىڭجاڭدا ۇيعىر ءتىلىن وقىتۋمەن اينالىساتىن ابدۋۆالي ايۋپ قازاق حالقىنا ۇندەۋ جولدادى.
"بۇگىن قازاقستاندا ۇيعىرلاردىڭ قازاقتىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانىن ورىنداپ جاتقانىن كورگەندە كوزىمە جاس الدىم. بۇل ءانۇراندى ورىنداعاندا ءارقاشان كوزىمە جاس كەلەدى. جۇڭگو استاناسى بەيجىڭدە ناۋرىز مەرەكەسى كۇنى ءقازاقستاننىڭ ءانۇرانى ورىندالعاندا، قازاق دوستارىممەن بىرگە ورنىمنان تۇرىپ ورىنداپ، سول دوستارىممەن بىرگە قاتتى قۋانعان ەدىم. قايدا بولمايىق، تاۋدا دا، باقتا دا نەشە ءجۇز جىلدار بويى قازاق حالقىنىڭ ەتى جانە قىمىزى، مول داستارحانى اينالاسىندا ءبارىمىز ءتاتۋ-تاتتى ءومىر سۇردىك. قازاقسان ءوز تاۋەلسىزدىگىن العاندا بارشا ۇيعىر حالقى قازاق حالقىنىڭ بۇل جەتىستىگىن ماقتان تۇتتى.
1991 جىلى قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان كەزدە قاراڭعى قىس بولدى. بۇل كۇنى ءبىز بەس-التى اعايىندى اپالى-سىڭلىلەردىڭ ەمتيحاندارىن ۇمىتىپ، قازاق دوستارىمىزبەن جينالىپ، ۇيىقتاماي تۇنىمەن ءبارىمىز سول دوستارىمىزدى تاۋەلسىزدىگىمەن قۇتتىقتادىق.
قازاق جەرىندە ءبىزدىڭ ۇيعىر حالقىنىڭ زۋنۋن قادىردىڭ، باسىن قيبلا جاققا ەمەس، ۇلى جىبەك جولى جاعىنا قاراتىپ جەرلەۋدى وسيەت ەتكەن عەني باتىردىڭ قابىرلەرى بار.
ۇيعىر حالقىنىڭ تاۋەلسىز مەملەكەتىنىڭ سوڭعى سۇلتانى الاحان سۇلتان سالعىزعان قۇتتى سۇلتانقورعانىمىز بار ەدى. ءدال سول جەردە ءبىزدىڭ العاشقى ۇيعىر قوعامىمىز قۇرىلدى، العاشقى عىلىمي ءبىلىمىمىز باستالدى جانە ءبىز الماتىعا كەلگەن زيالى قاۋىمنىڭ باستاماسىمەن ۇيعىر دەگەن قاسيەتتى ەسىمدى تاپتىق. وندا تاۋەلسىز رەسپۋبليكامىزدىڭ سوڭعى كۋاگەرلەرى، قولباسشىلارى جانە باسشىلارى بولدى. ءوز زامانىندا رەسەي زالىم باسشىلارىنىڭ قولىنان قۇتىلىپ، امان قالعان نازۋگۋمدىڭ ۇرپاقتارىن، عەني باتىردىڭ نەمەرەلەرىنەن باستاپ، بىزبەن بىرگە وتانىمىزدى قورعاپ قالادى دەپ قازاق باۋىرلارىمىزعا سەنەتىن ەدىك. ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان قازاق حالقى ۇيعىر حالقىنىڭ دا ەگەمەندىك الۋىنا بىرلەسىپ، سول كۇندەرگە بىرگە جەتەمىز دەپ ويلاعان ەدىك.
مەن بۇگىن قازاقستاننىڭ ءانۇرانىن ايتىپ جاتقان باۋىرلارىما قاراپ، كوز جاسىمدى ءسۇرتىپ، ويلاندىم. سول ساتتە مەن ويلاعان ارمان، قيالدارىم ءۇشىن وكىندىم. بۇگىندە قازاقستانداعى مەملەكەتتىك ءانۇراندى ورىنداپ جاتقان ۇيعىرلار 5 شىلدەدەگى قايعىلى وقيعادا قىتايدىڭ تۋىن كوتەرىپ، ۇرىمشىدە شەرۋگە شىققان ۇيعىرلارعا ۇقسادى. ەكى مەملەكەت، ءبىر ۇيعىر، ال بەينەسى ەكى، ءبىر ءماندى.
ءبىز قاي مەملەكەتتە ءومىر سۇرمەيىك، نەگە ءبىز ءارقاشان ادالدىعىمىزدى ءبىلدىرۋىمىز قاجەت؟ نەلىكتەن باسىمىزعا كۇن تۇسكەندە ادالدىق شەرۋىن وقىپ، ادالدىق تۋىن كوتەرۋىمىز كەرەك؟ اق-قارا ءناسىل اراسىندا قايشىلىق بولعان امەريكادا، فرانسيادا فرانسۋز-مۇسىلمان قاقتىعىسى بولعان كەزدە، ازداعان قارا ءناسىلدى ادامدار مەملەكەتتىك ءانۇراندى وقىمايدى جانە وزدەرىنىڭ بەرىلگەندىكتەرىن بىلدىرمەيدى، ءبىراق نەگە ءبىز تەك تالاپ ەتىلمەگەن نارسەنى عانا جاساۋىمىز كەرەك؟ نەلىكتەن تۇركياداعى ۇيعىر ەليتالارى تۇرىك ۇراندارىنا كوبىرەك كوڭىل اۋدارادى؟ بۇل ادالدىقتىڭ ءبىر ءتۇرى مە؟ نە ءۇشىن ءبىز ءارقاشان ادالدىعىمىزدى دالەلدەۋىمىز قاجەت؟
ەگەر جۇڭگو ۇيعىر، قازاق، قىرعىز جانە وزبەك، تاتارلاردى لاگەرلەردە تۇرمەگە وتىرعىزۋ ارقىلى مەملەكەتتىك شەرۋدى ۇيرەتۋگە ءماجبۇر ەتسە، قازاقستانداعى داۋىل كەزىندە تاعى دا سولاي ەتۋگە ءماجبۇر بولساق، وندا ءبىز ءوز ەلىمىزدە تۇرىپ جاتقانداي سەزىنبەيمىز!
سونىمەن ءبىز تولەيتىن سالىق نەنى بىلدىرەدى؟ بۇل ەلدى سالۋ ءۇشىن توگىلگەن قاننىڭ قۇندىلىعى نەدە؟ قازاقستانداعى ۇيعىر زاۋىتى، ۇيعىر بازارى، اشىلعان ۇيعىر بيزنەسى ءبىزدىڭ ادالدىعىمىزدى دالەلدەۋگە جەتكىلىكتى ەمەس پە؟ ءۇرىمشى مەن الماتى اراسىنداعى ساۋدا-ساتتىقتى قازاقستاندا دامىتقان باي ۇيعىرلار ءوز اقشالارىن قازاقستانعا ينۆەستيسيا سالماي-اق ، قۇلجا، قاشقار جانە ۇرىمشىگە سالعان با؟ ول اقشانى قاشقارداعى حايتۋعا جانە ارتۋچ قالاسىنداعى سۋتۋك بۇعراحي مەشىتىنە قازاقستانعا بەرمەستەن جۇمسادى ما؟ بۇل ادالدىق ەمەس پە؟ باي ۇيعىرلاردىڭ قازاقستانعا ءوز وتاندارىنان دوللارمەن كوشىپ كەلگەنى وكىنىشتى ەمەس پە؟
ءبىز ۇيعىرلار ەشقاشان قازاقتارمەن ۇرىسقان ەمەسپىز، ءبىز ولاردى تاريح بويى قورعاعانبىز، جاۋدان بىردەي قورعانعانبىز، ولارمەن ۇلتتىق قاقتىعىس بولعان ەمەسپىز. كوممۋنيستىك پارتيا قازاق ايماعىنداعى ۇيعىرلاردىڭ ورتالىعى – قۇلجانى قازاق حالقىنا وبلىس ورتالىعى ەتتى، ءبىز ەشقاشان بىزدەن از بولعان قازاق باۋىرلارىمىزدى تاققا (تاۋعا) قۋمادىق، كەرىسىنشە، بىزدەن نەشە ەسە كۇشتى قىتايداردى قۋىپ، ۇرىپ، ولتىردىك، ءبىزدى دە قىردى، شەرۋلەرگە شىقتىق ءبىز مويسىنبادىق. قاشقارعا بارعان مىڭداعان قازاق سول جەرگە تۇراقتاندى، ولاردى ءبىز يتەرگەن جوقپىز. ءبىزدىڭ اۋداندا قازاق دەگەن اۋىل بار، ءبىراق ءبىز ول اۋىل اتىن وزگەرتۋ ءۇش ۇيىقتاساق تۇسىمىزگە كىرگەن جوق. ۇيعىر سىنىبى وقيتىن وقۋلىقتارىمىزدا تاڭجارىق جولدىبايەۆتىڭ ولەڭدەرى بەرىلگەن، ۇيعىر ۋنيۆەرسيتيتەتىندا قازاقشا ساباق وتەتىن پروفەسسورلار بار ەدى، ءبىز ولاردى الىپ تاستاۋدى، الماستىرۋدى، قۋىپ شىعارىپ تاستاۋىنى تالاپ ەتكەن جوقپىز!
قازاق باۋىرلارىم، سىزدەرگە نە بولعان؟؟؟" دەلىنگەن ابدۋۆالي ايۋپ جازباسىندا.
پىكىر قالدىرۋ