– ءبىر عانا مىسال كەلتىرەيىن. بۇعان دەيىن جابىلعان ءبىر جەكەمەنشىك جوعارى وقۋ ورنىنىڭ تەك ءبىر جىل ىشىندەگى تابىسى 4 ميلليارد تەڭگە بولاتىن. ياعني ول وقۋ ورنىنىڭ قۇرىلتايشىلارى ەندى كىرىس كوزىنەن ءبىرجولا ايىرىلدى. بۇل – ۇلكەن قارجى. باس ليسەنزياسىنان ايىرىلعان باسقا دا جوعارى وقۋ ورىندارى بار. ولاردىڭ قۇرىلتايشىلارى دا مۇنداي جاعدايدا قول قۋسىرىپ قاراپ وتىرمايتىنى تۇسىنىكتى. جوعارى وقۋ ورىندارى تەك باس ليسەنزياسىنان ايىرىلعان جاعدايدا تولىعىمەن جابىلادى. ودان بولەك جوعارى وقۋ ورىندارىندا مامانداردى دايىنداۋعا رۇقسات بەرەتىن ءار باعىت بويىنشا ليسەنزيالار بار. قانداي دا ءبىر باعىت بويىنشا ساپالى ءبىلىم بەرۋدى قامتاماسىز ەتە الماعان جوو-لاردان سول ليسەنزيالاردى دا قايتارىپ الىپ جاتىرمىز. بۇل جۇمىستىڭ دا سول جوو يەلەرىنە ۇنامايتىنى، جوسپارلارىنا قايشى كەلىپ جاتقانى ءمالىم. جەكەلەگەن باعىتتار بويىنشا ليسەنزيادان ايىرۋ جۇمىستارى تەك جەكەمەنشىك جوعارى وقۋ ورىندارىنا عانا قاتىستى ەمەس، سونىمەن قاتار مەملەكەتتىك جوو-لاردا دا جۇزەگە اسىرىلۋدا. وتكەن جىلى العاش رەت رەسپۋبليكالىق كوميسسيانىڭ شەشىمىمەن 36 جوعارى وقۋ ورنىنا مەملەكەتتىك گرانتتاردى ورنالاستىرۋ بويىنشا كونكۋرسقا قاتىسۋعا رۇقسات بەرىلمەدى. بۇل دا جوو مەنشىك يەلەرى ءۇشىن كۇتپەگەن جاعداي بولدى. "ءالسىز" ۋنيۆەرسيتەتتەردى جاۋىپ جاتقانىمىزدىڭ باستى سەبەپتەرىن قوعام ءبىلۋى ءتيىس، – دەدى ول facebook-تە.

ۆيسە-مينيستر جوعارى ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن ارتتىرۋدا مينيسترلىك ەكى باعىت بويىنشا جۇمىس ىستەپ جاتقانىن جەتكىزدى.

– ءبىرىنشى. نارىقتىق مەحانيزمدەر. اكادەميالىق ەركىندىك. زاڭناماعا ەنگىزىلگەن تولىقتىرۋلار مەن وزگەرتۋلەر بۇگىندە جوعارى وقۋ ورىندارىنا ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارىن دەربەس ازىرلەۋگە، ءبىلىم مازمۇنىن قۇرىپ، اكادەميالىق ماسەلەلەر بويىنشا باسقا دا شەشىمدەر قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. سونىمەن قاتار 2021 جىلدان باستاپ جوعارى وقۋ ورىندارى مەملەكەتتىك ەمەس، وزىندىك جەكە ۇلگىدەگى ديپلوم بەرەتىن بولادى. اكادەميالىق ادالدىق قاعيداتتارى جۇيەلى تۇردە ەنگىزىلىپ جاتىر، گرانتتاردىڭ قۇنى ۇلعايىپ، جۇمىس بەرۋشىلەر تاراپىنان جوعارى وقۋ ورىندارىنا قويىلاتىن تالاپتار دا كۇشەيىپ جاتىر. سونداي-اق تۇلەكتەردى سەرتيفيكاتتاۋ دا ەنگىزىلگەنىن اتاپ وتكەن ءجون. بۇل شىن مانىندە جەمىسىن بەرەتىن ماڭىزدى شارالار. سوندىقتان، وسى شارالارعا باسا نازار اۋدارىپ وتىرمىز.

ەكىنشى. جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ جابىلۋى. ءبىز ساپاسىز ءبىلىم بەرەتىن ۋنيۆەرسيتەتتەر نارىقتا ءوز ورنىن قاشان جوعالتاتىنىن كۇتىپ نەمەسە "بارلىعى ءوزى رەتتەلەدى" دەپ وتىرا المايمىز. ماسەلەن، وتكەن جىلى ءبىز جوعارى وقۋ ورنىن تەكسەرىپ، ونىڭ جابىلاتىنىن جاريالادىق. جوو بۇل شەشىمگە شاعىمدانىپ، ناتيجەسىندە سوت وتىرىستارى جارتى جىلعا سوزىلدى. ال، وقۋ ورنىنداعى ءبىلىم ساپاسىنىڭ تومەندىگى مەن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جابىلاتىندىعىن بىلە تۇرا، ستۋدەنتتەر باسقا وقۋ ورنىنا اۋىسۋعا اسىقپادى.

 

ايتا كەتۋ كەرەك، ستۋدەنتتەر كۇندىزگى بولىمدە ءبىلىم الاتىن، ءبىراق ساباققا قاتىسپايتىن، ەمتيحان تاپسىرمايتىن جوعارى وقۋ ورىندارى بار (ءتىپتى ستۋدەنتتەرگە جۇمىس تاپسىرمايدى). ولاردىڭ كوپشىلىگى 30 جاستان اسقان ازاماتتار جانە 1 كۋرستان باستاپ زەينەتاقى جارنالارى بار. دەمەك ولار وقىمايدى، ءبىراق ديپلوم الۋ ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەتتە تىزىمدەلەدى. ال جوو اتالعان جاعدايعا كوز جۇمىپ، مۇنداي ستۋدەنتتەردەن ساباققا قاتىسۋ جانە ەمتيحان تاپسىرۋ ەمەس، تەك اقى تولەۋدى تالاپ ەتەدى. بۇلاي بولماۋى كەرەك! ناتيجەسىندە مۇنداي جوو-لار قانداي بولاشاق ماماندى دايارلاپ شىعاراتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. وسىنداي ءالسىز وقۋ ورىندارىنان شىققان تۇلەكتەر ەرتەڭ بالالارىمىزعا "ساباق" بەرىپ، "ءۇي" سالادى، حالىقتى "ەمدەيدى"، "ءادىل" ۇكىم شىعارادى... جۇمىس وقۋ پروسەسىنە كەدەرگى كەلتىرمەۋى كەرەك، – دەپ اتاپ ءوتتى ميراس داۋلەنوۆ.

 

ونىڭ ايتۋىنشا، بۇرىن زاڭگەرلەردى دايارلايتىن تەك 2 جوعارى وقۋ ورنى بولسا، قازىرگى تاڭدا ولاردىڭ سانى 72-گە دەيىن ءوستى. بولاشاق پەداگوگتەردى بۇگىندە 70 جوو دايارلايدى. سونداي-اق زاڭگەرلەر مەن پەداگوگتەردى كوبىنەسە ناقتى وسى باعىتتار بويىنشا بەيىندەلمەگەن ۋنيۆەرسيتەتتەر دايىندايدى. وسىلايشا، ينجەنەرلەر، پەداگوگتەر مەن زاڭگەرلەر ءتيىستى ماتەريالدىق-تەحنيكالىق بازاسى جوق تەحنيكالىق جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الادى.

 

– تەكسەرىلەتىن نىسانداردىڭ ءتىزىمى الدىن الا جاسالادى. كەيىن بۇل تەكسەرۋلەر تىركەلىپ، ءتىزىم جاريالانادى. جۇرگىزىلگەن ءبىرىنشى تەكسەرۋ جۇمىستارىنان كەيىن انىقتالعان كەمشىلىكتەردى تۇزەتۋگە ايتارلىقتاي ۋاقىت بەرىلەدى. سونداي-اق بۇل كەمشىلىكتەردى جويۋعا تاعى ەكى مارتە مۇمكىندىك بەرىلەدى. كەمشىلىكتەر جويىلماعان جاعدايدا جوو بىردەن جابىلىپ قالمايدى، ءىس الدىمەن سوتتا قارالادى، – دەگەن ول جوعارى ءبىلىم بەرۋ ساپاسىن ارتتىرۋ بويىنشا جۇيەلى جۇمىس ودان ءارى جالعاساتىنىن ءمالىم ەتتى.