اقوردا رەزيدەنسياسىندا پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ توراعالىعىمەن بەينەبايلانىس فورماتىندا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى كەڭەسىنىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسى ءوتتى. جيىنعا پارلامەنت دەپۋتاتتارى، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وكىلدەرى، رەسپۋبليكالىق ەتنومادەني بىرلەستىكتەردىڭ جەتەكشىلەرى، سونداي-اق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى.

مەملەكەت باسشىسى ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ سىندارلى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىزدە ەتنوسارالىق جانە كونفەسسياارالىق كەلىسىمنىڭ بىرەگەي ۇلگىسى قالىپتاسقانىن جانە ونىڭ تيىمدىلىگىن الەم قاۋىمداستىعى مويىنداعانىن اتاپ ءوتتى.

–  قاستەرلى وتانىمىزدا ءتۇرلى مادەنيەتتەردىڭ ۇيلەسىم تاپقانى – سونىڭ ايقىن كورىنىسى. بۇل – ءبىرتۇتاس ۇلت بولىپ ۇيىسۋىمىزدىڭ باستى قاعيداتى ءارى اينىماس ستراتەگيالىق باعدارىمىز، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.           

پرەزيدەنت ءوز جولداۋىندا ەل بىرلىگىن نىعايتا ءتۇسۋ قاجەتتىگىنە ايرىقشا ءمان بەرگەنىن ەسكە سالا وتىرىپ، وسى ماڭىزدى باعىتتا اسسامبلەيانىڭ باستى ءرول اتقاراتىنىن ايتتى. 

– كەيىنگى ۋاقىتتا قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ جۇمىسى ءارتۇرلى ەتنيكالىق توپتاردى قورعاۋعا جانە ولاردىڭ مۇددەلەرىن ىلگەرىلەتۋگە باعىتتالعان دەگەن پىكىرلەر ءجيى ايتىلادى. ءبىراق بۇل – ەلىمىزدەگى ونىڭ ءمانى زور ەكەنىنە بەرىلگەن ءبىرجاقتى تۇسىنىك. شىن مانىندە، اسسامبلەيا ۇلت بىرلىگىن نىعايتۋدىڭ ناقتى قۇرالىنا اينالدى جانە بارلىق ازاماتتى ورتاق مەملەكەتتىلىك يدەياسىنىڭ توڭىرەگىنە جۇمىلدىرا الدى. اسسامبلەيانى قۇرۋدىڭ ارقاسىندا وتە كۇردەلى پروبلەمانىڭ – ەتنيكالىق ماسەلەنى ساياسيلاندىرۋدىڭ الدىن الۋ تەتىكتەرى پايدا بولدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

سونىمەن قاتار پرەزيدەنت اسسامبلەيا حالىقتىڭ تۇتاستىعىن نىعايتۋعا، قازاقستاندىقتاردى قوعامدىق-ساياسي ومىرگە جۇمىلدىرۋعا، مەملەكەتتىك ءتىل مەن ونىڭ قازاقستانداعى مارتەبەسىن ىلگەرىلەتۋگە  جانە ازاماتتىق بەلسەندىلىكتىڭ جاڭا فورماسىنىڭ قالىپتاسۋىنا قوسقان ۇلەسىن اتاپ ءوتتى.

سونداي-اق پرەزيدەنت ەتنيكالىق سالاداعى پروبلەمالار دەسترۋكتيۆتىك ماقساتتا پايدالانىلىپ كەتۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى.

– وكىنىشكە قاراي، ەتنيكالىق فاكتورلار، ۇلتارالىق قاتىناستار، اسىرەسە داعدارىس كەزىندە ءتۇرلى قاقتىعىستاردىڭ وشاعى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن الەمدىك تاجىريبە كورسەتىپ وتىر. ونىڭ دەسترۋكتيۆتىك الەۋەتى اقپاراتتىق جانە گيبريدتىك سوعىستاردىڭ، ءجيى جاسالاتىن پوپۋليستىك مالىمدەمەلەردىڭ، الىپ-ساتارلىق پەن اشىق ارانداتۋشىلىقتىڭ قازىرگى داۋىرىندە ايتارلىقتاي كۇشەيە ءتۇستى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنت ەتنوسارالىق كەلىسىم ەكونوميكاعا جانە ادامداردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا تىكەلەي اسەر ەتەدى دەپ ەسەپتەيدى.

– ەلدەگى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋ ءۇشىن مادەنيەت پەن ءبىلىمنىڭ، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتىڭ ماڭىزى زور. ءبىز بۇل باعىتتاعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ جان-جاقتى ءارى ءتيىمدى، ياعني ينكليۋزيۆتى بولۋىن قامتاماسىز ەتەتىن جۇيەلى شارالار قابىلدادىق. وسى ماقساتتا ارنايى قۇرىلىمدار جاساقتالدى. دەگەنمەن، ەتنوسارالىق كەلىسىمدى نىعايتۋ ىسىندە ءاربىر مينيسترلىك پەن مەكەمە ايرىقشا ءرول اتقارادى. اسىرەسە، الەۋمەتتىك سالاداعى ساياساتتىڭ ورنى بولەك. شىن مانىندە، ەتنوساياساتقا قۇزىرلى ورگاندار عانا جاۋاپ بەرمەۋى كەرەك. الداعى مىندەتتەردى تابىستى ورىنداۋ ءۇشىن مەملەكەت پەن قوعام بىرلەسە جۇمىس ىستەۋى قاجەت. سوندا عانا ءبىز حالقىمىزدىڭ بەرەكە-بىرلىگىن ساقتاپ، مەملەكەتىمىزدى نىعايتا الامىز. تۇراقتى دامۋدىڭ جانە  وسىپ-وركەندەۋدىڭ بىردەن-بىر جولى – وسى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

وسىعان بايلانىستى قاسىم-جومارت توقايەۆ مەملەكەتتىك ورگاندار مەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنا ءبىرقاتار باسىم مىندەت جۇكتەدى.

پرەزيدەنت، ەڭ الدىمەن، مۇمكىندىكتەردىڭ تەڭ بولۋ قاعيداتىنا نەگىزدەلگەن ايماقتىق دامۋدى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا نازار اۋداردى. سونىڭ ىشىندە ەتنيكالىق انكلاۆتاردىڭ تۋىنداۋىنا، مادەني جانە تىلدىك كەدەرگىلەرگە، ەتنوسارالىق شيەلەنىستەر مەن قاقتىعىستارعا اكەلىپ سوعاتىن الەۋمەتتىك-مادەني وقشاۋلانۋعا قاتىستى قاتەرلەرگە توقتالدى.

مەملەكەت باسشىسى مۇنداي قاتەرلەردىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ەلىمىزدەگى قالالار مەن اۋىلداردا، وقشاۋلانعان ەتنيكالىق اۋداندار مەن كۆارتالداردىڭ قالىپتاسۋى سياقتى جاعىمسىز تەندەنسيانى ەڭسەرۋگە باعىتتالعان جۇيەلى شارالار ازىرلەۋ قاجەتتىگىن ايتتى. سونىمەن قاتار، ءبىرقاتار ايماقتا ەتنيكالىق توپتاردىڭ قازاقستاندىق شىنايى ومىردەن الىستاۋىنا بايلانىستى «ىشكى ەميگراسيا» ءۇردىسى بايقالىپ وتىرعانىنا نازار اۋداردى.

– بۇل ءۇردىس ەتنيكالىق توپتاردىڭ قازاقستان قوعامىنا تولىق ينتەگراسيالانۋىنا كەدەرگى كەلتىرۋى مۇمكىن. مۇنداي كۇردەلى ءارى پروبلەمالى جاعدايلار تۋرالى اشىق ايتىلۋى كەرەك دەپ ويلايمىن. بۇل پروبلەمالارعا كوز جۇمۋعا بولمايدى. ايتپەسە، بۇل كەلەڭسىزدىككە اكەپ سوقتىرۋى مۇمكىن جانە تۋىنداعان ماسەلەلەرگە شىنايى باعا بەرە المايمىز. مەملەكەت ەتنيكالىق توپتاردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ينتەگراسيالانۋ ساياساتىن جۇرگىزىپ، وسى نەگىزدە كەز كەلگەن شيەلەنىستىڭ جانجالعا ۇلاسپاۋى ءۇشىن الدىن الاتىنىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. مۇنداي جانجالداردىڭ ءبارى تەرىس پيعىلدى ارانداتۋشىلاردىڭ ءىسى ەكەنىن جاقسى بىلەمىز. ونداي ارانداتۋشىلارمەن كۇرەسەمىز جانە ولارعا اياۋشىلىق بولمايدى، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.

پرەزيدەنتتىڭ پىكىرىنشە، ەتنوسارالىق قاتىناستار سالاسىنداعى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماڭىزدى مىندەت. وسىعان بايلانىستى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى نىعايتۋ ءۇشىن ازاماتتىق قوعام ينستيتۋتتارىن جان-جاقتى قولداۋ قاجەت. ءتيىستى لاۋازىمدى تۇلعالار ولاردىڭ قىزمەتىن ۇيلەستىرۋگە تىكەلەي جاۋاپتى بولادى.

مەملەكەت باسشىسى جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ تاعى ءبىر باسىم مىندەتى رەتىندە الەۋمەتتىك، قىلمىستىق، تۇرمىستىق جانجالداردىڭ الدىن الۋدى اتادى. پرەزيدەنتتىڭ پايىمداۋىنشا، ەتنيكالىق استامشىلىقتىڭ  بارلىق كورىنىسى، قانداي دا ءبىر كەمسىتۋشىلىككە، قوعامىق ءتارتىپتى بۇزۋعا جول بەرمەي، ىشكى تۇراقتىلىقتى زاڭعا سايكەس قامتاماسىز ەتۋى كەرەك.

– ءبىزدىڭ بىرلىگىمىزگە زيان كەلتىرۋدى كوزدەيتىن سىرتتاعى جانە ىشكى تەرىس پيعىلدى ادامداردىڭ، ءتۇرلى اۆانتيۋريستەردىڭ، جاۋاپسىز ءارى قابىلەتسىز ساياساتكەرلەر مەن ساراپشىلاردىڭ جەتەگىندە كەتپەۋ ماڭىزدى. «يت ۇرەدى، كەرۋەن كوشەدى» دەگەن ءسوز بار. ءبىرتۇتاس قوعام رەتىندە ءبىزدىڭ ۇستانىمىمىزدىڭ دۇرىس ەكەنىنە سەنىمدىمىز. الايدا بۇل ارەكەت ەتپەي وتىر دەگەندى بىلدىرمەيدى. ءبىزدىڭ قوعامعا جانە مەملەكەتىمىزگە قارسى ارانداتۋشىلىقتىڭ بارلىق تۇرىنە قۇقىقتىق ءارى اقپاراتتىق قۇرالدار ارقىلى تويتارىس بەرۋ كەرەك، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ. 

پرەزيدەنت قحا قىزمەتىن ودان ءارى دامىتۋ ماسەلەسىنە ارنايى توقتالدى. قاسىم-جومارت توقايەۆ رەسپۋبليكالىق انالار كەڭەسىن قۇرۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. اتالعان كەڭەس ەلىمىزدىڭ بىرلىگى مەن تاتۋلىعىنىڭ وزەگى سانالاتىن قۇندىلىقتاردى جاستاردىڭ بويىنا دارىتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.

سونىمەن قاتار مەملەكەت باسشىسى «جاڭعىرۋ جولى» قوزعالىسىن اسسامبلەيا جانىنداعى رەسپۋبليكالىق جاستار ۇيىمى رەتىندە قايتا قۇرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋدى ۇسىنىپ، جاستارمەن جۇمىس جۇرگىزۋدىڭ ماڭىزدى ەكەنىن ايتتى. بۇل رەتتە، قحا جاستارىنىڭ ورمان القاپتارىندا 2 ميلليارد اعاش ەگۋگە جانە ەلدى مەكەندەردە 15 ميلليون كوشەت وتىرعىزۋعا بەلسەندى قاتىساتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى. پرەزيدەنت جاستار ساياساتىنىڭ وزەكتىلىگىنە ءمان بەرە وتىرىپ، اسسامبلەيانىڭ كەزەكتى سەسسياسىن وسى تاقىرىپقا ارناۋدى ۇسىندى.

پرەزيدەنت اسسامبلەيانىڭ الەۋمەتتىك جانە قوعامدىق ماڭىزى بار جوبالاردى قولداۋ تاسىلدەرىن دامىتۋ ماسەلەسىنە كوڭىل ءبولدى. قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ايتۋىنشا، دوستىق ۇيلەرىن ءماجىلىس پەن سالتاناتتى جيىنداردى وتكىزۋ زالدارى ەمەس، قحا-نىڭ حالىق باستامالارىنىڭ رەسۋرستىق ورتالىقتارى مەن جوبالىق كەڭسەلەرىنە اينالدىرعان ءجون. ال ەتنومادەني بىرلەستىكتەر بۇل جۇمىسقا بەلسەنە اتسالىسۋى كەرەك.

مەملەكەت باسشىسى اسسامبلەيانى ەتنيكالىق ماسەلەلەر جونىندە وڭ پىكىر قالىپتاستىراتىن ساپالى ءارى كرەاتيۆتى جانە ءتيىمدى اقپاراتتىق جۇمىس جۇرگىزۋگە شاقىردى.

– ءوڭىر باسشىلارى جەرگىلىكتى اسسامبلەيانىڭ جەتەكشىسى رەتىندە اقپاراتتىق كەڭىستىكتە بەلسەندى بولۋى قاجەت. اسسامبلەيا مۇشەلەرى مەدياسالادا، سونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جەلىدە ءوز ۇستانىمىن قورعاي بىلۋگە ءتيىس.  ەلىمىزدەگى بىرلىك پەن تاتۋلىققا قارسى ايتىلعان ءبىر دە ءبىر ءسوز جاۋاپسىز قالماۋى كەرەك، – دەدى پرەزيدەنت. 

قاسىم-جومارت توقايەۆ ەتنوسارالىق سالاداعى عىلىمي نەگىزدەلگەن ءتاسىل – مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ باستاۋى بولۋى ءتيىس ەكەنىن ايتتى. ونىڭ پىكىرىنشە، بۇل اسا كۇردەلى باعىتتا ديلەتانتتىق پەن پوپۋليزمگە جول بەرمەۋ قاجەت. ال ەلىمىزدە جانە ودان تىس جەرلەردە تۋىندايتىن بارلىق سۇراقتارعا عىلىمي دالەلدەر مەن ناقتى ساندارعا سۇيەنە وتىرىپ، سالماقتى جاۋاپ بەرىلۋى قاجەت.  

–  اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنە ينتەگراسيا، جالپى ۇلتتىق بىرلىك، ەتنوسارالىق قاتىناستاردى ۇيلەستىرۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى بويىنشا پايدالى زەرتتەۋلەر جۇرگىزۋدى تاپسىرامىن. ۇكىمەت بۇل باعىتتا قاجەتتى قولداۋ كورسەتەدى، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

پرەزيدەنت ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە، جالپىۇلتتىق بىرلىك قۋاتتى مەملەكەتتىڭ كەپىلى ەكەنىن ايتتى.

– ءبىز وتانشىلدىقتى، ءوزارا سىيلاستىق پەن تاتۋلىقتى جان-جاقتى دارىپتەۋىمىز كەرەك. بۇل – مەملەكەتتىڭ عانا ەمەس، بارشا ازاماتتارىمىزدىڭ ورتاق مىندەتى. جالپىۇلتتىق بىرلىك – قۋاتتى مەملەكەت بولۋدىڭ باستى كەپىلى. ەگەمەن ەلىمىزدىڭ باعا جەتپەس بايلىعىن كەيىنگى ۇرپاق ءۇشىن ساقتاي ءبىلۋىمىز كەرەك. وسى جاۋاپتى مىندەتتى ابىرويمەن اتقاراسىزدار دەپ سەنەمىن، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.