اقش قىتايدىڭ وليمپيادا الاۋىن ۇستاۋشى رەتىندە ەتنيكالىق ۇيعىردى تاڭداعانىن سىناپ، مۇنى "بەيجىڭنىڭ شىڭجاڭداعى ازشىلىققا جاسالعان قاتال ساياساتىن جاسىرۋ" دەپ اتادى.

بەيجىڭدەگى قىسقى وليمپيادا كەزىندە 20 جاستاعى شاڭعىشى دينيگەر يليامجان الاۋ ۇستاۋشى رەتىندە تاڭدالعان.

بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنداعى اقش ەلشىسى ليندا توماس-گرينفيلد CNN ارناسىنا بەرگەن سۇحباتىندا بەيجىڭنىڭ بۇل ارەكەتى – شىڭجاڭداعى قاتال ساياساتتى جاسىرىپ جابۋ ەكەنىن ايتادى.

توماس-گرينفيلد شىڭجاڭداعى ەتنيكالىق ازشىلىقتاردىڭ ازاپتالىپ جاتقانىن جەتكىزىپ، "ولار ادام قۇقىقتارى تاپتالۋىنىڭ قۇربانى بولىپ وتىر" دەيدى.

"ءبىز وندا گەنوسيد جاسالعانىن بىلەمىز" دەگەن توماس-گرينفيلد امەريكانىڭ وزگە ساياساتكەرلەرىنىڭ دە، اقش پرەزيدەنتىنىڭ دە "گەنوسيد" تۋرالى الەمگە جاريالاعانىن ايتادى.

حالىقارالىق وليمپيادا كوميتەتى (حوك) الاۋ ۇستاۋشىنى تاڭداۋ تۋرالى داۋدى جوققا شىعاردى.

حوك وكىلى مارك ادامس يليامجاننىڭ الاۋ ۇستاۋعا "بارلىق قۇقىعى بار" ەكەنىن مالىمدەدى. "ءبىز ادامداردى قاي جەردەن، قايدان شىققانىنا بايلانىستى كەمسىتپەيمىز" دەدى ول.

ايتا كەتەيىك، قىتايدا سوڭعى ونجىلدىقتارداعى ەڭ ءىرى داۋ تۋدىرعان وليمپيادا ويىندارى ءوتىپ جاتىر. اق وليمپياداعا سپورتسۇيەر قاۋىم قىزىققانىمەن، قىتايداعى ادام قۇقىقتارى جاعدايى ءبىرقاتار ەلدەردى ويىندارعا ديپلوماتيالىق بويكوت جاريالاۋعا يتەرمەلەدى. 

اقش، ۇلىبريتانيا جانە كانادا اۆستراليا، ليتۆا، كوسوۆو، بەلگيا، دانيا جانە ەستونيا سياقتى ەلدەر كەزەكتى قىسقى وليمپياداعا ديپلوماتيالىق بويكوت جاريالاعان ەلدەر قاتارىندا.

ولاردىڭ بارلىعى سپورتشىلارىن جارىسقا جىبەرسە دە، ەشبىر مينيستر نەمەسە شەنەۋنىك قاتىسپادى.

جاپونيا ويىندارعا ەشقانداي ۇكىمەت مينيسترلەرىن جىبەرمەيتىنىن، ءبىراق وليمپيادا شەنەۋنىكتەرىن جىبەرەتىنىن ايتتى.

جاڭا زەلانديا، اۆستريا، سلوۆەنيا، شۆەسيا جانە نيدەرلاندى ويىندارعا ۇكىمەت وكىلدەرىن جىبەرمەيدى.

ويىندارعا بويكوت جاريالاعان ەلدەردىڭ كەيبىرى شىڭجاڭداعى ۇيعىر، قازاق، قىرعىز سياقتى ازشىلىققا بەيجىڭ تاراپىنان جاسالعان قاتال ساياساتتى "گەنوسيد" دەپ اتاسا، كەيبىرى پروۆينسياداعى ادام قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋىن "ادامزاتقا قارسى قىلمىس" دەپ سيپاتتايدى.

جۇڭگو باسشىلارى مەن مەملەكەتتىك ب ا ق ديپلوماتيالىق بويكوتتى "ساياسيلاندىرۋ" دەپ باعالادى.

باستاپقىدا قىتايدىڭ شىڭجاڭداعى قاتاڭ ساياساتى "حالىقتاردى كۇشتەپ اسسيميلياسيالاۋ جانە "ەتنوسيد" نەمەسە "مادەني گەنوسيد" رەتىندە سيپاتتالدى. كەيىنىرەك تولىعىراق مالىمەتتەر جينالدى، كەيبىر ۇكىمەتتەر، بەلسەندىلەر، تاۋەلسىز ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار، ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ساراپشىلار مەن عالىمدار گەنوسيد كونۆەنسياسىنداعى انىقتامانىڭ "ەتنيكالىق توپ رەتىندە جويۋ نيەتى" اسپەكتىسىنە نازار اۋدارا وتىرىپ، ونى "گەنوسيد" دەپ اتادى.

شىڭجاڭداعى ازشىلىققا جۇرگىزىلىپ جاتقان قاتال ساياساتقا حالىقارالىق رەاكسيالار ءارتۇرلى بولدى. بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردىڭ كەيبىرى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى كەڭەسىندە قىتايدىڭ ساياساتىن ايىپتايتىن مالىمدەمەلەر جاسادى، ال كەيبىر ەلدەر قىتايدىڭ ساياساتىن قولدادى.

2020 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا حالىقارالىق قىلمىستىق سوت يۋريسديكسيالىق نەگىزدە قىتايدى تەرگەۋدەن باس تارتتى. امەريكا قۇراما شتاتتارى ادام قۇقىقتارىن بۇزۋدى "گەنوسيد" دەپ جاريالاعان ءبىرىنشى ەل جانە ونىڭ قورىتىندىسىن 2021 جىلعى 19 قاڭتاردا جاريالادى. بىرنەشە ەلدىڭ پارلامەنتى قىتايدىڭ ارەكەتىن "گەنوسيد" دەپ تانىدى: وعان كانادانىڭ قاۋىمدار پالاتاسى، نيدەرلاند پارلامەنتى، ۇلىبريتانيا قاۋىمدار پالاتاسى جانە ليتۆا سەيمى سياقتى زاڭ شىعارۋشى ورىندارى كىرەدى. جاڭا زەلانديا، بەلگيا، جانە چەحيا سياقتى ەلدەردىڭ پارلامەنتتەرى جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ شىڭجاڭداعى قازاق، ۇيعىر سياقتى ازشىلىققا جاساپ جاتقان قاتال ساياساتىن "ادام قۇقىقتارىن ورەسكەل بۇزۋ" نەمەسە ادامزاتقا قارسى قىلمىس رەتىندە ايىپتادى.