«دەنساۋلىق» ۇلتتىق قاۋىمداستىعى» جانە الماتى مەنەدجمەنت ۋنيۆەرسيتەتى (ALMAU) الماتى ستۋدەنتتەرى اراسىندا الكوگول تۇتىنۋ بويىنشا زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن ۇسىندى.
زەرتتەۋگە AlmaU ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ماقساتتى توبىنا ساۋالناما جۇرگىزگەن ەرىكتى ينتەرۆيۋەرلەر رەتىندە 32 ءبىرىنشى كۋرس ستۋدەنتتەرى تارتىلدى. جوبانىڭ دالالىق ءىس-شارالارى 2022 جىلدىڭ 10 قازانىنان 10 قاراشاسىنا دەيىن وتكىزىلدى. زەرتتەۋ بارىسىندا الماتىنىڭ 16 جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ستۋدەنتتەرىنەن ساۋالناما الىندى.
"زەرتتەۋ سوسيولوگيالىق ساۋالناما ادىسىمەن جۇرگىزىلدى. ساۋالناما ەكى بولىمنەن تۇردى. ءبىرىنشى بولىمدە رەسپوندەنتتەردىڭ جاسى، ولاردىڭ ءقاۋىپ فاكتورلارىنا كىرۋ/كىرمەۋى، زياندى ازايتۋ تاسىلدەرى تۋرالى حاباردار بولۋى، زياندى ونىمدەر تۋرالى اقپاراتتىڭ جالپى دەڭگەيىنە قاناعاتتانۋى تۋرالى سۇراقتار بولدى. ەكىنشى بولىمدە رەسپوندەنتتەردىڭ الكوگولدى تۇتىنۋعا كوزقاراسى جانە رەسپوندەنتتەردىڭ الكوگولدى تۇتىنۋعا قارسى قانداي شارالار ءتيىمدى دەپ سانايتىنى تۋرالى ارنايى سۇراقتار بولدى"، – "دەنساۋلىق ۇلتتىق قاۋىمداستىعى" زتب ساراپشىسى دەدى دانيلا بەكتۇرعانوۆ.
بارلىعى 18-21 جاس جانە ودان جوعارى جاستاعى 947 رەسپوندەنت سۇرالدى، ولاردىڭ 597ء-سى – ەر ادام جانە 350ء-ى – ايەل ادام. دەنساۋلىققا اسەر ەتەتىن جاعىمسىز فاكتورلار رەتىندە تەمەكى شەگۋ (59%)، الكوگول تۇتىنۋ (52%)، وتىرىقشى ءومىر سالتى (30%)، تەڭگەرىمسىز تاماقتانۋ (33%) جانە ارتىق سالماق (34%) اتالدى.
ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 63%-ى الكوگولدى العاش رەت 18 جاسقا دەيىن، 31%-ى 18 بەن 21 جاس ارالىعىندا، ال 6%-ى 21 جاستان اسقان سوڭ تاتىپ كورگەنىن ايتتى. بۇل رەتتە ق ر زاڭناماسىنا سايكەس الكوگولدى 21 جاستان اسقان ادامدارعا ساتۋ رۇقسات ەتىلگەنىن اتاپ وتكەن ءجون. ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 41%-ى ەڭ كوپ تۇتىنىلاتىن سۋسىندار رەتىندە از الكوگولدى سۋسىنداردى، 31%-ى ورتاشا كۇشتى الكوگولدى سۋسىنداردى جانە 28%-ى كۇشتى الكوگولدى كورسەتتى.
ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ ۇشتەن ءبىرى (33%) الكوگول ونىمدەرىنىڭ باعاسىنىڭ تۇراقتى ءوسۋى الكوگولدى تۇتىنۋعا ەشقانداي اسەر ەتپەيتىنىن ايتادى. قالعان رەسپوندەنتتەر باعانىڭ ءوسۋى تۇتىنۋعا اسەر ەتەتىنىن مويىندادى. ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 27%-ى الكوگولدى سيرەك ساتىپ الا باستادى، 16%-ى ارزان برەندتەر ساتىپ الادى، 15%-ى از مولشەردە ساتىپ الادى، ال 9%-ى كۇشتىلىگى تومەن سۋسىندار ساتىپ الادى.
ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ شامامەن 28%-ى الكوگولدىڭ دەنساۋلىققا زيانىن ازايتۋ مۇمكىن ەمەس دەپ سانايدى. 25%-ى ەگەر الكوگولى از سۋسىندارعا اۋىسسا، زياندى ازايتۋعا بولاتىنىن اتاپ ءوتتى. جالپى العاندا، 47%-ى قولدانۋ جيىلىگى تومەندەگەن جانە دوزاسى تومەندەگەن كەزدە زياندى ازايتۋ مۇمكىن دەپ سانايدى.
رەسپوندەنتتەردىڭ زياندى ازايتۋ ءتاسىلىنىڭ قايسىسى قولايلى ەكەندىگى تۋرالى پىكىرى كەلەسىدەي ءبولىندى: 34% – ساتۋعا ءىشىنارا تىيىم سالۋ، 29% – باعانىڭ ءوسۋى، 24% – ىقتيمال زياندى ونىمدەردەگى زياندى كومپونەنتتەر سانىنىڭ تومەندەۋى جانە 13% – بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە قينالدى.
بۇل رەتتە زيانى از ءونىم قىمباتىراق، ارزانىراق نەمەسە زياندى ونىممەن بىردەي بولۋى كەرەك پە دەگەن سۇراققا رەسپوندەنتتەر بىلاي جاۋاپ بەردى: 28% – قىمباتىراق، 29% – ارزانىراق، 28% – بىردەي بولۋى كەرەك جانە 15% بۇل سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە قينالدى.
ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 60%-ى زيانى از ەكەنى تۋرالى اقپاراتتى ءونىمنىڭ قاپتاماسىنا جازۋ كەرەك دەپ سانايدى، 32%-ى مۇنداي اقپاراتقا قارسى، ال ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 8%-ى بۇعان پىكىر بىلدىرمەدى.
رەسپوندەنتتەر ستۋدەنتتەر اراسىندا ماسكۇنەمدىكتىڭ تارالۋىنا نە سەبەپ دەگەن سۇراققا كوپشىلىگى دوستارى مەن ستۋدەنتتەر ارالاساتىن كومپانيانىڭ اسەرى دەپ اتادى.
"ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 42%-ى ماسكۇنەمدىكتىڭ تارالۋىنىڭ باستى سەبەپتەرىنىڭ ءبىرى الكوگولدىڭ وتە قول جەتىمدى بولۋى دەپ سانايدى. بۇل دەرەكتەر 2018 جىلعى زەرتتەۋ دەرەكتەرىمەن سايكەس كەلەدى، ول كەزدە ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 43%-ى الكوگولدىڭ قولجەتىمدىلىگىن كورسەتكەن.
ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 27%-ى الكوگولدىڭ زيانى تۋرالى ءبىلىمنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىن كورسەتەدى، بۇل دا 2018 جىلدىڭ مانىنە جاقىن، ول كەزدە رەسپوندەنتتەردىڭ 21%-ى وسى سەبەپتى كورسەتكەن.
شامامەن 25%-ى سترەسستى، قاقتىعىستاردى جانە ۇمىتسىزدىكتى كورسەتءۋى الاڭداۋشىلىق تۋدىرادى. بۇل كورسەتكىش 2018 جىلعى دەرەكتەرمەن سالىستىرعاندا ءبىرشاما ءوستى، ول كەزدە بۇل كورسەتكىش 22%-دى قۇرادى»، – دەپ اتاپ ءوتتى "دەنساۋلىق ۇلتتىق قاۋىمداستىعى" زتب دارىگەرى جانە تءوراعاسىنىڭ ورىنباسارى گينتاۋتاس-يۋوزاس كەنترا.
ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 52%-ى الكوگولدىك ىشىمدىكتەردى ساتۋ شارتتارىن قاتاڭداتۋ جانە باعانى كوتەرۋ ماسكۇنەمدىكپەن كۇرەس بويىنشا ءتيىمدى شارا دەپ سانايدى (2018 جىلى 45%)؛ 42%-ى ايىپپۇلداردى دا ءتيىمدى دەپ سانايدى (2018 جىلى 36%). ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 27%-ى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋعا كوبىرەك كوڭىل ءبولۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى (2018 جىلى 22%)، ال 26%-ى ارزان نەمەسە تەگىن سپورت سەكسيالارىنىڭ سانىن كوبەيتۋ كەرەك دەپ سانايدى (2018 جىلى 23%). 22% بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە تاقىرىپتى ۇنەمى تالقىلاۋ ءتيىمدى شارالار بولادى دەگەن پىكىردە (2018 جىلى 15%).
ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 38%-ى وزدەرى وقيتىن جوو-دا الكوگولدىڭ زيانى تۋرالى ەشقانداي پروفيلاكتيكالىق جۇمىس جۇرگىزىلمەيتىنىن نەمەسە مۇنداي جۇمىس ءتيىمسىز جۇرگىزىلىپ جاتقانىن كورسەتتى، ويتكەنى رەسپوندەنتتەر بۇل تۋرالى ەستىمەگەن.
الماتى مەنەدجمەنت ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى
پىكىر قالدىرۋ