Shashtaraz jigit shashymdy qysqartyp, «Basyńyzdy jýasyz ba?» degen saıyn jas kezimdegi bir oqıǵa esime túsedi.
Qalaǵa jańadan kelgen kezim bolatyn. Ol kezde shash qysqartýǵa mindetti túrde qyrǵy bazarǵa baratynbyz. Yǵy-jyǵy bazardyń arasyndaǵy eki qabatty ǵımarattyń bir buryshyna ornalasqan ózbek shashtarazshylary óte arzan jáne jyldam qysqartatyn. Ortalyqtaǵy syrty áınektelgen, ádemi ǵımarattardyń ishindegi shashtarazdardy kórsek, «Qudaı biledi, baǵasy qymbat-aý» dep teris aınalyp, sol úırengen qyrǵy bazarymyzǵa tartyp kete berýshi edik.
Birde aýyldan sálemdeme kelip, qaltamda aqsham kóp boldy ma, álde asyǵys bolyp, ýaqyt qysty ma, áıteýir, «táýekel» dep, qalanyń qaq ortasyndaǵy bir ádemi shashtarazdyń esigin ımene ashqanym esimde… Bir orys qyz túrli-tústi jýrnaldarǵa úńilip, shyr aınalatyn oryndyqta ary-beri shaıqalyp, erigip otyr eken. Meni kórip ornynan atyp turyp, ústi-basyn qaqqyshtap, shashyn túzeı bastady. Basqa eshkim joq. Orys ekenin sál buryn bilgenimde teris aınalyp keter me edim… Endi kesh bolyp qaldy. Amal joq, «Zdrastvıte» dep ernimdi jybyr etkizdim de, álgi oryndyqqa aqyryn otyra kettim.
Orys qyz da shash qysqartýǵa kelgenimdi birden túsindi. Túsinbeıtin nesi bar, shashym tolqyndanyp, ushy buralyp, kózime túsip, Maýglı bop kep otyrmyn ǵoı. Aljapqyshty aldyma japqannan keıin qoıý shashymdy bir-eki márte tarady da, qandaı úlgimen qysqartatynymdy surady. Ne aıtarymdy bilmeı, aýzym ashylyp qalǵan…
Qyrǵy bazardaǵy shashtarazshy ózbekter mundaı suraq qoımaıtyn. Aldyna otyrdyń, bitti, qoı qyryqqandaı zyr etkizip, on-on bes mınótte qysqartyp beredi. Ornyńnan turyp, aqysyn tóleısiń de kete barasyń… Ras, «Shash jýasyń ba?», dep bir aýyz suraıtyn. Biraq eshqashan jýǵan emespin.
Kózimniń jypylyq-jypylyq etip, sasyp qalǵanymdy orys qyz da sezdi ǵoı deımin, birneshe shash úlgisin aıtyp shyqty. Sonyń ishinde «molodejnyı» degeni qulaǵyma jyly estildi. «Molodej…», dedim tutyǵyp. Sonymen orys qyz iske kiristi. «Taǵy bir nárse surap qalmasa eken» dep, qudaıyma syıynyp men otyrmyn.
Qaıshysyn jalańdatyp, oń jaq, sol jaǵyńda lypyldap júretin ózbek jigiti sıaqty emes, bul qyz shashymdy asyqpaı, bappen qysqartyp, sońynda ústi-basymdy qaǵyp bolǵan soń «Idem, golový myt býdem…» dep, kelesi bólmege kirýimdi ótindi. «Aldymen shashymdy jýam ba, joq pa, adamnan suramaı ma eken?» dep, ishteı burqyldasam da, tilim qysqa, amal joq, kelesi bólmege óttim. «Jýmaımyn» desem, ol taǵy birnárse aıtatyn sıaqty. Sonymen bar biletin oryssham taýsylyp, qyzary-e-ep, tómen qarap qalatyndaı sezindim. Ol kezde oryssha bilmeı qalý degen jerdiń tesigine kirip ketýmen birdeı edi ǵoı.
Orys qyz kelesi bólmege kirgizdi de tórdegi oryndyqty nusqap, «qazir kelemin» dep shyǵyp ketti. Qarasam, tórdegi oryndyq múldem basqasha. Mundaıdy ómiri kórmegem… Shalqalaı jatqan oryndyqtyń jelke tusy oıyq, sol oıyqtyń tusynda bas jýatyn shúmek tabaqshasymen tur. Qazir mundaı oryndyqtar barlyq shashtarazdarda bar ǵoı. Shalqańnan jatqyzady da basyńdy sý quıatynǵa yńǵaılap, jýa beredi. Sol úshin oryndyqtyń jelke tusyn kishkentaı oıyp qoıǵan.
Adam balasynyń shashyn shalqalap jatqyzyp qoıyp jýady degendi kórmek túgili estimegen kezimiz ǵoı. Aýylda basyńdy ıip turasyń, ekinshi adam ojaýmen basyńa sý quıady, bolmasa shylapshynǵa eńkeıip óziń jýasyń… Mundaıdy kim kórgen… «Orys qyz kep: «Áli daıyn emessiń be?», dep júre me dep, oryndyqtyń ústine tizerlep shyqtym da, álgi oıyqqa ıegimdi qoıyp, basymdy tómen qaratyp tura qaldym.
Sol kúngi orys qyzdyń kúlkisi áli esimnen shyqpaıdy. Oryndyqtyń ústinde tizerlep, denemdi ıip, oıyq jelkesine ıegimdi qoıyp turǵan meni kórip shashtaraz qyz kúlkiden tunshyǵyp, sońynda jerge otyra qalyp kúldi. «Jyndy ma?», dep oıyqtan ıegimdi kótermegen kúıi kózimniń qıyǵymen qarap qoıamyn… Qyz qolyn sermep, kúlip jatyr, kúlip jatyr…
Sol kúngi keıpim kóz aldyma kelse, jyndy adam qusap ózim de kúle beremin. Shynynda túk kórmegen bala ekenbiz ǵoı…
Oralhan DÁÝİT,
«Egemen Qazaqstan»
