Maǵan Tramptyń úsh jetistigi aıqyn baıqalady: ol óz elinde salyqty tómendetip, áleýmettik shyǵyndardyń azaıtyp AQSH-tyń ekonomıkasyn sońǵy ýaqytta dúrkiretip ósirdi. Ekinshi jetistigi –Eýropalyq Odaq pen  AQSH-tyń qarama-qarsy tarıfter teke tiresin toqtatty. Endi Eýropalyq Odaqtyń NATO-daǵy áskerı shyǵyndaryn AQSH dengeıine kóterýdi talap etedi. Úshinshi jetistigi – Qytaımen saýda defısıtin joımaq. Sonymen, Tramptyń úsh jetistigi: erkin saýda prınsıpin ornatýǵa negizdelgen. Tramptyń bastapqy oıy: Iran men Reseıdi ydyratý jáne Qytaıdy sabasyna salý. Týrasyn aıtsaq, Tramp aıtqanyn isteıdi: AQSH  aldymen Iran men Reseıdi ekonomıkalyq júdetedi. Iá, AQSH-tyń maqsaty Reseı, Iran jáne  Qytaıǵa qosa ekonomıkalyq soqqy jasaý. Naqtylap aıtsaq: AQSH-tyń maqsaty aldymen Reseı men Iranda ekonomıkalyq stagnasıa men áleýmettik tolqýlardy týǵyzý. Sonaý 1979 jyly Iran halqy revolúsıa jasap, shah rejımin qulatyp, teokratıalyq rejım ornatqan. Revolúsıa Irannyń Irakpen soǵysyna ulasty. Segiz jylǵa sozylǵan kóp shyǵyndy qan maıdan nátıjesiz aıaqtaldy. Aleksandr Losev  «Kak ekonomıka Irana vyjıvala v ýslovıah sanksıı?» maqalasynda bylaı dep paıymdaıdy: «...nedoosenıvat vlıanıa sanksıı nelzá. Zapret snachala dlá grajdan ı kompanıı SSHA, a potom ı tretıh stran na vedenıe bıznesa s Iranom, v tom chısle v neftegazovoı sfere, zatem na kredıtovanıe, a potom ı polnaıa blokırovka fınansovyh operasıı s otklúchenıem ot sıstemy SWIFT, zapret na torgovye operasıı, postavký lekarstv, oborýdovanıa ı zapchasteı, neftánoe embargo – v takıh ýslovıah vynýjdena byla sýshestvovat ıranskaıa ekonomıka. Scheta v dollarah ı evro v ınostrannyh bankah bylı zablokırovany». Qarańyz: www.vedomosti.ru )Conymen Iran sanksıalardan qatty soqqy jedi, biraq quryǵan joq. AQSH pen EO sanksıalaryn qoldamaǵan memleketter boldy. Olar: Qytaı, Úndistan, Reseı, Qazaqstan, Ońtústik Koreıa jáne  Túrkıa,  sol sıaqty - Arab Emırattary edi. Osy ýaqyt  aralyqta Iran $75 mlrdqa munaı men gaz satypty.

Iranda tól memleket qurýshy ult parsylar 40-60% delingen. Múmkin parsylar 50% shamasynda. Úlken massıv -20 mıllıon ázirbaıjan bar, olar Iran ydyrasa, qýana 9 mıllıondyq  Ázirbaıjanǵa qosylady. AQSH Irannyń kýrdterin Iraktyń kúrdterine qosady. Sóıtip biregeı Kúrdistan qurady. Kúrdtter 40-50 mıllıondyq ósimtal ult. Esesine Irak kýrdtardan aıyrylsa da, shıa  dindi  arabtaryn Irannan qosyp alady. Iraktaǵy arabtar negizinen shııter .

Munaı baǵasy ósse de, Reseıdiń ekonomıkalyq stagnasıaǵa kirgenine on jyl boldy, sońǵy tórt jylda olarda turmys tómendep keledi. Reseı qatarynan eki soǵys júrgizýde - Ýkraına men Sırıada. Sońǵy tórt jyldaǵy soǵys merzimi Ekinshi dúnıejúzilik soǵystan da asyp ketti, al bul soǵys bitetin túri joq, halyq soǵystan sharshaı bastady. Al Ýkraına Eýropalyq Odaq pen AQSH-tyń qarý-jaraq pen qarjy kómegin alyp jatyr. Ekspertter Ýkraına ekonomıkasy kóterilip keledi deıdi. Ekonomıkasyn ońdap alǵan Ýkraına soǵystan jeńiletin túri joq. Al Reseı men Irannyń áskerleri de Sırıada shyǵynǵa ushyrap jatyr.

Al bizge Qazaq eline ne paıda, ne qaýip? Qazaqstan ODKB múshesi bolsa da Ýkraına men Sırıadaǵy soǵysqa qatysýdan bas tartty. Esesine biz AQSH pen kelisip Kaspııdegi porttarymyzdy bekitip jatyrmyz. Bul durys. Túbinde biz agressıvti ımperıashyl Reseı men Irannyń báseńdep ydyraǵanyn kýágerimiz,  ázirshe bekinip jatyrmyz. Jaý joq deme jar astynda!

Ázimbaı Ǵalı