Kórsetilim aldynda sóz sóılegen Reseıdegi QR elshisi Dáýren Abaev bul fılmdi soltústik kórshi elinde kórsetýge ne túrtki bolǵanyn aıtty.

«Reseıde bul fılmdi qalaı kórsetpeısiz? Sarapshylar qaýymy jáne jalpy qoǵam tarapynan bul taqyrypqa qyzyǵýshylyq joǵary ekenin bilemiz», dedi elshi ózgeniń alyp-qashpa sózderinen góri ózimizden kórip-bilsin degendi meńzep.

Fılmdi tamashalaýǵa jınalǵandar arasynda RF Prezıdenti ákimshiligi, UQSHU hatshylyǵy ókilderi men Reseıdiń tanymal ǵalymdary, sarapshy mamandary, jýrnalıser de boldy.

Orys tilindegi derekti fılmde foto, vıdeomaterıaldar, tirkelgen isterdegi derekter, kýágerler aıǵaǵynyń barlyǵy zerdelenip berilgen:

«2022 jyl, qańtar aıy. Qazaqstanda qandy ári aýqymdy tragedıa oryn aldy. Bul bılikti basyp alý maqsatynda jasalǵan keń kólemdi memlekettik tóńkeris jasaýǵa árekettený oqıǵasy retinde tarıhqa enedi. Oǵan daıyndyq aldyn ala jasaldy. Onyń basynda joǵary shendi tulǵalar, kúsh qurylymdary basshylary, qylmys áleminiń ókilderi turdy. Jospar jasalyp, syzbasy da aldyn ala ázirlendi. Arandatýshylar, jandaıshaptar, uıymdastyrýshylar, shabýyldaýshylar jattyǵý alańynda daıyndalyp, arnaıy jasaqtaldy. Aldyn ala qarý-jaraqtar, kólik jáne baılanys quraldary da satyp alyndy. Sonymen syndarly ýaqyt ta kelip jetti...

1 qańtar, senbi. 2022 jyldyń basy. Mańǵystaý oblysynda saǵat 17.20-da Jańaózen qalasy ákimdiginiń aldyna beıbit narazylyq aksıasy bastaldy. Oǵan sebep kólik otyny – gaz baǵasynyń 60-tan 120 teńgege bir-aq qymbattaýy. Óńir úshin bul - óte shetin másele. Óıtkeni mundaǵy kólikterdiń basym bóligi gazben júredi. Jarıalanǵan nusqalardyń biri boıynsha, bul kúni áleýmettik shıelenisti tutatý úshin gaz quny qasaqana qoldan ósirilgen. Narazylyqqa shyqqan adamdar bul kúni saǵat 18-00-de úı-úılerine tynysh qana tarqasqan.

2 qańtar, jeksenbi. 2022 jyldyń basy. Mańǵystaýda narazylyq aksıasy keń masshtabty beıbit mıtıńke ulasty. Jergilikti bılik ókilderi mıtıńke qatysýshylarmen sóılesip, bir baılamǵa kelýge tyrysýda. Aqtaýda, Jańaózende mıtıńke shyqqandar joldardy jaýyp, kólik qozǵalysyna kedergi keltirdi. Qalanyń bas alańynda shatyrlar, kıiz úıler qurylyp, jınalǵan adamdar tarqaspaýda. Jaǵdaı shıelenise túsýde. Polısıa jaǵdaıdy syrttan baqylap, qoǵamdyq tártipti qadaǵalaýda, biraq kúsh qoldanbaıdy.

3 qańtar. Narazylyq aksıalary Qazaqstannyń basqa qalalarynda da burq ete tústi: Atyraý, Aqtóbe oblystary, BQO, SHQO, Almaty oblysy jáne Almaty qalasy. Bul kezde de polısıa beıbit mıtıńke shyqqandarǵa qarsy kúsh qoldanbaıdy. Tek qoǵamdyq tártipti qadaǵalaýda. Prezıdent Úkimetke týyndaǵan máseleni dereý sheshýge tapsyrma beredi. Al arnaıy qurylǵan komısıa ókilderi mıtıńke qatysýshylarmen betpe-bet kezdesip, avto gaz quny máselesin talqylap, belgili bir sheshim qabyldaý úshin birden Mańǵystaý oblysyna ushyp bardy.

4 qańtar, 2022 jyl. Úkimettik komısıa narazylyq bildirýshilermen birge ózara mámilege kelip, birikken sheshim qabyldady. Sóıtip gaz baǵasy tómendetildi. «Gaz baǵasy 50-ge tómendetildi. Qurmetti azamattar, negizgi másele sheshildi» dep komısıa ókili qalyń qarasha aldynda málimdeme jasady. Osylaısha másele sheshilgendeı bolǵan. Alaıda...

Ózge óńirlerde arandatýshylar kópti mámilege kelmeý aksıasyna shaqyrdy. Radıkaldy urandar paıda boldy. «Bosat, bosat, bosat!» dep adamdar urandady. Polısıa men memlekettik qyzmetkerlerge shabýyl jasaldy. Mıtıń uıymdastyrylǵan óńirlerdiń sany 11-ge jetti. Osy oblystar men qalalardaǵy beıbit mıtıńiler bir ýaqytta beı-bereketsizdikke ulasty.

Osylaısha alasapyran bastalyp ketti. Memlekettik bılikti qulatý jónindegi ekstremıstik talap qylań berdi. Tasadaǵylar shıelensti zoraıta túsýge kúsh saldy. Almatyda beıbit mıtıń aıaqtaldy. Halyqtyń basym bóligi úılerine qaıtty. Osy kezde búlikti uıymdastyrýshylar óz senarıin iske qosty. Arasynda uıymdasqan qylmystyq toptyń ókilderi bar birneshe myń adam Almaty qalasy ákimdiginiń aldyna jınalyp, polısıamen betpe-bet keldi. Qarýsyz polıseıler ashýly topty taratýǵa tyrysýda. Túnge qaraı arnaıy qurylǵylar paıdalanyla bastady: kisi ólimine ákelip soqtyrmaıtyn kózdi ashytatyn gaz, otty-shýly granatalar, rezeńke oqtar. Alaıda qylmyskerler basqarýǵa kónbegen topqa kelip qosylyp, bas-kózge qaramaı aldyna kelgenderi japyryp-jaıpaı bastady. Ábden daıyndalyp, arnaıy uıymdastyrylǵan toptar kólikterdi órtep, polıseıler men Ulttyq ulan sarbazdaryn sabady. Qala kóshelerinde haos oryn aldy.

5 qańtar, 2022 jyl. Qasym-Jomart Toqaev Úkimetti otstavkaǵa jiberdi. Ol elde jappaı beleń alǵan beıbereketsizdikterdiń sebebin anyqtaýdy tapsyrady. Osy sátte búlikti uıymdastyrýshylar betperleri ashylatynyn jaqsy túsindi. Sóıtip olar jaýap qatýshy qadamǵa bardy. Aqtóbe, Atyraý, Qyzylorda, Mańǵystaý, Jambyl oblystaryndaǵy ákimshilik ǵımarattarǵa qarýly shabýyl jasaldy. Taldyqorǵanda qarýlanǵan bandıtter toby ákimdikti, polısıa jáne oblystyq UQQ ǵımarattaryn basyp aldy. Alaıda, negizininen, búlikshiler qylmystyq áreketterine ońtústik astanany arnaıy tańdady. Munda áldeqaıda aýqymdy terorıstik aktiler oryn aldy. Myqtap ázirlengen qarýly adamdar toby túnde Almaty qalasy ákimdiginiń jáne Almaty halalyqaralyq áýejaıynyń ǵımarattaryn basyp aldy. Sondaı-aq prokýratýra men telearnalardyń jáne ózge de BAQ nysandary nysanaǵa alyndy. Qala kóshelerinde haos pen anarhıa bolyp jatty. Barlyǵy aralasyp ketti: radıkaldy dindarlardan bastap, saıası ekstremıster, qandy qol bandıtter, krımınaldy elementter, moroderlar jáne usaq basbuzar buzaqylarǵa deıin júr. Qolǵa túsken polıseıler men Ulttyq ulan sarbazdaryn ólimshi etip sabaldy. Al aman qalǵandaryn sheshindirip, ákimshilik ǵımarttardy basyp alý kezinde tiri qalqan retinde paıdalandy. Almaty qalasynyń aýrýhanalary táýlik boıyndaǵy jumysqa kóshti. 5 qańtardan bastap olarǵa adamdar pyshaq jáne oq jaraqattarymen kelip túse bastady. Eń birinshi kezekte, moroderlar men terrorıster polısıa ýchaskeleri men qarý-jaraq dúkenderine shabýyl jasady. Tergeý barysynda 3 myńǵa jýyq túrli qarý urlanǵany anyqtaldy. Vıdeomaterıaldardan betin tumshalaǵan, qyzyl kýrtkadaǵy beıtanys adamdar ary-beri josylǵan topty qaıda barý kerektigine nusqaý berip, olarǵa bas bolyp júrgenin kórýge bolady. Shabýyldaýshylar, eń birinshi kezekte syrtqy baqylaý kameralaryn búldirip, syndyrýda. Erik bildirgenderdiń qolyna qarý, armatýra, taıaq, balta berilýde. 10 shaqty bıznes nysany tonalyp, talqandaldy. Almaty qalasy ákimdigi jáne Almatydaǵy Prezıdent rezıdensıasynyń ǵımaraty otqa orandy. Almatydaǵy polısıa departamentterine 6 qarýly shabýyl jasaldy. Kóktóbe telemunarasyn basyp alý áreketi oryn aldy. Qazaqstan teleradıokorporasıasynyń ǵımaraty da órtendi. Aınaladaǵylardyń barlyǵy búlinip, órtenip, tonalyp, jappaı beıberektsizdikke oryn berildi. Munyń barlyǵy Qasym-Jomart Toqaevty bılikten ketirý úshin jasaldy. Onyń aldyn ala ázirlenip, qasaqana uıymdastyrylǵanyn bilý túk qıyn emes, delinedi 24 mınýttyq derekti fılmniń 10 mınýtynda.