الماتىدا كەشە 2016 CFO Idea Exchange-Networking Event» ءسامميتى ءوتىپ، وعان ءبىرقاتار ەكونوميستەر مەن قارجىگەرلەر، ۇلتتىق بانك وكىلدەرى، باسقا دا قارجى ۇيىمدارىنىڭ جەتەكشىلەرى قاتىستى. سامميت وتىرىسى مەن ونداعى قاتىسۋشىلاردىڭ سويلەگەن سوزدەرىن، ۇسىنىس، پىكىرلەرىن ءتۇرلى اقپارات قۇرالدارى ءوز ساياساتتارىنا ىڭعايلاپ جاريالاپ تا جاتتى.

سامميت بارىسىندا نەگىزگى اڭگىمە وزەگى قارجى نارىعى، مۇناي باعاسى مەن ۆاليۋتا باعامى بولعان. قاتىسۋشىلار دا ءارقيلى. بۇرىن ۇلتتىق بانكتىڭ تىزگىنىن ۇستاعان وراز جاندوسوۆ، قادىرجان ءداميتوۆ، قايرات كەلىمبەتوۆ، ءانۋار سايدەنوۆ سىندى بەلدى قارجىگەرلەر ە بولدى. ولاردىڭ سامميت بارىسىندا وزدەرى باسشىلىق ەتكەن تۇستاعى ۆاليۋتالىق ساياسات تۋرالى، قازاقستاننىڭ قارجىلىق كەلەشەگى جايلى ويلارىن اقپارات قۇرالدارى جارىسا جازدى. ءتىپتى، باس بانكتىڭ تىزگىنىن ۇستاعاندار قاتەلىكتەرىن مويىنداپ، وزدەرى قىزمەت ەتكەن جىلدارداعى «اتتەگەن-ايلاردى» جاسىرماعانى دا ايتىلدى.

ماسەلەن، 1996-1998 جىلدارى ۇلتتىق بانكتى باسقارعان وراز جاندوسوۆ: «ۇلتتىق قوردى جاساعان كەزدە مۇناي سالىعىنىڭ قۇبىلمالىلىعىن جويۋدى قاراستىرمادىق. ەركىن باعامعا جىبەرىلگەننىڭ وزىندە ونى الدىن الا بولجاۋ مۇمكىن ەمەس. مەنىڭ ۇسىنىسىم، مۇنايدان تۇسەتىن سالىقتىڭ بيۋدجەت تولىقتىراتىن ۇلەسىن ۇمىتۋ كەرەك»، - دەپ، باس بانك باسشىلىعىنىڭ سول كەزدەگى كەمشىلىگىن مويىنداعان.

بىلتىرعى جىلعى ديەۆالۆاسيالار لەگىن باستاپ بەرگەن ەكس-توراعا قايرات كەلىمبەتوۆ تە ستراتەگيالىق قاتەلىكتەرگە بوي الدىرعانىن جاسىرماپتى.

«مەنىڭ باسقارۋىم كەزىندەگى قاتەلىگىم  بۇدان دا جەتىلدىرىلگەن كوممۋنيكاتيۆتىك ستراتەگياعا بەت بۇرۋ كەرەك ەدى. ءقازىر الەمدە ءتۇرلى قاتەرلەرگە جاۋاپ بەرەتىن كوپ الەۋمەتتىك تەحنولوگيالار بار. مەملەكەتتىك قۇرىلىم حالىقپەن ۇزاق مەرزىمدى ۋاقىتتا بايلانىس ورناتۋى كەرەك ەدى»، - دەيدى ول.

ءانۋار سايدەنوۆ بولسا ءوزى باسشىلىق ەتكەن جىلدارى ۇلتتىق بانكتە حالىقارالىق قارجى جۇيەسىنە ەنۋ، ۇزدىك تەحنولوگيالاردى يمپورتتاۋ سىندى باستامالاردىڭ اياقسىز قالعانىن ايتقان.

الايدا، اقپارات قۇرالدارىنىڭ دەنى ساراپشىلاردىڭ ۇلتتىق بانك پەن ۇكىمەتتىڭ جەتىستىكتەرىن ايتقان تۇستارىن عانا ىرىكتەپ جاريالاعان. ول اقپارات قۇرالدارىنىڭ ايتقاندارىنا قاراساق، ءتىپتى، وراز جاندوسوۆقا دەيىن باس بانكتىڭ ۇستانىمىن جاقتاپ شىققان بولىپ شىعادى. «جاندوسوۆ تەڭگە باعامىنىڭ سايلاۋعا قاتىسى جوقتىعىن ايتتى» دەگەن حابار اقپارات لەگىن تولاسسىز كەزىپ ءجۇر.

«تەڭگە باعامى مەن مۇناي باعاسى قۇلدىراۋ تەرەڭدىگىنەن جەتتى. ودان ءارى قۇلدىراۋى مۇمكىن ەمەس»، - دەگەن و. جاندوسوۆ ءسوزىن بيلىكشىل باق-تار جارىسا جازىپ جاتىر.

وسى جەردە بيلىكتەن تىسقارى جۇرگەن جانە ونىڭ كەمشىلىكتەرىن ايتۋدان جالىقپايتىن جاندوسوۆتىڭ مىنا ءبىر ءسوزى ءبىراز ءباسپاسوزدىڭ نازارىنان تىس قالعان سياقتى.

سامميت قوناقتارى ورازعا «ۇلتتىق بانكتىڭ ساياسي تاۋەلسىزدىگى تۋرالى نە ويلايسىز؟» دەگەن سۇراق قويادى. جاندوسوۆتىڭ بۇعان بەرگەن جاۋابى مىناۋ:

«بىزدە سايلاۋلاردىڭ قالاي وتەتىتىنىن ۇناتا قويمايمىن... شىنايى تاۋەلسىز ۇلتتىق بانك شىنايى دامىعان، ونىڭ ىشىندە ەكونوميكاسى ءارتاراپتانعان ەلدە بولۋى مۇمكىن. بىزدە، ۇلتتىق بانك تۋرالى مەن ايتقان جايتتاردان باستاپ، بانكتىك رەتتەۋگە دەيىن... بۇگىنگى قالىپتاسقان ەكونومكيالىق قۇرىلىمدا جانە كاپيتالداردى جيناقتاۋ قۇرىلىمىندا، بيلىك قۇرىلىمىندا ول (ۇلتتىق بانكتىڭ تاۋەلسىز بولۋى – رەد.) مۇمكىن ەمەس. ۇلتتىق بانكتىڭ تاۋەلسىزدىگىنە ەلدىڭ باسقاشا دامۋ دەڭگەيىندە عانا قول جەتكىزۋگە بولادى». مىنە! كوپتىڭ كوكەيىندە جۇرگەن جانە بيىك مىنبەردەن ەستىگىسى كەلەتىن وي وسى ەدى. ونى وراز جاندوسوۆ ايتتى.

ۇلتتىق بانك مەملەكەتتىك قارجى رەتتەۋشى باستى ورگان رەتىندە شىنايى تاۋەلسىزدىككە يە بولا الماي وتىرىپ، قانداي دا ءبىر ءتيىمدى قارجىلىق-ەكونوميكالىق ساياسات جۇرگىزە المايدى. ءوز بەتىنشە شەشىم قابىلداۋعا دا قاۋقارسىز. دەمەك، ۇلتتىق بانك پەن ۇكىمەت باسشىلىعىنىڭ دا قارجى نارىعىنداعى سوڭعى وزگەرىستەردىڭ (دوللار باعامىنىڭ قۇلدىراۋى) الدا كەلە جاتقان سايلاۋعا نەمەسە باسقا دا ساياسي جاعدايلارعا ەش قاتىسى جوق دەگەن ءۋاجى دە سەنىمسىز ەستىلەدى.

دارحان مۇقان