ۇلتىمىزدىڭ زاڭعار اقىنى مۇحتار شاحانوۆ سوناۋ جىلى حالقىمىزدىڭ رۋحاني كوكجيەگىندەگى اتاق قۇمارلىققا قىنجىلا وتىرىپ، بارسەلونا قالاسىنىڭ اۋەجايىنداعى «سۇڭقارلار» دەگەن كەرەمەت ولەڭىن جازعان ەدى:
«شىعىپ جاتىر، شىعىپ جاتىر قۇلشىنىپ،
بويسىز، ويسىز تەك ۇشۋعا قۇشتارلار،
قۇشتارلىقتان تۇرا ما الدە تىرشىلىك؟
جەكە كۇيتتەپ ادەتتەنگەن باس قامىن
بىر-بىرىنە ۇقساس، ۇساق قۇستاردان
تازارتامىز قالاي ونەر اسپانىن؟
دەگەن سۇراق الدىمىزدى كەس-كەستەپ،
كەشەگىدەن كەلىپ جەتتى بۇگىنگە.
قيىن، قيىن
ويلانباساق تۇبىندە.
قۇر دالباقتاپ ۇشۋدى نىساپ تۇتقان
ۇقساستىق پەن ۇساقتىقتان
ءبىز ءاردايىم ءتيىستىمىز قورقۋعا!»، – دەپ سول كەزدە ونەر ولكەسىندەگى داڭعازا اتاق قۇمارلىقتان ساقتانۋعا دابىل قاعىپ، ناعىز ونەر دارا تالانتتىلارعا ءتيىستى باعاسىن بەرىپ قادىرلەۋدى، سول ارقىلى ناعىز ونەر مايتالماندارىنا جول اشۋ كەرەكتىگىن، ونەر كوكجيەگىن تازالاۋدىڭ ماڭىزىن اتاپ وتكەن-دى! الايدا، ول كەز نارىقتىق نەگىزگە قۇرىلعان قوعام ناعىز ونەر يەلەرىنە موينىن بۇرا قويمادى. ءبىراز تالاپتى ونەر يەلەرى تۇرمىستىڭ تۇتقىنىنا ءتۇسىپ، ءوز تالانتىن جەپ جويدى! جۇتاپ تۇرعان حالىقتىڭ جان دۇنيەسىنە قالتاسى قالىڭ ءبىر شوعىر جارنامانىڭ جۇلدىزدارىن سىيلادى، ولار كۇشتى جارنامالىق قولداۋشىلارىنا سۇيەنە وتىرىپ، قارا ورمانداي حالىقتىڭ كوزىن كولەگەيلەپ، فونوگراممامەن فاناتتارىن تاۋىپ جاتتى، كونسەرتتەر بەردى. حالىقتىڭ الدىندا جۇلدىزى جارقىراپ، شولپان بولىپ ءبىر ءداۋىر الشاڭ باستى. ءتىپتى «جۇلدىز ناۋقاسىنا» شالدىعىپ، سالەم بەرۋگە جاراماي قالعان انشىلەردى دە كوز كوردى. مىنە وسىلار ناعىز دارابوز اقىن م.شاحانوۆ ايتقان بودەنە تالانتتار...
... ارى قاراي ابىز اقىنىمىز اڭگىمەسىن بىلاي وربىتەدى، دۇنيەگە بۇقا سايىسىمەن ايگىلى يسپانيانىڭ بارسەلونادا بولعان توسىن وقيعانى باياندايدى:
«بولدى بىردە عاجاپ جاعداي تاڭ قالار،
كىلەڭ ۇساق، مايدا قۇستار-شىمشىق، تورعاي، قارعالار
بيلەپ الىپ اسپاندى رەاكتيۆتى ۇشاقتاردىڭ
سامعاۋىنا قيىن كەزەڭ باستالدى.
– ءبىزدى مۇنشا الەك ەتكەن
بۇل كۇتپەگەن پالەكەتتەن قۇتىلاتىن جول قايدا
عالىمداردان، ءسىرا، كومەك بولماي ما؟
دۇلەي ۇرەي قۇشاعىندا ازاپ شەكتىك كۇندەلىك،
مايدا قۇستار تۋربيناعا جويقىن اۋا تولقىنمەن بىرگە ەنىپ،
بەس ءنان ۇشاق ىستەن شىقتى سوڭعى ايدا،
دەپ ءوتىندى ۇشقىشتاردىڭ باستىعى،
عالىمداردىڭ باسشىسى-ۇلكەن قاسقا ماڭدايعا.
"عىلىم ءۇشىن، مىنە، جاڭا تاقىرىپ "
قاسقا ماڭداي از ويلانىپ وتىرىپ،
تابستادى ءىستى باسقا ماڭدايعا.
باسقا ماڭداي ەرتىپ باسقا ماڭدايدى،
جەتە زەرتتەپ، تۇسىنگەنمەن ءمان-جايدى،
قۇپيانىڭ قۇلپى اشىلماي قاساردى،
ءتۇرلى-تۇرلى تاجىريبە دە جاسالدى.
ايلار ءوتتى ناتيجەسىز كۇيبەڭمەن،
ۇشاقتاردىڭ گۇرىلىنە ابدەن ەتى ۇيرەنگەن
قۋ قۇستاردىڭ اۋەجايدى باسىنعانى سونشالىق،
ءبىرىن-بىرى شۇرقىراسا قارسى الىپ،
بىرىن-بىرىنە قوشتاۋ ايتىپ تامسانىپ،
تاڭنان تاڭعا ماسايرادى ءان سالىپ.
تىم بەيحابار مىناداي "عالاماتتان "
مادريدتە وقيتىن ۇلىن كورىپ قايتۋعا بارا جاتقان،
تارپاڭ تاعدىر سارقا الماعان قۋاتىن،
قۇزار تاۋدىڭ باۋىرايىندا تۇراتىن،
ورمانشى قارت ۇلكەن قاسقا ماڭدايدىڭ
ەدى جاقىن تۋىسى
و، ساتتىلىك دەسەڭىزشى قانداي بۇل،
كۇللى ءومىرىن ورمان بۇرعان
تۋىسىمەن قاسقا ماڭداي ءشاي ءىشتى.
سونسوڭ ءوزىن تولعاندىرعان
ءارى قاتتى ارلاندىرعان وقيعاعا ويىستى.
– ءاي، بالام-اي، بالام-اي!
عالىمسىڭدار دۇنيەنى نۇرلاندىرعان تالعامى،
قولدارىڭدا عاسىرلاردىڭ تولعاعى.
كەيدە ۇستاز تابيعاتقا شاكىرىت كوزبەن قاراماي
شالىس باسىپ قالاسىڭدار، مىناۋ سونىڭ سالدارى،
دەدى ورمانشى كۇلىمدەپ،
قيىن سالدار ساۋال تۋىنداتتى دەسە دە
بۇل-وپ-وڭاي شەشىلەتىن ماسەلە.
اۋەجايعا تورت-بەس سۇڭقار تابىڭدار.
پاراساتى كوز اربايتىن،
ۇساق قۇستى كورگەندە توزە المايتىن
سۇڭقار دەگەن تىرشىلىككە ناعىز ىڭكار دارىندار.
ەركىن ۇشىپ شىعۋ ءۇشىن بيىگىنە قالاعان،
ولارعا سول ارادان جايلى ۇيا سالىڭدار،
جانە ەرەكشە جاعداي جاساپ باعىڭدار،
سوندا مايدا قۇستاردىڭ سۇسى قاشىپ،
ەڭسەسىن سۇڭقارلاردىڭ مىسى باسىپ.
ىزدەۋ ءۇشىن جانعا جايلى باسقا ورىن
تاستاي قاشار سول اۋەجاي اسپانىن. .
كوكىرەگىن كورىكتى ويعا بولەگەن
ورمانشى قارت شىنىندا دا بولىپ شىقتى كورەگەن.
ۇساق قۇستان كۇرت تازارىپ كۇللى اۋەجاي اسپانى،
ۇشاق بىتكەن ەركىن سامعاي باستادى.
جەڭىل سوقپاس وسى قايسار زاڭدىلىقتى مەڭگەرۋ
ساعان قاشان كەلەر ەكەن كەمەل كەز.
مىنە، اعا، سۇڭقارلارعا جول بەرۋ،
مايدالارعا كۇرەس اشۋ دەگەن ءسوز»، – دەپ جىرلاي كەلگەن دانىشپان ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني دۇنيەسىنە ءدال وسىلاي تازارۋ كەرەك ەكەنىن باياعىدا-اق انىق كورە بىلگەن! مايدا-شۇيدەلەردىڭ ۇلتىمىزدىڭ رۋحاني كوكجيەگىن جاۋلاپ الىپ تالعامىسىز ۇساقشىلدىقتىڭ كەڭىنەن قانات جاياتىنىن، رۋحاني الەمنىڭ لايلانىپ كەتەتىنىن، ءارى ءبىر ۇلتتىڭ تارازى-تالعام، تانىمىنا كەرى اسەر كورسەتەتىنىن، جاس بۋىننىڭ اتاق قۋعان مايدا- شۇيدەلەرگە جۇلدىز دەگەن وسى ەكەن دەپ كوزسىز ەلىكتەۋىنەن ءبىر حالىقتىڭ جاس بۋىننىڭ دا وسىپ-وركەندەۋ باسقىشىنداعى تالعام-تانىمىنا اسەرى بولاتىنىن ەرتە بايقاعان. ال، بۇگىنگى گەرويىمىز ميللياردتاردى ءوزىنىڭ عاجايىپ داۋىسىمەن ءتانتى ەتكەن – ديماش. قازاقتىڭ كەڭ دالاسىن ءوزىنىڭ كوكىرەك قۋىسىنا سىيدىرعان ديماشتى قىتايلار ءتىلىن تۇسىنبەسەكتە فرانسۋزشا تۇسىنەتىن ادامداي تىڭدادىق. داۋىسى ءاربىر كلەتكاسىنان شىعىپ جاتىر، ءتاڭىردىڭ تارتۋى دەپ تامسانىپ جاتىر! «ول تەك بۇل سايىستىڭ عانا ەمەس، بۇدان دا بيىك ساحنانىڭ يەسى، ەگەر بۇل جارىس ديماشقا باس جۇلدەنى بەرمەسە، ءبىزدىڭ ەلدىڭ، باعالاۋشىلاردىڭ ناعىز ادىلەتسىز ەكەنىن ايشىقتايدى»، – دەپ جارىسا جازىپ جاتىر جۇڭگو سايتتارىنىڭ وقىرماندارى پىكىر قالدىرىپ. مىنە، بۇل ناعىز ساف تازا، اسىل ونەرگە دەگەن ادامداردىڭ شىن تەبىرەنگەن جۇرەگىنەن شىققان باعا، «تۇڭشين حابار» سايتىندا ديماشقا جازىلعان 800 دەن اسا باعالاردى وقي وتىرىپ، ءبىز تانىماي، باعالاماي جۇرگەن ديماشقا ميللياردتار ەلىنىڭ وسىنشاما ءتانتى بولعانى جۇرەگىمدى ەلجىرەتتى. اسقاق قۋانىش كەرنەدى. «امىرەنى تۋعان قازاققا اراعا عاسىر سالىپ، ديماشتاي ۇل تۋسا ايىپ بوپ پا؟»، – دەپ ىشتەي جۇباندىم. باعا، پىكىرلەردى وقىپ وتىرمىن، تابىعاشتىڭ بەلگىلى ءبىر كومپوزيتورى: «ءدال وسىنداي عاجاپ داۋىس يەسىن كورمەگەلى 20 جىلدان استى»، – دەپ تاڭدانىسىن ءبىلدىردى. تاعى ءبىر جۇڭگو ءانشىسى: «مەن ءوزىمنىڭ ءانشى ەكەنىمە كۇماندانا باستادىم. ديماش مەنىڭ انگە، مۋزىكاعا دەگەن كوزقاراسىمدى ءبىر ساتى جوعارى ورەگە كوتەردى»، – دەپ جازىپتى. ال ونىڭ داۋىسىنا عاشىق بولدىم، تاڭعالدىم، جاندىم، كۇيدىم دەگەندەردەن اياق الىپ جۇرگىسىز.
ال ديماشتىڭ بۇرىن ايتقان «ءدايدي-داۋ» «قاراتورعاي» اندەرى قانداي عاجاپ! قازاق حالقىنىڭ اۋەندەرىن باسقا قىرىنان كورسەتىپ، تامىلجىتىپ ورىنداعان. ۇلتتىڭ جان دۇنيەسىنە مۇلدە سايكەس كەلمەيتىن، سانى بار ساپاسى جوق اندەر ينتەرنەت الەمىن جاۋلاپ العان مىنا زاماندا ديماشتىڭ جارقىراپ ءوز بيىگىنە كوتەرىلۋى – ادىلەتتىلىك. مەنىڭ ويىمشا بۇل ناعىز بارسەلونا اۋەجايىندا قويا بەرىلگەن سۇڭقار قۇس! قازاق ونەرىنىڭ كوكجيەگىنە، ءتىپتى الەم اۋەنىنىڭ اسپانىندا سامعاپ ءجۇر. ۇلتىمىزدىڭ مۋزىكا ونەرىنە سانالىق سىلكىنىس الىپ كەلەر، ءدال ۋاقىتىندا اتىلعان جەبە دەپ ۇمىتتەمىن. وسىدان كەيىن قازاق ونەرى جاڭا ءبىر ساتىعا، جاڭا ءبىر بەلەسكە كوتەرىلەدى دەپ سەنەمىز ءارى ۇلتىمىزدىڭ ءان ونەرىنە دەگەن تانىم تۇسىنىگى تىڭ بەلەسكە كوتەرىلەدى، سوڭعى جاس بۋىنعا ۇلگى، ونەگە بولار. «بولسا ديماش بول، ايتپەسە وزگە تەحنيكانىڭ ءتىلىن ءبىل» دەپ اتا-انا بالاسىنا تاربيە بەرەر مۇمكىن. جاپوندا 700مىڭ عالىم، قازاقتا 700مىڭ ءانشى بار دەگەن سىقاقتان دا قۇتىلاتىن شىعارمىز، ال ءبىزدىڭ انشىلەر دە جاڭاعى تابعاشتىڭ انشىسىندەي ءوز داۋسىمەن، ءوز ونەرىن تارازىعا سالىپ ويلانار، رۋحى جاقتان جاڭارار، بودەنە تالانتتىلار فونوگراممامەن حالىقتى الداپ جۇرگەنىنەن ۇيالار.
قازاقتىڭ ءار ونەرىنىڭ بيىگىنە سۇڭقارلارىن قويا بەرگەندە عانا ءار ونەردە ءوز بيىگى، ءوز تازالىعى ساقتالار، كەيىنگى جاس بۋىن دا سولارعا ەلىكتەپ تەك ودان بيىككە ۇمتىلار. باعىتىنان جازباس، الدىنان بيىك باعدار شام جاعىلار. عارىشتان كەلگەن ادام كەڭ ساحارادا قاس تۇلپارعا ءمىنىپ، ەركىن سامعاپ بارادى، تۇلپارى ونىڭ تامىلجىعان داۋىسىمەن بىرگە قالىقتاپ قاناتىن كەڭ جايىپ كوك اسپانعا، كەڭ بايتاق ساحاراعا سامعاپ بارادى، ول قازاق ونەرىنىڭ كوكجيەگىنە قاراي سامعاپ بارادى، ونىڭ قاناتى تالماسىن، ەڭ جوعارى بيىكتەردەن بەرسىن! قازاقتىڭ رۋحاني جادىنا جاڭاشا كۇش سىيلاسىن، قازاق ونەر اسپانىن بارسەلونا اۋەجايىنداعى سۇڭقارلارشا ونەر اسپانىمىزدى تازارتسىن، سۇڭقارلارىمىز قالىقتاي بەرسىن، ءبىز باقىتتى حالىقپىز!
العا ديماش، العا قازاقتىڭ سۇڭقارى!
قۇر دالباقتاپ ۇشۋدى نىساپ تۇتقان،
ۇقساستىق پەن ۇساقتىقتان
ءبىز ءاردايىم ءتيىستىمىز قورقۋعا!
سۇڭقارىنا جاعداي جاساماعان ەل
مايدالاردىڭ مازاعىنا قالادى...
ازامات تۇرسىن
پىكىر قالدىرۋ