ميانماداعى بۋددا ءدىنىن ۇستانۋشىلار مىڭداعان مۇسىلمانداردى تىرىلەي ورتەپ، كومىپ، ازاپتاپ جاتىر دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. ولار بۇل ارەكەتىن بيرمانى مۇسىلمانداردان تازارتقىمىز كەلەدى دەگەنمەن تۇسىندىرەدى. ادامزاتقا قارسى جاسالىپ وتىرعان مۇنداي قاتىگەز ارەكەتكە بۇۇ نەلىكتەن ءۇنسىز وتىرعانى تۇسىنىكسىز. ميانمادا مىڭداعان مۇسىلمان قىرىلىپ جاتىر. 

Routers سايتىنىڭ اقپاراتى بويىنشا ءبىر اپتا بۇرىن باستالعان قاقتىعىستىڭ سالدارىنان 400-دەن اسا ادام قازا تاپقان. جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ ايتۋى بويىنشا، روحيندجا مۇسىلماندارى راكحاين شتاتىنداعى  (ەسكى اتاۋى اراكان)  بىرنەشە پوليسيا بەكەتىنە شابۋىل جاساپتى. ميانما اسكەرىنىڭ مالىمەتىنە سايكەس، 25 تامىزدان بەرى  90 قاقتىعىس ورىن العان. سول قاقتىعىستىڭ سالدارىنان 370 مۇسىلمان قايتىس بولدى. ال ۇكىمەت كۇشتەرىنىڭ 15 ادامى قازا تاپتى.  سونىمەن بىرگە مۇسىلماندار 14 بەيبىت تۇرعىندى ولتىرگەن. قاقتىعىستان كەيىن 27 مىڭ مۇسىلمان بانگلادەشكە قاشسا، ناف وزەنىن قايىقپەن كەسىپ وتپەكشى بولعان 40 ادام سۋعا باتىپ كەتكەن.

يسلام اتىن جامىلعاندار تەررورلىق ارەكەتكە بارسا «مۇسىلماندار ادام ءولتىردى» دەپ  جەردەن جەتى قويان تاپقانداي «ماقتاناتىن» باتىس ەلدەرى وزگە ءدىن وكىلدەرىنىڭ سوراقىلىعىن جاسىرىپ، جاريالاماي وتىر.  ادام تۇگىلى حايۋان دا ادامعا ءدال وسىلاي قيانات جاسامايتىن شىعار. نەلىكتەن باتىس ەلدەرى بۋددا ءدىنىن ۇستاناتىنداردىڭ بۇل ارەكەتىنەن ءالى بەيحابار سەكىلدى كەيىپ تانىتۋدا؟ ءبىراق الەۋمەتتىك جەلىدە بۋدديستتەردىڭ مۇسىلمانداردى قالاي ازاپتاپ، قورلاپ جاتقان ۆيدەولارى مەن فوتولارى تارالدى. كىشكەنتاي ءسابيدى  اياقپەن تاپتاپ، توقپەن ۇرىپ جاتقاندا دەموكراتيانى قولدايتىن باتىس ەلدەرى نەگە ءۇنسىز وتىر؟

الەمگە ەڭ مەيرىمدى رەتىندە تانىلعان بۋدديستەر ادام تۇگىلى حايۋان ۇركيتىندەي ارەكەتكە باردى. بۋددا ءدىنى ەرتەگى مەن اڭىزدار دا عانا بەيبىتشىلىكتى دارىپتەيتىندىگىن دالەلدەدى.

وسى سوراقىلىققا قاتىستى تۇركيا ەلىنىڭ پرەزيدەنتى رەدجەپ ەردوعان العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ پىكىر ءبىلدىردى. ول ميانماداعى وقيعانى «مۇسىلمانداردىڭ زۇلماتى» دەپ اتادى.

«مەن بۇۇ باس حاتشىسىمەن تەلەفون ارقىلى سويلەسكەن ەدىم. 19 قىركۇيەكتەن باستاپ وسى ماسەلە بويىنشا بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىڭ وتىرىسى وتەدى. تۇركيا الەمدىك قاۋىمداستىققا اراكانداعى جاعدايدى جەتكىزۋ ءۇشىن قولدان كەلگەنىن جاسايدى. بۇل ماسەلە ەكىجاقتى كەلىسسوزدەردە دە تالقىلانادى. باسقالارى ءۇنسىز بولسا دا، تۇركيا سويلەيدى»، - دەپ مالىمدەمە جاساعان بولاتىن.

ايتا كەتەتىن بولساق، تۇركيا ۇكىمەتى ءالسىز مۇسىلماندارعا كومەكتەسۋ ءۇشىن بيرماعا بارعان ەدى. 

وسى وقيعاعا قاتىستى تەك تۇركيا ەلىنىڭ پرەزيدەنتى عانا پىكىر بىلدىرگەن جوق، سونىمەن بىرگە شەشەنستان ەلىنىڭ باسشىسى رامزان قادىروۆ تا ءوزىنىڭ ينستاگرام پاراقشاسىنا ءوز پىكىرىن جازعان بولاتىن.

«ميانماداعى جاعداي تۋرالى ساياساتكەرلەردىڭ پىكىرى مەن مالىمدەمەلەرىن وقىپ جاتىرمىن. ادامدى قورعاۋعا مىندەتتەلگەندەردىڭ ەكىجۇزدىلىگى مەن زۇلىمدىقتارىنىڭ شەگى جوق ادامدار تۋرالى تۇجىرىم جاساۋعا تۋرا كەلىپ وتىر! بۇل ەلدەگى سوڭعى بىرنەشە جىلدارداعى كورسەتۋگە ءتىپتى ايتۋعا اۋىز بارمايتىن، مۇمكىن ەمەس وقيعالار بولىپ جاتىرعانىنان الەم حاباردار. مۇنداي قاتىگەزدىكتى ادامزات ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىنەن بەرى كورمەدى. ەكى بىردەي سوعىستان وتكەن مىنا  مەن ايتىپ وتىرسام، ءبىر جارىم ميلليون مۇسىلمان-روحيندەردىڭ قاسىرەتىنىڭ قانداي دەڭگەيدە ەكەنىن ەندى ويلاي بەرىڭىزدەر. ءبىرىنشى كەزەكتە ميانمادا بيلىك جۇرگىزىپ وتىرعان اۋن سان سۋ چجي حانىم جايلى ايتا كەتەتىن بولسام. ول كوپ جىلدار بويى دەموكراتيا ءۇشىن كۇرەسكەن ادام رەتىندە تانىلىپ كەلدى. التى جىل بۇرىن اسكەريلەردى ازاماتتىق ۇكىمەت الماستىردى، بەيبىتشىلىك بويىنشا نوبەل سىيلىعىن العان اۋن سان سۋ چجي بيلىككە كەلدى، ارتىنشا ەتنيكالىق جانە ءدىني «تازارتۋ» جۇمىستارىن جاساي باستادى. ميانماداعى وقيعالار باسقا ەشقانداي قاتىگەزدىكتەرمەن سالىستىرۋعا بولمايدى. جاپپاي كىسى ءولتىرۋ، زورلاۋ، ادامداردى تىرىدەي ورتەۋ، مۇسىلماندارعا تيەسىلىنىڭ بارلىعىن دا جويۋ. وتكەن جىلدىڭ كۇزىندە مىڭنان اسا ءۇي، مەكتەپ جانە مەشىت قيراتىلىپ، ورتەلدى. ميانما بيلىگى حالىقتى جويعىسى كەلەدى، ال كورشى ەلدەر بولسا كۇلكىلى كۆوتالاردى ەنگىزىپ، بوسقىنداردى قابىلداماي وتىر. گۋمانيتارلىق اپات بولىپ جاتقانىن بۇكىل الەم كورىپ وتىر، مۇنىڭ ادامزاتقا قارسى اشىق قىلمىس ەكەنىن كورىپ وتىر، ءبىراق ءۇنسىز! بۇۇ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتتەريش ميانما بيلىگىن قاتاڭ سوگۋدىڭ ورنىنا بانگلادەشتەن بوسقىنداردى قابىلداۋدى سۇراپ وتىر. قانتوگىستىڭ سەبەبىمەن كۇرەسۋدىڭ ورنىنا سالدارىن تالقىلاپ قانا وتىر. ال بۇۇ-نىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى جوعارعى كوميسسارى زەيد رااد ال-حۋسسەين ميانما بيلىگىن «الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى قاتاڭ ريتوريكا مەن قوزدىرۋشىلاردى» جازالاۋدى سۇراپتى. بۇل كۇلكىلى ەمەس پە؟ ميانمانىڭ بۋدديست بيلىگى روحينيا گەنوسيدىن قارۋلى قارسىلىققا قارسى كۇرەس دەپ اقتاپ وتىر. زورلىق كىمنىڭ تاراپىنان بولسا دا، ءبىز وعان قارسىمىز. مۇندا ءبىر سۇراق پايدا بولادى، توزاققا قۋدالانىپ جاتقان حالىققا باسقا قانداي تاڭداۋ بەرىلدى؟ شەشەنستاندا بىرەۋ تۇشكىرسە ءبىر كۇندە ەكى رەت مالىمدەمە جاسايتىن ونداعان ەلدىڭ باسشىلارى مەن قۇقىققورعاۋشى ۇيىمدار نەگە ءۇنسىز وتىر؟»، - دەپ ءوز قارسىلىعىن ءبىلدىردى.

وسى وقيعاعا بايلانىستى ينستاگرام الەۋمەتتىك جەلىسىندە #اراكان جانە #بۋدديست_تەرروريست حەشتەگتەر سانى كوبەيۋدە. سونىمەن بىرگە  كەي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك وسى وقيعاعا قارسى ادامداردىڭ سانى 1،5 ملرد. جەتىپتى.

وسى وقيعانىڭ باسى قاسىندا جۇرگەن موناحتاردىڭ ءبىرى اشين ۆيراتحۋ. ول 9 جىل تەرروريزمگە قاتىسى بولعاندىعى تۇرمەگە وتىرىپ شىققان ەكەن. ول ءبىر سۇحباتىندا بىلاي دەگەن: «مۇسىلمانداردىڭ كوبىسى ءبىزدىڭ ەلىمىزدى، حالقىمىزدى، بۋددا ءدىنىمىزدى قۇرتىپ جاتىر». سونىمەن بىرگە ول بۇكىل بۋدديستەرگە ۇندەۋ جاريالاعان. ول  مۇسىلماندارعا بايكوت جاريالاۋدى ۇسىنعان. كەز كەلگەن ءبۋدديستتىڭ دۇكەنىندە مۇسىلماندارعا ازىق-تۇلىك ساتىلمايدى ەكەن.  سونىمەن بىرگە اشين ۆيراتحۋ ءبىر سوزىندە مۇسىلمانداردىڭ قۇران كىتابىن وقىعاندىعىن دا جاسىرمادى.

«شىنىمدى ايتسام، مەن قۇراننان ەشقانداي ەرەكشەلىكتى جانە وزىمە ۇنايتىن دۇنيەنى تاپپادىم»، - دەگەن ءبىر سۇحباتىندا.

ميانماداعى مۇسىلماندار ادام قاراۋعا قورقاتىن سۇمدىقتى باستان وتكەرۋدە. مۇسىلماندار تۋرالى ايتىلعان جەردە تەرروريستىك ارەكەتتەر قوسا ايتىلاتىن ەدى. الەمگە ەڭ ءقاۋىپتى ادامدار مۇسىلماندارمەن بايلانىتىرىلاتىن كەزدە، نە ءۇشىن باتىس ەلدەرى بۋدديستتەردىڭ يسلام اتىن جامىلعان تەرروريستەردەن دە سۇمدىق ىس-ارەكەتكە بارۋىن قالىپتى جاعداي سەكىلدى قابىلداپ وتىر؟ بۋدديستەر ادامداردى تىرىلەي ورتەپ، تىرىلەي جەرگە كومىپ جاتىر. وسى وقيعادان كەيىن ولاردى تەرروريست دەپ اتاۋعا دا اۋىز بارمايدى ەكەن، سەبەبى تەرروريستەردىڭ ءوزى ءدال وسىنداي سوراقىلىققا بارىپ ادامداردى قورلاماعان شىعار.