«ەرتەڭ كوزىم جۇمىلا قالسا، مۇسىلمان بولماسام دا، كەڭسايدىڭ ءبىر بۇرىشىنان جەر بەسىكتەي ورىن بۇيىرسا ەكەن دەيمىن»
گ.بەلگەردىڭ «ايقىن» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىنان.
كەشەلى بەرى كۇن ۇزاققا نەلىكتەن شۋ-شۇرقان بوپ جاتقاندارىڭىزدى تۇسىنبەيمىن. سەبەبى، ءبارى ايقىن. جازۋشىنىڭ ءوز اۋزىنان شىققان سوزدەن ۇعاتىنىمىز – ەكەۋ.
بىرىنشىدەن، گەر-اعاڭ ءوزىنىڭ مۇسىلمان ەمەستىگىن ايتىپ تۇر. قازاقى ورتادا، اۋىلدا وسكەنىنە، ەسكى كىسىلەردىڭ كوزىن كورگەنىنە، قازاقتىڭ اتا ءدىنى – يسلاممەن بىتە قايناسىپ جاتقان فولكلورعا، تاريحقا جۇيرىك قازاق الىپتارىنىڭ ءدارىسىن تىڭداپ، فيلولوگيا فاكۋلتەتىندە ءتالىم العانىنا قاراماستان، جازۋشى مۇسىلمانشىلىقتى قابىلداعان جوق. قالامگەردىڭ ءوزى ەركى، ءوز قۇقى. دىندە زورلىق جوق. قازىرگى تىلمەن ايتقاندا، ءدىني-نانىم بوستاندىعى. ەندەشە، مۇسىلمانشىلىق قاعيداتتارىنان ءبىر كىسىدەن حابارى بولعان پاراساتتى جازۋشىنىڭ تاڭداعان سەنىمىن ءوزى ومىردەن وتكەن سوڭ تىرىلەردىڭ وزگەرتپەككە تىرىسۋى، بىرىنشىدەن – كۇلكىلى، ەكىنشىدەن – ۇيات، كەرەك دەسەڭىز، بىرەۋدىڭ سەنىمىنە قول سۇعۋ. گەرولد بەلگەردىڭ ءفاني ومىرلىك كىتابىندا سوڭعى نۇكتە قويىلعان. جازۋشى ءدىنى ءۇشىن ءبىر قۇدايدىڭ الدىندا عانا ەسەپ بەرەدى.
ەكىنشىدەن، زەيىن سالىپ وقىساڭىزدار، قالامگەر سوزدەرىنەن ءوتىنىش، تىلەك لەبىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. ءتىلى ءبىر بولعانمەن، ءدىنى بولەك ەكەنىن جانە ءوزى جاقسى كورگەن ۇلتتىڭ ادەبى بويىنشا باسقا ءدىن وكىلىن قازاقتار بولەك جەرلەيتىنىن بەس ساۋساعىنداي ءبىلىپ تۇر. ويتكەنى، جاڭا ايتقانىمىزداي، گەر-اعاڭ وسكەن زامان تۇگىلى، ءالى كۇنگە اۋىلدىق جەرلەردە قورىمداردىڭ بولەك بولۋ ءداستۇرى ساقتالعان. جازۋشى قۇديار ءبىلالدىڭ «حريستياندىق ءۇردىس بويىنشا كەڭساي زيراتىندا بۇدان بىلاي ستاكان سىڭعىرى ەستىلىپ تۇراتىنىن ويلاعانىمدا جانىم تىزىلداپ-اق كەتەدى» دەيتىنىندەي دە بار. دۇرىس، مارقۇمنىڭ ءوتىنىشىن ورىنداعان ەكەنبىز، ءبىراق كەڭسايدىڭ وزگە ءبىر بولىگىنە ەمەس، تۇپ-تۋرا قازاقتىڭ ءقادىرلى اقساقالى، اعايىن قارا ۇزبەي قۇران باعىشتاپ تۇراتىن قادىر مىرزالييەۆتىڭ قاسىنا قويۋدىڭ قيسىنى قانداي؟ جازۋشىعا دەگەن قۇرمەتىمىز - ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ سان عاسىرلىق تانىم-سالتىنان ارتىق پا؟ «الدە ءبىزدىڭ مۇسىلماندىعىمىزدان گەر-اعاڭا دەگەن قۇرمەت بيىك پە؟»، - دەدى تاعى دا قۇديار ءبىلال.
قۇران دەمەكشى، امانتاي قاجى مارقۇم ءقابىرىنىڭ باسىندا قۇران وقىپتى. كەيبىرەۋلەر قول جايىپ، دۇعا قىلىپتى. ءوزىن «مۇسىلمان ەمەسپىن» دەپ كەتكەن ادامعا قاي قازاق ايات ساۋابىن باعىشتاپ ەدى؟ قاي جەردە، قاي كىتاپتا جازۋلى؟ قازاقتىڭ قاي ءبيى وسىنداي سالتقا امال قىپتى؟ قازاقتىڭ قاي جىراۋى حريستيانعا ءجاننات تىلەپتى؟ قازاقتىڭ قاي باتىرى وزگە ءدىن وكىلى ءۇشىن اللادان كەشىرىم سۇراپ جالبارىنىپتى؟ جوق. ويتكەنى، قاسيەتتى قۇران ءيىسى مۇسىلمانعا عانا باعىشتالادى. دۇعا – دىندەس باۋىرعا. ويتكەنى، اركىمنىڭ ءدىنى – وزىنە. قازاقىلىعىمىز عوي، جاقسىلىعى وتكەن كىسىنى اينالىپ-تولعانىپ جونەلەمىز. ءبىراق اقيقاتى - سولاي.
ەستىگەن قۇلاققا، راس، اۋىر. قازاققا كوپ قازاقتان ارتىق ەڭبەك قىلعان ادام. مول مۇرانىڭ اۆتورى. جاقسى ادام. ءبىراق «جاقسى ادامنىڭ ءبارى مۇسىلمان» دەگەن ءسوز جوق.
ءبىراق بۇل – بەلگەر ەسىمى بەلىنەن ءبىر-اق سىزىلسىن دەگەن پىكىرىمىز ەمەس. وتباسىنىڭ كوڭىلىن دەمدەۋ، جاردەمدەسۋ – گەر-اعاڭنىڭ قازاققا قۇرمەتىن وياتقان ءبىزدىڭ ۇلت قاسيەتتەرىنىڭ ءبىرى. قالدىرعان مۇراسى دارىپتەلسە، وقۋلىقتارعا ەنسە، جاس ۇرپاققا ناسيحاتتالسا، مەملەكەتتى قۇرۋشى ۇلتقا قۇرمەتتىڭ ەتالونىنا اينالسا، ءىرى قالالاردان كوشە اتى، نەمىس تەاترىنىڭ اتى بەرىلسە، ادەبي سىيلىق تاعايىندالسا، ابدەن جاراسار ەدى.
تەمىر ءتاڭىرقۇلوۆ
