كەشكى ابىر-سابىر سايابىرلاعاننان ۇيىقتارعا دەيىنگى مامىرىجاي ارالىقتا، وڭاشا وتىرىپ، بۇگىنگى كۇن جانە ەرتەڭگى ىستەر جۇمىستار تۋرالى نەمەسە سوناۋ الىستا قالعان، قايتا ورالامايتىن بال-داۋرەن بالالىق كەزدەر مەن جالىندى جاستىق شاقتار تۋرالى وي جۇگىرتۋ، وزگەنى بىلمەيمىن، ءوزىم ءۇشىن ءبىر عانيبەت دۇنيە. سونداي ساتتەردە الدە نەگە قۋانىپ، الدە نەگە مۇڭايىپ تا قالامىن. وزىمشە ومىردەن ساباق الىپ، كەلەر كۇندەرىم ءۇشىن جوسپار جاساعانداي بولامىن. بۇگىن دە سولاي، التى قىردىڭ ار جاعىندا جاتقان اۋىلىمدى، ونداعى اعا-باۋىرىمدى، اسىرەسە، قارت انامدى ساعىنا ەسكە الىپ وڭاشا وتىرمىن. وسىدان تۋرا ءۇش جىل ىلگەرى انام بىزبەن بىرگە جىلعا جۋىق تۇردى. سول كەزدە ءقازىر ءوزىم وتىرعان بولمەدە انام ەكەۋىمىز اۋلەت، زامان، ءومىر، تاعدىر، ادامدىق قارىم-قاتىناس پەن سىيلاستىق تاقىرىپتارىندا تالاي-تالاي سىرلاردى اعىتىپ ەدىك. ال ەندى جالعىزدان-جالعىز وي كەشىپ وتىرعان ءتۇرىم مىناۋ.
كەنەت بولمەمنىڭ ەسىگى باياۋ اشىلدى دا باستاۋىشتا وقيتىن كەنجە قىزىم ءوزىنىڭ جايدارى قالپىمەن كۇلىپ كەلىپ، موينىمنان قۇشاقتاپ، بەتىمنەن ءسۇيدى. مەندە ونىڭ ماڭدايىنان يىسكەپ، باسىنان سيپادىم. كەنەت ول:
- اكە جىلاپ وتىرسىز با؟-دەدى تاڭىرقاپ. بايقايمىن، ول مەنىڭ كوزىمنەن سىرعىعان جالقى جاستى سەزىپ قالعان سەكىلدى. مەنىڭ جاۋابىمدى كۇتپەستەن:
- بىلەمىن، ءسىز اناڭىزدى ساعىنىپ وتىرسىز عوي، سولاي ما؟ ءسىز بارا الماي، ال اجەم كەلە الماي ءجۇر سولاي عوي ءا؟-دەدى ءجۇزىمدى مامىقتاي ساۋساقتارىمەن ءسۇرتىپ جاتىپ. مەن نە دەرىمدى بىلمەدىم. ول ءسوزىن جالعاپ:
- مەن ءسىزدىڭ اجەمە ارناپ جازعان ولەڭىڭىزدى جاتقا بىلەمىن، سونى وقىپ بەرەيىن بە؟-دەدى ءجۇزى نۇرلانىپ.
- ءيا وقي قويشى - دەدىم مەن دە ءبىر شىعار جول تاپقانداي. قىزىم داۋىسىن كوتەرە، ماعان قاراپ تۇرىپ، سول اناممەن بىرگە تۇرعان كەزدە جازىلعان “جاننات مەنىڭ ءۇيىمنىڭ ءبىر بولمەسى”-دەگەن ولەڭىمدى بارىنشا مانەرلەپ ايتا جونەلدى:
جاننات مەنىڭ ءۇيىمنىڭ ءبىر بولمەسى،
تۇرادى وندا اللانىڭ ءبىر پەندەسى.
سول ادام دا، بۇل بولمە دە كيەلى،
قىمبات ماعان، جوق پانيدە تەڭدەسى.
جاننات مەنىڭ ءۇيىمنىڭ ءبىر بولمەسى،
سەكىلدى ول ەكى ءومىر كورمەسى.
تاڭمەن بىرگە اشىلعاندا سول ەسىك،
اشىلادى شاتتىعىمنىڭ پەردەسى.
جاننات مەنىڭ ءۇيىمنىڭ ءبىر بولمەسى،
ول تۇرعاندا مۇڭنىڭ انىق تونبەسى.
ەسىگىندە جاسىرىنىپ جاتقانداي،
بىزدەر ءۇشىن سوڭعى جەڭىس كونبەسى.
جاننات مەنىڭ ءۇيىمنىڭ ءبىر بولمەسى،
شۇكىر ايتىپ جاسىم كوزدەن كولبەشى.
وسى بەرگەن باقىتىڭدى ءتاڭىرىم،
جالىنامىن ارتىق ءسىرا كورمەشى.
جاننات مەنىڭ ءۇيىمنىڭ ءبىر بولمەسى،
سەزەم وندا پەيىشتىڭ بار ەلەسى.
شىعىپ كەلەد بولمەسىنەن قارت انام -
قوس دۇنيە باقىتىمنىڭ يەسى!
- وي اينالايىن، تالابىڭا نۇر جاۋسىن -دەپ قىزىمدى باۋىرىما باسىپ، ارقاسىنان قاقتىم. مەنىڭ كوڭىلىمدى كوتەرگەنىنە قۋانعان ول ءوز بولمەسىنە كەتتى. تاعى جىلعىز قالدىم. انام سول كەزدەردە وسى بولمەدە تۇردى، انە توسەك ورنى ءالى سول قالپىندا، جاينامازى دا ورنىندا. بەينە ول كىسى الگىندە عانا شىعىپ كەتىپ، ازدان سوڭ بولمەسىنە كەلىپ كىرەردەي سەزىم بەرەدى. ورنىمنان تۇرىپ بارىپ توسەگىنە وتىردىم، جاستىعىنا باسىمدى قويدىم. سوناۋ بالالىق شاقتان تانىس انامنىڭ ادەمى ءيىس ءالى سول كۇيىندە، بىردەن جان سارايىما جەتتى.
- انا، ءسىزدى اڭساپ ءجۇرمىن. اقىلىڭىزدى، الاقانىڭىزدى ساعىندىم. كوڭىلىمدە تەك ءسىزدى كۇتىپ قانشاما سىر جاتىر. سىزدەن باسقا كىم مەنى شىنايى تۇسىنە قويار؟ مەنىڭ بالالىق، جاستىق شاعىم، قۋانىشىم مەن وكىنىشتەرىم تەك سىزگە عانا ءمالىم ەمەس پە ەدى، مەن ولاردى كىمگە ايتىپ، كىممەن مۇڭداسايىن؟ ەسىڭىزدە مە ءسىز باردا مەن دە بالا سياقتى بولىپ كەتۋشى ەدىم عوي. جۇمىستان كەلە ديۆاندا وتىرعان ءسىزدىڭ الدىڭىزعا باسىمدى قويىپ جاتا كەتەتىنمىن، ال ءسىزدىڭ قاسىڭىزدا ەرتەگى تىڭداپ وتىرعان نەمەرەلەرىڭىز ماعان رەنجىگەندە:
- بارىڭدار، اركىم ءوز اناسىنىڭ الدىنا بارىپ وتىرسىن - دەۋشى ەدىم ازىلدەپ. مەنىڭ سوزىمە ءماز بولعان بالالارىم:
- اكەم بالا بولدى، ۇيات-اي، ۇيات-اي، - دەۋشى ەدى عوي شۇرقىراپ. سول كۇندەر ءقازىر قايدا قالدى؟ قايتا ءبىر ورالاتىن ءساتى بولار ما انا؟!
- اناشىم، بىلەسىز بە ءبىراز كۇن بۇرىن “العىس ايتۋ” كۇنى بولدى. العىس ايتار ادامدارىم از ەمەس. اسىل جارىم، تۋىستارىم، دوستارىم، ۇستازدارىم ءتىپتى كوزىمنىڭ نۇرى بالالارىما دا ايتار العىسىم بار. ءبىراق، مەنى مىنا جارىق دۇنيەگە اكەلگەن، ادام ەتىپ ءوسىرىپ، ازامات ەتىپ تاربيەلەگەن ءسىزدىڭ ورنىڭىز بارىنەن دە بيىك، مارتەبەلى ەدى. ەڭ العاش بولىپ، اللادان سوڭ سىزگە العىس ايتۋىم كەرەك ەدى. وكىنەرلىگى ءسىز جانىمدا بولمادىڭىز. از كۇن ىلگەرى سەگىزىنشى ناۋرىز حالىقارالىق قىز-كەلىنشەكتەر نەمەسە انالار كۇنى اتاپ ءوتىلدى. ءيا، مەنىڭ قۇتتىقتاۋىمدى كۇتەتىن ادامدارىم بار. ولاردى قۇتتىقتادىم، سىيلىق جاسادىم. ءبىراق، سىزگە ارناپ العان سىيلىعىم ساندىعىڭىزعا ءتۇستى. مەيلى، بۇل سىيلىقتار ءتۇبى ءبىر كۇن ءسىزدى تابار. باستىسى، مىنا جارىق دۇنيەدە ءسىز بارسىز، شالعاي جۇرسەمدە ءسىز تىنىستاعان اۋامەن مەن دە ءومىر ءسۇرىپ كەلەمىن. مەن ءۇشىن ول دا تاعدىردىڭ باعا جەتپەس سىيى. سول ءۇشىن جاراتقانعا مىڭ شۇكىر ەتەمىن.
- اناجانىم، كەشە عانا جەر انا بۋسانىپ، عالامدا جاڭا كۇن، جاڭا ءومىر باستالدى. ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ مول داستارحانى جايىلىپ، ەل-جۇرت تاعى دا دۋمانداتا تويلادى. مىنە، سول شاقتا مەن ءسىزدى تاعى دا ساعىنىپ ەسىمە الدىم. جاي كۇندەرى دە جادىمنان كوتەرىلگەن ەمەسسىز، الايدا، مەرەكە كۇندەرى ءسىزدىڭ ورنىڭىز قۇلازىپ، جوقتىعىڭىز ەرەكشە ءبىلىنىپ، كوڭىلىمدى جابىرقاتىپ جىبەرەدى. سونداي ساتتەردە اقسامايلى، اق جاۋلىقتى انالاردى كورسەم جۇگىرىپ بارىپ، قۇشاقتاپ، تەك انالارعا عانا ءتان سول ءبىر دارحان ءيىستى يسكەگىم كەلەدى... ويىم وسى تۇسقا كەلگەندە كوزىمنەن سىرعىعان جاسىم تىرس ەتىپ انامنىڭ جاستىعىنا بارىپ تامدى.
- اناتايىم، جاستىعىڭىز قانداي جۇمساق ەدى، بەينە مەن ءۇشىن ەلجىرەگەن كوڭلىڭىزدەي بالعىن. اناۋ قارتايىپ تارامىستانعان قولدارىڭىز دا سونداي جۇمساق ەدى. باسىمنان سيپاپ، انالىق اقىلىڭىزدى ايتقاندا مەن ءۇشىن ودان وتكەن جىلى، ودان وتكەن جاعىمدى الاقان بۇل پانيدە جوق ەدى ءسىرا.
- اناشىم، ويلاپ وتىرسام، ءسىز مەنىڭ ومىرىمدەگى ۇلكەن-ۇلكەن وزگەرىستەرگە سەبەپشى بولىپ، ءومىر اعىسىمدى ۇنەمى مەنىڭ باقىتىما قاراي باعىتتاپ كەلگەن ەكەنسىز. سوناۋ ءبىر جىلدارى اكەم ومىردەن ەرتە وزىپ، مەن كومىر كەن جۇمىسشىسى اتانىپ جۇرگەن بوز بالا شاعىمدا “بالام وقۋىڭ كەرەك، ونسىز ءومىردى شىنايى ءتۇسىنىپ، مەڭگەرە المايسىڭ”-دەپ مەنى تابىسى مول شاحتادان شىعارىپ الىپ، اعايىن-تۋمانىڭ قارسى بولۋىنا قاراماستان، قالاداعى مەكتەپكە اكەلىپ ورنالاستىرىپ ەدىڭىز. تاريحي وتانىما كەلۋىمە العاش بولىپ قولداۋ كورسەتىپ، اق باتاڭىزدى بەرگەن ەدىڭىز. عىلىمي اتاعىمدى العان سوڭ، جوعارى جالاقى مەن جايلى پاتەر بەرىپ شاقىرعان جاققا بارۋعا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ، وزىڭىزبەن اقىلداسقانىمدا، ءسىز:
- ۇلىم، دۇنيەنىڭ سوڭىنا ەشكىم جەتپەگەن. ادام دۇنيە ءۇشىن ەمەس، ارمان ءۇشىن ءومىر ءسۇرۋى ءتيىس. ەر جىگىتتىڭ سەنىمسىز بولۋى ءقادىرىن كەتىرەدى، كەتكەن ءقادىر باستاعى باقتى تايدىرادى -دەپ ەدىڭىز. ءسىزدىڭ سول ءسوزىڭىز بايلام بولىپ، مەن وسى ەلدىڭ تولىق قاندى ازاماتى بولىپ ءبىر جولاتا قالىپ ەدىم.
- اناتايىم، ءسىز مەنىڭ ءومىر جولىما ارايىن توككەن توبەمدەگى كۇن ەكەنسىز عوي. ءسىزدىڭ اقىل-شۋاعىڭىز بولماعاندا، مەن كىم بولار ەدىم؟ قايدا قالار ەدىم؟ سىزدەي دانا انامنىڭ بولعانىنا مەن شەكسىز قۋانامىن. مەن باقىتتىمىن. تەك ءسىزدىڭ قاسىمدا بولماعانىڭىز عانا مەنى ۋايىمداتادى، مۇڭايتادى، ساعىنتادى...
اركىمنىڭ-اق تۋعان اناسى بار. وعان دەگەن تەلەگەي-تەڭىز ماحابباتى دا بار. بىرەۋگە اكە بولسام دا، وزىڭە ءالى بالامىن-دەگەندەي انا الدىنداعى بالالىق كوڭىلىمىز ءبارى باياعىداي. ءبىراق، اركىمنىڭ ۇستانىمى، ءومىر سوقپاعى سان ءتۇرلى. بىرەۋلەر اتا-اناسىنا جۋىق، ال بىرەۋلەر، تەك اناسىنا الدە اكەسىنە جاقىن، ال ەندى بىرەۋلەر ولاردان الىس كەتەر. مەن وزگە ەمەس، ءوزىم تۋرالى جازىپ وتىرمىن. ءباز بىرەۋلەر ۇناتار، وي تۇيەر، تاعى كىمدەر ءوز پىكىرىن ايتار. ءوز باسىم اكەمنەن ەرتە ايىرىلعان سوڭ، انامنىڭ تاربيەسىندە بولدىم. ەڭ العاشقى سوناۋ ستۋدەنتىك جىلدارى جازعان ءھام باسپا بەتىن كورگەن ولەڭىم “مەنىڭ انام”-دەگەن بەس-التى شۋماق ولەڭ بولدى.
انا، سول سان جىلدار الدىنداعى سىزگە ارناپ جازعان ولەڭدەرىم ەسىڭىزدە مە، ول بىلاي ەدى عوي، ەكى شۋماعان وقىپ بەرەيىن:
مەنىڭ انام نۇرلى كۇنىم كوكتەگى،
مەنىڭ انام كوڭىلىمنىڭ كوكتەمى.
مەنىڭ انام جاراتالىعان، تەك قانا،
ماحابباتىن ءبىر مەن ءۇشىن توككەلى.
مەنىڭ انام ارمانىمنىڭ اسقارى،
مەنىڭ انام جاقسىلىقتىڭ اسپانى.
مەنىڭ انام قۋانىشىم، مەرەيىم،
ارقاۋ ەتەر ءومىرىمنىڭ داستانى.
- ۋا دوستارىم، قايسىلارىڭىزدىڭ انالارىڭىز ءقازىر قاستارىڭىزدا بولسا، جاتار الدىندا، مەن ءۇشىن، انالارىڭىزدىڭ اياعىن جىلى سۋعا مالىپ، اسىقپاي جۋىپ-شايىپ بەرگەن سوڭ، ءبىر كەسە جىلى ءسۇت نەمەسە ايراندى ۇسىنىڭىزدارشى. بۇل مەنىڭ كۇن سايىن بولماسا دا، انام ءۇشىن ءجيى ىستەۋگە تالپىناتىن ءىسىم ەدى. “قارتايعاندا ءبىر بالا”-دەگەندەي سول ءسات شۇيكەدەي بولعان انالارىڭىزدىڭ جۇزىنەن دالانىڭ ەشبىر جىلى جەلى بەرە المايتىن ريزاشىلىق لەبىن، جانارىنان كۇننىڭ ءوزى توگە المايتىن مەيىر-شۋاعىن بايقار ەدىڭىزدەر. بايقار ەدىڭىزدە دە جاندارىڭىز جادىراپ، جۇرەكتەرىڭىز رياسىز شاتتىققا شومىر ەدى. سەبەبى، سىزدەر شارىق ۇرىپ ىزدەپ جۇرگەن ءپانيدىڭ باقىتى مەن باقي دۇنيەنىڭ جانناتى وسى ءبىر ساتتەردەن قۇرالىپ تۇرعانىن شىنايى سەزىنەر ەدىڭىزدەر.
كەنەت كوز الدىمدا انام پايدا بولا كەتكەندەي بولدى. سول جىلى دا جۇمساق الاقانىمەن باسىمنان سيپاپ، ۇستىمە كورپەسىن جاۋىپ جاتتى.
– اناشىم، ءسىز وسىندا ما ەدىڭىز؟-دەيمىن ۇيقىلى-وياۋ كۇيىمدە.
– ۇيىقتا جانىم، اناڭ ءالى بىزگە كەلەدى. نەمەرەلەرى دە، مەن دە ساعىنىپ ءجۇرمىن. بۇل مەنىڭ سۇيىكتى جارىمنىڭ داۋىسى ەدى. انالاردىڭ الاقانى مەيلى قارت، مەيلى جاس بولسىن ءبارى بىردەي سەكىلدى. ءبارى دە مەيىرىمدى ءبارى دە نازىك. بالا كۇنىمدە انام باسىمنان وسىلاي سيپاپ، ەرتەگىسىن ايتىپ وتىرىپ ۇيىقتاتۋشى ەدى-اۋ. بالا كۇنىمنىڭ بارقىتتاي جۇمساق تۇندەرىنە قايتا شومىعانداي ماۋجىراپ، بالقىپ بارامىن. قانداي عاجاپ، قايتالانباس راحات سەزىمدەر ەدى...
قاستەر سارقىتقان
پىكىر قالدىرۋ