كاسىپتىك مەكتەپ – كاسىبي ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى بولاشاق بىلىكتى جۇمىسشىلاردى دايىندايتىن، وقىتاتىن جانە تاربيەلەيتىن وقۋ ورنى. كاسىپتىك مەكتەپ – پەداگوگيكالىق جۇيەنىڭ بارلىق بەلگىلەرىنە يە.

ماقساتى – ازاماتتاردى جۇمىسشى ماماندىعىنا دايارلاۋدا ءوز قابىلەتى مەن قىزىعۋشىلىعىنا، مۇمكىندىگىنە قاراي ءبىلىم بەرۋ، ولاردى قايتا دايارلاۋ جانە كاسىپتىك بىلىكتىلىگىن كوتەرۋ.

وسىعان بايلانىستى، 2017 جىلدان باستاپ “بارشاعا ارنالعان تەگىن كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم بەرۋ” جوباسى ىسكە قوسىلعان ەدى. جوبانىڭ ماقساتى – العاشقى جۇمىسشى ماماندىعىن تەگىن الۋعا جاعداي جاساۋ، بىلىكتى جۇمىسشى كادرلاردى دايارلاۋدىڭ كولەمىن 40% ارتتىرۋعا جانە بارلىق تەگىن ءبىلىم الۋعا تىلەك بىلدىرەتىن ادامداردى قامتۋعا باعىتتالادى.

پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان جاڭا جاھاندىق ناقتى احۋالدا: ءوسۋ، رەفورمالار، دامۋ» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا مەملەكەتتىك باسشىسى 2017 جىلدان «بارشاعا تەگىن كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم» جوباسىن جاريالادى.

كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ قۇرىلىمى مىنا تومەندەگىدەي:

• باستاۋىش كاسىپتىك ءبىلىم؛
• ورتا كاسىپتىك ءبىلىم؛
• جوعارى كاسىپتىك ءبىلىم؛
• جوعارى بىلىمنەن كەيىنگى كاسىپتىك ءبىلىم؛
• قوسىمشا كاسىپتىك ءبىلىم.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا «ءبىلىم بەرۋ تۋرالى» زاڭىنىڭ 22-بابىنا سايكەس مىنا تومەندەگى ءبىلىم بەرۋ دەڭگەيلەرى جۇزەگە اسىرىلادى.

• مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە جانە وقىتۋ؛
• ورتا ءبىلىم؛
• جوعارى كاسىپتىك ءبىلىم؛
• جوعارى بىلىمنەن كەيىنگى كاسىپتىك ءبىلىم.

باستاۋىش كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ

باستاۋىش كاسىپتىك ءبىلىم – كاسىپتىك مەكتەپتەر مەن ليسەيلەردە نەگىزگى جالپى ءبىلىم بازاسىندا ورتا ءبىلىم بەرۋمەن بىرگە بەلگىلى ءبىر كاسىپ سالاسى بويىنشا جۇمىسشى قىزمەتكەرلەر دايارلايدى.

وقۋ مەرزىمى كاسىپتىك مەكتەپتەردە 2-3 جىل، ال كاسىپتىك ليسەيلەردە – 3 جىل، كەيبىر كۇردەلى تەحنولوگيالار مەن قۇرىلعىلاردى ۇيرەنۋ 4 جىل مەرزىمدى قاجەت ەتەدى. كاسىپتىك وقىتۋ وندىرىستە، وقۋ-وندىرىستىك كومبيناتتاردا، وقۋ ورتالىقتارى مەن باسقا دا جۇمىسشىلاردى دايىندايتىن قۇرىلىمداردا اتقارىلادى.

باستاۋىش كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ ءقايسىبىر كاسىپ سالاسى بويىنشا ورتا ءبىلىم نەگىزىندە قىسقارتىلعان ۋاقىت مەرزىمىندە دە جۇمىس ىستەي الادى. 

ورتا كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ

ورتا كاسىپتىك ءبىلىم – كوللەدجدەر مەن ۋچيليششەلەردە ورتا ءبىلىم بازاسىندا كاسىبي باعدار بويىنشا كونكۋرستىق نەگىزدە بەرىلەدى.

كوللەدجدەر مەن ۋچيليششەلەردە وقۋ مەرزىمى 3-4 جىل. جالپى ورتا ءبىلىمى، نە باستاۋىش كاسىپتىك ءبىلىمى بار ازاماتتار ءوز كاسىپ سالالارى بويىنشا ورتا كاسىپتىك ءبىلىمى قىسقا مەرزىم ىشىندە، جەدەلدەتىلگەن باعدارلامالار ارقىلى الۋىنا بولادى. كوللەدجدەر مەن ۋچيليششەلەر ءتيىستى ليسەنزياسىنا سايكەس باستاۋىش جانە ورتا كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋدى جۇزەگە اسىرادى.

ورتا كاسىپتىك ءبىلىمى بار ازاماتتار بولسا ىقشام ءارى يكەمدەلگەن باعدارلامالار ارقىلى قىسقا مەرزىمدە قوسىمشا ماماندىق يەلەنۋىنە بولادى. 

تەگىن تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم تەحنيكالىق، تەحنولوگيالىق، اۋىل شارۋاشىلىق، سەرۆيس جانە قىزمەت كورسەتۋ ماماندىقتارى بويىنشا بەرىلەدى.

سونىمەن قاتار، مەديسينا، ءبىلىم، ونەر ماماندىقتارى بويىنشا دايارلىق مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ تاپسىرىسى نەگىزىندە جۇزەگە اسىرىلادى.

ال قۇقىق، ەكونوميكا ماماندىقتارى بويىنشا دايارلىق اقىلى نەگىزدە جۇرگىزىلەدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك جالپىعا مىندەتتى ءبىلىم بەرۋ ستاندارتى بويىنشا 050120 «كاسىپتىك وقىتۋ» ماماندارى تومەندەگى پاندەردەن ءبىلىم الادى: جالپى ءبىلىم بەرۋ پاندەرى (جبپ)، بازالىق پاندەر (بپ)، كاسىپتەندىرۋ پاندەرى (كپ). ءار سيكل ەكى كومپونەنتكە بولىنەدى: مىندەتتى جانە تاڭداۋ. كاسىپتەندىرۋ پاندەرى (كپ) سيكلىنىڭ تاڭداۋ كومپونەنتىنىڭ ءبىرى «اۋىل شارۋاشىلىق ەڭبەگىنىڭ تەحنيكاسى مەن تەحنولوگياسى» ءپانى.

تەگىن تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىمدى بارلىق نيەت بىلدىرگەن 9 جانە 11-سىنىپ بىتىرۋشىلەرى، مەكتەپتى بىرنەشە جىل بۇرىن ءبىتىرىپ، ەڭبەك نارىعىندا بىلىكتىلىكسىز نەمەسە جۇمىسسىز جۇرگەن جاستار وقي الادى.

كاسىپتىك مەكتەپتە وقۋ مەرزىمى - 2-3 جىل، كاسىپتىك ليسەيدە - 3 جىل، ەرەكشە كۇردەلى كاسىپتەر بويىنشا، سونداي-اق بىرەگەي جابدىقتارعا قىزمەت كورسەتۋگە بايلانىستى جۇمىستار ءۇشىن - 4 جىلعا دەيىن بولادى.

كاسىپتىك مەكتەپ ءبىلىم الۋشىلارى (وقۋشىلار) بۇلار بەلگىلى ءبىر كاسىپ سالاسىنا قىزىعۋشىلىعى بار نەگىزگى جانە ورتا مەكتەپ بىتىرگەن جاستار. نەگىزگى ءبىلىمى بارلار ءۇشىن وقۋ مەرزىمى – 3 جىل، ال تولىق ورتا ءبىلىمدى جاستار ءۇشىن – 1،5 جىل.

وقۋ ورنىنا ءوتىنىش بەرگەن كەزدە ۇمىتكەرلەر مىناداي قۇجاتتاردى ۇسىنادى:

1) جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتىڭ كوشىرمەسى؛

2) ءبىلىم تۋرالى قۇجات (اتتەستات، كۋالىك، ديپلوم)؛

3) دەنساۋلىق جاعدايى تۋرالى انىقتاما (قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ 2010 جىلعى 23 قاراشاداعى № 907 بۇيرىعىمەن (قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەردى مەملەكەتتىك تىركەۋ تىزىلىمىندە № 6697 بولىپ تىركەلگەن) بەكىتىلگەن دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارىنىڭ № 086-ۋ باستاپقى مەديسينالىق قۇجاتتاما نىسانىنا سايكەس دەنساۋلىق جاعدايى تۋرالى انىقتاما)؛

4) الەۋمەتتىك كومەك كورسەتىلەتىن ازاماتتار ساناتىن راستايتىن انىقتاما (بار بولعان جاعدايدا)؛

5) جولداما؛

6) توپتاردى جاساقتاۋ جىلىنا ءبىر رەت 20 ماۋسىمنان 30 تامىزعا دەيىن جۇرگىزىلەدى.

ۇمىتكەردىڭ جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتاردى ۇمىتكەردىڭ ءوزى نە اتا-اناسى نەمەسە زاڭدى وكىلدەرى تاپسىرادى.

باعدارلاماعا وقۋ ورىندارىنا تۇسپەگەن، جۇمىس ىزدەگەن 9-11 سىنىپ بىتىرۋشىلەرى، ءومىر­دە قيىن جاعدايعا تاپ بولعان­دار جانە از قامتىلعان وتباسى مۇشەلەرى، سونداي-اق جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارىندا ءتىر­كەلۋىنە قاراماستان 29 جاسقا دەيىنگى جۇمىسسىز جاستار جانە ءوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتىعاندار قاتىسا الادى.

سونداي-اق باعدارلاماعا قاتىسۋشىلار ستيپەنديامەن، ءبىر رەتتىك ىستىق تاعاممەن، جولاقىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى.

ناتيجەلى جۇمىسپەن قامتۋ جانە جاپپاي كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا باعىتتالعان باعدار­لامادا تەك نارىقتا سۇرانىسقا يە ماماندىقتارعا باسىمدىق بەرىلگەن.

جوبا اياسىندا جاستار كەيبىر ماماندىق بويىنشا كوللەدجدەرگە ەمتيحانسىز، سۇحباتتاسۋ قورىتىندىلارى بويىنشا قابىلدانادى.

ەلىمىز بويىنشا، بارلىعى 817 كوللەدج جۇمىس ىستەيدى، ولاردىڭ 473 كوللەدجى مەملەكەتتىك، 344ء-ى — جەكەمەنشىك. ونىڭ 83ء-ى الماتى قالاسىندا ورنالاسقان.

بۇگىندە 38 تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا (27 مەملەكەتتىك جانە 11 مەملەكەتتىك ەمەس كوللەدجدەردە) 19،9 مىڭ ادام ماماندىقتار مەن جۇمىسشى كاسىپتەرىن الۋدا.

جۇمىسشى كادرلار مەن مامانداردى دايارلاۋ 74 ماماندىق جانە 139 بىلىكتىلىك بويىنشا جۇرگىزىلسە، سونىڭ ىشىندە 38 تەحنيكالىق، تەحنولوگيالىق جانە اۋىل شارۋاشىلىق باعىتتاعى ماماندىقتار.

مەملەكەتتىك كوللەدجدەردەگى 12520 ءبىلىم الۋشى كونتينەنتىنىڭ 4603 ستۋدەنتى (36،8%) جۇمىسشى ماماندىقتار بويىنشا ءبىلىم الۋدا. مەملەكەتتىك ەمەس كوللەدجدەردىڭ 8179 ءبىلىم الۋشىسى ورتا بۋىن ماماندىقتارىنا وقىتىلۋدا.

ەلباسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن 2017 جىلدان باستاپ ەلىمىزدىڭ جاستارى تەگىن كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم الا باستادى. قازىرگى تاڭدا «بارشاعا ارنالعان تەگىن كاسىپتىك-تەحنيكالىق ءبىلىم» باعدارلاماسى اياسىندا كوللەدج­دەردە 25 مىڭعا جۋىق ستۋدەنت ءبىلىم الىپ جاتىر.

• جۇمىسپەن قامتۋدى ارتتىرۋ جاستار اراسىندا الەۋمەتتىك ورتانى جاقسارتادى؛
• بارلىق تىلەك بىلدىرەتىن ادامداردى تەگىن جۇمىسشى بىلىكتىلىگىمەن جانە ورتا بۋىن مامانىدىعىمەن تولىق قامتۋ جۇمىسسىزدىق كورسەتكىشىن قىسقارتادى، بۇل فاكتور ەلدىڭ تولىقتاي ەكونوميكاسىنا دۇرىس ىقپال ەتەدى؛
• ماماندىق الۋ كوبىرەك تابىس تابۋعا مۇمكىندىك بەرەدى – ەڭبەك نارىعى بىلىكتى ماماندارعا قىزىعۋشىلىق تانىتادى؛
• كاسىپورىندار كادرلار تاپشلىعىنىڭ ماسەلەسىن شەشۋگە مۇمكىندىك الادى.

ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى­لىگىنىڭ مالىمەتىنشە، باعدارلاما بويىنشا 2021 جىلعا دەيىن 700 مىڭنان استام ادامدى تەگىن كاسىپتىك بىلىممەن قامتۋ جوسپارلانعان.