ەلىمىزدە اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ مەن وسى سالا ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋگە ەرەكشە باسىمدىق بەرىلۋدە. بۇل رەتتە ازىق-تۇلىك ونىمدەرىن وڭدەپ نەمەسە ءوندىرىپ، ءناسىبىن كاسىبىنەن تاۋىپ وتىرعان كاسىپكەرلەر ەڭبەگىنىڭ دە ەل ءۇشىن ماڭىزى زور ەكەنى ءسوزسىز.
باتىس قازاقستان وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى باسقارماسىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك،، وڭىردەگى قايتا وڭدەۋ ونەركاسىبىندە نەگىزىنەن ۇن، ءسۇت جانە ەت ونىمدەرى پايدالانىلادى. اگروونەركاسىپ كەشەنى سالاسىندا قايتا وڭدەۋشى 29 كاسىپورىن جۇمىس جاساپ كەلەدى. سونىڭ ىشىندە قۋاتتىلىعى جىلىنا 250 مىڭ توننا بولاتىن 3 كاسىپورىن ۇن ونىمدەرىن وڭدەۋمەن اينالىسسا، جىلدىق قۋاتى 140 مىڭ توننا بولاتىن 11 كاسىپورىن ەت وڭدەيدى. سونىمەن قاتار 9 كاسىپورىن ءسۇت ونىمدەرىن قايتا وڭدەۋمەن اينالىسسا، ءبىر كاسىپورىن وسىمدىك مايىن ءوندىرىپ كەلەدى. اسىرەسە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن قايتا وڭدەيتىن كاسىپورىنداردىڭ ءوندىرىس قۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ ماقساتىندا وتكەن جىلى 43 اۋىل شارۋاشىلىعى كووپەراتيۆى قۇرىلعان.
نارىق زاماننىڭ كوشىنە ىلەسكەن ءار كاسىپكەر ەڭبەگىنىڭ ەل يگىلىگىنە جاراعانىن قالايتىنى راس. ويتكەنى «بەينەت ءتۇبى - زەينەت» دەسەك، ول بەرەكەلى ءىستىڭ ناتيجەسى بولماق. بۇگىندە وڭىردەگى ءونىم وڭدەيتىن كاسىپورىنداردىڭ ورتاشا العانداعى جۇكتەمەسى 40-تان 80%-عا دەيىن ارتقان. قايتا وڭدەۋ كاسىپورىندارىندا ازىق-تۇلىك ونىمدەرى كەڭ كولەمدە شىعارىلۋدا. ۇن ونىمدەرىمەن قاتار، كونديتەرلىك جانە اسپازدىق ونىمدەرى دە وندىرىلەدى. كونديتەر ونىمدەرى ۇلكەن سۇرانىسقا يە بولىپ، وبلىس اۋماعىنان اسىپ، ەكسپورتقا شىعارىلۋدا.
زاماننىڭ نارقىن، نارىقتىڭ پارقىن بىلەتىندەر كاسىبىن دوڭگەلەنتۋگە بار كۇشىن سالارى ءسوزسىز. ماسەلەن، 2017 جىلى وبلىستاعى وڭدەۋشى كاسىپورىندار 45 429،9 ملن. تەڭگەگە ءونىم شىعارعان. سونىڭ ىشىندە ەت جانە ەت ونىمدەرى - 1091 توننا. كاسىپورىنداردىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىنىڭ جوعارى بولۋى ەكونوميكانىڭ ورلەۋىنە وزىنشە ۇلەس قوسادى. وبلىستا نەگىزىنەن ۇن تارتۋ ونەركاسىبىنىڭ جانە ەت ونىمدەرىنەن وڭدەلگەن ونىمدەر ەكسپورتتالادى. كونسەرۆىلەر مەن جارتىلاي فابريكاتتار تۇرىندەگى ەت ونىمدەرىن «كۋبلەي» ج ش س ەكسپورتتاۋدا. 2014-2017 جىلدار ارالىعىندا «ءىقم ەتىنىڭ ەكسپورتتىق الەۋەتىن دامىتۋ» باعدارلاماسى شەڭبەرىندە وبلىسىمىزدان 7837،1 توننا ەت جانە ەت ونىمدەرى ەكسپورتتالعان. ال اعىمداعى جىلى 757،2 توننا ەت جانە ەت ونىمدەرى ەكسپورتتالىپ وتىر. رەسەي فەدەراسياسىنا 595،2 توننا ەت ونىمدەرى شىعارىلعان ەكەن. سونىمەن قاتار وتكەن جىلى 505،7 توننا قوي ەتى ەتى ەكسپورتتالسا، ول كۇنى بۇگىن 230،8 توننانى قۇراپ وتىر. «كۋبلەي» ج ش س جانە «زيرا ەت» جشس-ى 162 توننا ەتتى يران يسلام رەسپۋبليكاسىنا جونەلتكەن. بۇگىندە ۇن ونىمدەرىن نەگىزىنەن «كحپ جەلايەۆسكيي» اق، «اق قاينار» اق، «بەلەس» ج ش س سەكىلدى ءۇش ءىرى ۇن تارتۋ كومبيناتى شىعارىپ كەلەدى. سىرتتاعى ەلگە ەگىستىكتىڭ دە ونىمدەرى شىعارىلۋدا. ماسەلەن اعىمداعى جىلدىڭ ءتورت ايىندا بيداي 10 500 توننا، استىق 8 500 توننا جانە مايلى داقىلدار 11 700 توننا ەكسپورتتالعان.
«مال وسىرسەڭ، قوي ءوسىر، ءونىمى ونىڭ كول-كوسىر» دەيتىن حالقىمىز ءتورت تۇلىكتىڭ قاي ءتۇرىنىڭ بولسىن پايداسىن كورگەن. الايدا، بۇگىنگى تاڭدا مال سۇتىنەن دايىندالاتىن تاعام تۇرلەرىنىڭ سىرتتان كەلەتىنى ويلاناتىن جاعداي ەكەنى راس. ايتپەسە، وڭىرىمىزدە مال شارۋاشىلىعىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولىنىپ جاتقانىمەن قاتار، ۇكىمەت تاراپىنان بۇل سالاعا باعىتتالعان باعدارلامالار دا بارشىلىق. ارينە، زەينەتىنەن بەينەتى كوبىرەك مال باعۋعا بىلەك سىبانا كىرىسەتىن جاننىڭ ەڭبەكقور بولۋى دا قاجەت. ماسەلەن، وبلىستا ون شاقتى كاسىپورىن ءسۇت ونىمدەرىن وڭدەۋمەن اينالىسادى. ولاردىڭ ءبىرى تازا سارى ماي شىعارسا، ءبىرى ايرانىن ۇسىنادى. ءارقايسىنىڭ باعىتى بار. ال ءسۇت تاپسىراتىنداردىڭ باسىم كوپشىلىگى وبلىس ورتالىعىنىڭ اينالاسىنداعىلار، اسىرەسە زەلەنوۆ جانە تەرەكتى اۋداندارى بولىپ وتىر. مال باسى كوبەيگەن سايىن، ولاردىڭ ونىمدەرىنىڭ دە ساۋدا-ساتتىققا شىعارىلۋى نارىق زامانىنىڭ تالابى بولماق. سوندىقتان دا شيكىزاتپەن قامتۋ مەن ولاردى وڭدەۋ ءوڭىر ەكونوميكاسىن ورلەتۋگە سۇرانىپ تۇر.
بقو-داعى ءىرى كاسىپورىنداردىڭ ءبىرى «كۋبلەي» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگى ەكەنىنە داۋ جوق. بۇگىندە «كۋبلەيدە» ەت، ەت-وسىمدىك، بالىق، تاۋىق كونسەرۆىلەرى، دەليكاتەس جانە جەمىس-كوكونىس كونسەرۆىلەرى، دايىن تۇسكى استار مەن قازاق ۇلتتىق تاعامدارى، كونسەرۆىلەنگەن ءسۇت ونىمدەرى سەكىلدى 80 ءتۇرلى قالبىرداعى ونىمدەردى شىعارادى. كاسىپورىننىڭ مامانى جاننا اپييەۆانىڭ مالىمەتىنشە، كاسىپورىن كونسەرۆىگە قاجەتتى تۇششى سۋدى مەكەندەيتىن بالىقتار جەرگىلىكتى بولسا، اتلانت بالىقتارىن پريبالتيكا مەن ماروككو ەلىنەن، ال جەمىس-كوكونىستەردى ۆەنگريادان ساتىپ الۋدا. مۇندا جىل باسىندا سۇيەك ۇنىن جاساۋ قولعا الىنعان بولاتىن. بۇل ءونىم ءۇي جانۋارلارىنىڭ ازىعىنا قوسپا دايىنداۋ ءۇشىن پايدالانىلماق.
- وبلىستا اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارىن ءوندىرۋ مەن وڭدەۋگە كوپ كوڭىل بولىنۋدە. ەگىن شارۋاشىلىعىنا اۋا رايىنىڭ قولايسىزداعى كەرى اسەر ەتىپ جاتادى. بىر-ەكى جىل ءونىم مول بولعانىمەن، كەلەر جىلى ەگىس شىقپاۋى دا عاجەپ ەمەس. ال مال ءوسىرىپ، ەڭبەكتەنۋگە تولىق مۇمكىندىك بار. اتا كاسىپپەن اينالىساتىن شارۋالار مەملەكەت تاراپىنان كورسەتىلەتىن كەڭ قولداۋدى پايدالانسا ەكەن دەيمىز، - دەيدى ماماندار.
