ەلدىڭ شەتىندەگى، جەلدىڭ وتىندەگى، شەكارا شەبىندەگى اقجار اۋىلىندا «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا تاعىلىمى زور، تاربيەلىك ءمانى مول شارا ءوتتى. بۇرىنعى اۋدان ورتالىعىندا قاراشا بابا ۇرپاقتارىنىڭ ۇيىتقى بولۋىمەن سالىنعان «ۇلى دالا ۇرپاقتارى» اتتى مەموريالدىق ساياباق اشىلدى.

جاڭا دەمالىس ورنىنىڭ  اشىلۋ سالتاناتىندا ءسوز العان تارباعاتاي اۋداندىق ءماسليحاتىنىڭ حاتشىسى ساۋمەن جاقايەۆ ىشىندە سۋبۇرقاعى، بالالارعا ارنالعان الاڭى بار ساياباقتى سالۋ يدەياسىن اۋدان اكىمى دىلدابەك تاجىبايەۆ ايتقانىن، نىسان مەملەكەتتىك-جەكە مەنشىك سەرىكتەستىك اياسىندا بوي كوتەرگەنىن ايتتى. اۋماعى تاي شاپتىرىم جەردى الىپ جاتقان ساياباق ىشىنە وسى ءوڭىردى سان عاسىر مەكەن ەتكەن رۋلاردىڭ، سول رۋلاردان شىققان تۋ كوتەرىپ، قول باستاعان، ءسوز ۇستاعان باتىرلار مەن بيلەردىڭ ۇلاعاتتى سوزدەرى دە جازىلىپتى. «بۇل ساياباقتى تۋعان جەرگە، وسكەن ەلگە تاعزىم رەتىندە ءارى كەيىنگى ۇرپاق وتكەنىن، شىققان تەگىن ۇمىتپاسىن دەگەن ويمەن سالدىق. «اقتابان شۇبىرىندىدان» بەرى قاراي تارباعاتايدىڭ تاۋ-تاسىندا، ساي-سالاسىندا سۇيەگى قالعان، اشارشىلىق ازابىن تارتقان، قۋعىن-سۇرگىن كورگەن، كولحوزداستىرۋ كەزىندە قىرعىنعا ۇشىراعان جەرلەستەرىمىزگە ەستەلىك بولسىن دەپ مەموريالدىق تاقتا ورناتتىق. وسى ايماقتى جايلاعان ءار رۋدىڭ تاڭباسىن باسىپ، بەلگى قويدىق. ۇلى ادامداردىڭ سوزدەرىن جازدىق. ساياباقتى كەلەشەكتە ودان ءارى دامىتا بەرەمىز»، - دەيدى يگى ءىستىڭ باسى-قاسىندا جۇرگەن، ۇلتتىق ات سپورتى تۇرلەرىنەن قازاقستانعا ەڭبەگى سىڭگەن جاتتىقتىرۋشى، «تۇلپار» ات سپورتى كلۋبىنىڭ ديرەكتورى، اقجار اۋىلىنىڭ تۋماسى سەرجان وماربەكوۆ.

ەلدىڭ قيىر شەتىندە، قىتايمەن شەكارادا ورىن تەپكەن اقجار اۋىلىنداعى شاراعا ايگىلى «كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنى» ءانىنىڭ ءسوزىن جازعان، اقىن الماس احمەتبەك ۇلى مەن بەلگىلى جۋرناليست، قالامگەر قاينار ولجاي دا ارنايى كەلىپتى. شارا بارىسىندا قاراشا جايىندا قىسقاشا بايانداما جاساعان الماس احمەتبەك ۇلى ونىڭ ايگىلى قولباسى قابانبايدىڭ تەتە اعاسى رەتىندە ءبىر داۋىردە، ءبىر ايماقتا ءومىر ءسۇرىپ، الاكولدەن سىر بويىنا دەيىن شەگىنگەن، شۇبىرعان ەل-جۇرتىن جاۋدان قورعاعانىن، نەمەرەلەرى جاڭقار مەن جاۋەندىردىڭ دارابوز اتانعان باتىردىڭ ساردارلارى بولعاندىعىن تىلگە تيەك ەتتى. «شىعىس ءوڭىرى جارقىراپ كۇنى شىعاتىن، ەلىمىزگە جارىق پەن جىلۋ تاراتاتىن مىڭ وزەنى بۇرقىراعان شىعىس قانا ەمەس، سونىمەن قاتار حالقىمىزدىڭ اقىل-پاراساتىنىڭ، ەلدىك رۋحىنىڭ دا شىعىسى. وعان XVIII عاسىرداعى وتان ازاتتىق كۇرەسىن قابانباي، كوكجال باراق، قوجابەرگەن، ەر جانىبەك، اقتانبەردى، شىڭقوجا، قۇتتىباي، بايعارا، اقتايلاق،، داۋلەتباي، جاڭقار، جاۋەن سىندى بيلەر مەن باتىرلاردىڭ ەسىمىمەن ايتىلاتىن ەرلىكتەردى ايتۋعا بولادى. وتارشىلدار قارسىلاسىن قۇلاتۋ ءۇشىن باسىنا سوققى جاسايدى. شىعىس - قازاق رۋحىنىڭ، قازاق ازات يدەالىنىڭ، قازاق مادەنيەتىنىڭ باسى ەدى. جاۋ قازاقتى باسقا سوقتى. شىعىس ەسەڭگىرەپ قالعان ەدى. بۇگىنگىدەي شارا رۋحتى بابالارىن تانۋ، ولاردىڭ ەرلىگىن دارىپتەۋ، تۇلعالىق بەينەلەرىن ءتۇسىنۋ ءۇشىن قاجەت»، - دەدى اقىن.  

تارباعاتاي اۋدانىنىڭ تۋماسى قاينار ولجاي شالعايداعى اۋىل-ايماقتىڭ ماڭايى بوس جاتپاي، وسىلاي اباتتانىپ، گۇلدەنىپ تۇرۋى كەرەكتىگىن، بۇل دالا قيراتۋعا ەمەس، گۇلدەنۋگە ارنالعان دالا ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى. «بابالار ۇلى دالانى تەگىن قورعاعان جوق. ۇرپاقتار ەڭبەك ەتسىن، ەل بولسىن دەدى. اۋىلداردىڭ ءار شەتىن وسىلاي ساياباققا اينالدىرىپ، ادامدارعا قولايلى، تۇرمىسقا لايىقتى قىپ جاساساق نۇر ۇستىنە نۇر ەمەس پە؟! مەملەكەتتىك-جەكە مەنشىك ارىپتەستىك دەگەن جاقسى باستاما. مەملەكەتتىڭ قارجىسى جەتپەي جاتقان جەرلەرگە كاسىپكەرلەر، اۋىلدان شىققان ازاماتتاردىڭ كومەكتەسۋى قۇپتارلىق دۇنيە. بار اقشانى باسىپ الىپ، شەت ەلدە تايراڭداپ جۇرۋگە بولمايدى. وسى دالانىڭ بايلىعىمەن كەلگەن داۋلەت وسى دالانىڭ يگىلىگىنە جۇمسالۋى قاجەت»، - دەدى بەلگىلى جۋرناليست.

ساياباق اشىلعاننان كەيىن قاراشا باباعا ارناپ قاتىم ءتۇسىرىلىپ، قۇران باعىشتالدى. ءتۇس اۋا جۇرت بايگە توبەگە جيىلىپ، كوكپار مەن ات جارىسىن تاماشالادى. كەش باتۋعا جاقىنداعاندا اقجار تۇرعىندارى «ايتايىن ارعى اتامىز قاراشانى» اتتى رەسپۋبليكالىق ايتىستى كورۋگە اسىعىپ، ورتالىق ساياباققا قاراي اعىلدى. اشىق دالادا، اسپان استىنداعى ءسوز دوداسىنا ازۋلى اقىن رينات زايىتوۆ، مەيىربەك سۇلتانحان، فارحات مارات ۇلى، وڭعار قابدەن باستاعان، گۇلنۇر زۇلقارشىن، ماناربەك ساتىپالدى، نۇرجان قايرات ۇلى، جاسۇلان ماقايەۆ، گۇلجان ىقىلاس سىندى ايتىسكەرلەر قاتىستى. ءۇش ساعاتقا جۋىق ۋاقىتقا سوزىلعان ءسوز باسەكەسىندە:       

تۇگەلبەكتەي ساياحاتشى شىققان جەر،

تۇگەل شارلاپ جەردىڭ بەتىن اينالعان،

ۆەليك مىنگەن تۇگەلبەكتەر مىڭ ارتىق،

گەليك ءمىنىپ ەلدى ۇمىتقان بايلاردان، - دەپ تارباعاتايدىڭ ارعى-بەرگى تاريحىن تۇگەندەگەن سىردىڭ اقىنى م.سۇلتانحان ايتىسقا ۇلكەن دايىندىقپەن كەلگەنىن اڭعارتىپ، باس جۇلدەنى يەلەندى. «17 اقىن شىققان جەردەن كەلدىم، 17 وكرۋگىڭدى شۋلاتقالى، - دەپ جىر توككەن ءتىسقاققان اقىن رينات زايىتوۆ 1-ورىندى ەنشىلەدى. زايىتوۆقا اجەپتاۋىر قارسىلىق تانىتىپ، ءتىپتى كەيبىر تۇستارىندا باسىمدىعىن بايقاتقان تارباعاتايدىڭ تۋماسى ماناربەك ساتىپالدى مەن «قۇشاق-قۇشاق قاعازدى جيدىرادى، وسىلايشا جىگەرىڭدى قۇم قىلادى» دەپ قۇجات جيناۋدىڭ جىرىن سوزىنە تۇزدىق ەتكەن التايدىڭ ار جاعىنان كەلگەن 18 جاستاعى ايتىسكەر گۇلجان ىقىلاس ەكىنشى ورىنعا لايىق دەپ تانىلدى. فارحات مارات ۇلى مەن وڭعار قابدەن ءۇشىنشى ورىندى قانجىعالارىنا بايلاسا، گۇلنۇر زۇلقارشىن ارناۋلى سىيلىقپەن ماراپاتتالدى.

ازامات قاسىم،

«ەگەمەن قازاقستان»

شىعىس قازاقستان وبلىسى