ەلىمىزدە ءالى كۇنگە دەيىن قىز الىپ قاشۋ پروسەسى توقتار ەمەس. باسىپ الىپ قاشاتىندارعا دا جازا كۇشەيتىلگەن. ايقىن باسىلىمى قىز الىپ قاشۋعا نە تۇرتكى، الىپ قاشقانداردىڭ جازاسى قانداي بولماق دەگەن ساۋالعا جاۋاپ بەرۋگە تىرىستى.

بۇگىنگى تاڭداعى قىز الىپ قاشىپ ۇيلەنۋ دەگەن عۇرىپ قالاي پايدا بولدى؟ جانە دە ونىڭ زاڭى بار ما؟ ەندەشە، بۇل ساۋالداردىڭ اراجىگىن اجىراتىپ، “ءيا” مەن “جوقتى” تارازىعا سالىپ قاراستىراق. قىز الىپ قا­شۋ، زامانى مەن ادامىنا قارا­ماس­تان، ىسكە اسۋىن توقتاتار ەمەس. ءاسى­رەسە، قازاقستاننىڭ وڭتۇستىك وب­لىستارى وتباسى بولۋدىڭ وسىن­داي ۇلگىسىنە قۇشتار-اق. ەل اراسىنداعى قىز الىپ قاشىپ سوتتالىپتى دەگەن ءبىرلى-جارىم قاۋە­سەت بولماسا، بۇل تاسىلگە جۇگىنىپ ءۇي­لەنگەندەردىڭ 90 پايىزى وزگەگە ۇلگى بولارلىقتاي عۇمىر كەشۋدە. كوپ جاعدايدا، الىپ قاشىپ ۇيلەنۋ ەكى تاراپتىڭ دا الدىن الا كەلىسى­مىمەن ءوربيدى. ال ەندى الگى الىپ قاشۋدان كەيىن وتاسپاي قالعان 10 پايىز ءدال وسى دالا زاڭىن ءوز يكەمىنە اۋىستىرىپ، ياعني جىگىت تاراپى ۇناتقان قىزىن ونىڭ كەلىسىمىنە جۇگىنبەي الىپ قاشۋ­دان پايدا بولادى.

كۇيەۋبالا جانە ونىڭ بىرگە الىپ قاشقان دوستارى سوتتالىپ كەتۋدىڭ ءسال-اق الدىندا تۇرسا، قىز بايعۇسقا “بايدان قايت­تى” دەگەن جامان ات جابىساتىنى تاعى بار

ناعىز زورلاپ الىپ قاشۋ، ءداس­ءتۇرىڭدى تۇرپايى ەتىپ كورسەتۋ، مىنە، وسى جەردە ايقىن بەلەڭ الادى. مۇن­­داي جاعدايدا ۇيگە تۇسكەن كەلىن الدىندا جاتقان ون كەمپىردى اتتاپ، اق ورامالىڭدى تاپتاپ كەتىپ، سوتقا بەرۋدەن ەش تايىنبايدى. كەلگەن قۋعىنشىعا ەرە كەتىپ، ارتى ەكى جاق تا ابىگەرگە تۇسەدى. كۇيەۋبالا جانە ونىڭ بىرگە الىپ قاشقان دوستارى سوتتالىپ كەتۋدىڭ ءسال-اق الدىندا تۇرسا، قىز بايعۇسقا “بايدان قايت­تى” دەگەن جامان ات جابىساتىنى تاعى بار. نامىستان بۋلىققان كەيبىرەۋلەرى اتا-اناسى جامان اتتى بولماس ءۇشىن قالىپ تا جاتادى. الەۋمەتتىك جەلىدە “قىز الىپ قا­شۋ قاجەت پە، جوق پا؟” دەگەن ساۋال­ناما جۇرگىزىلدى. 75 پايىزى قىز الىپ قاشۋعا “تۇبەگەيلى قارسىمىن” دەپ جاۋاپ بەردى. ال 25 پايىزى “قىز­دىڭ كەلىسىمىمەن الىپ قاشا بەرۋگە بولادى” دەپ شەشتى. ال ەگەر قىز كەلىسپەسە، الىپ قاشقان ءتىر­لىكتەرى قىلمىس بولىپ ەسەپتەلەدى. ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ بارلىعى شەكتەن شىققانداردى جا­زالاۋدى قۇپ كورەتىندەرىن ءبىلدىردى.

دوستارىڭمەن توپ­تاسىپ قىزدى قۇرىقتاساڭ، جا­زاڭ 10 جىلدان 15 جىلعا دەيىن سو­زىلاتىنى زاڭدا تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ كورىنىپ تۇر. تەرەڭى­نەن ۇڭىلسەڭ، ۇرەي تۋ­عى­زا­تىن باپتار

ال باسىپ الىپ قاشقاندارعا زاڭ نە دەيدى دەگەن ساۋالاعا كەلسەك، جابىرلەنۋشى جاق سوتقا بەرسە ادامنىڭ ەركىنە، تاڭداۋىنا شەك­­تەۋ قو­­يىپ، بىرەۋ­مەن وتاسۋعا ءماج­­بۇرلەۋ زاڭمەن قۋدا­لاناتىنى ايقىن. قىل­مىستىق كو­دەك­ءستىڭ 125-با­بىندا كور­سە­ءتىل­گەندەي، “ادام ۇرلاۋ” فاكتىسىمەن قولعا ءتۇ­س­كەن جان ءتورت جىلدان جەتى جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايى­رىلۋ مۇمكىن. دوستارىڭمەن توپ­تاسىپ قىزدى قۇرىقتاساڭ، جا­زاڭ 10 جىلدان 15 جىلعا دەيىن سو­زىلاتىنى زاڭدا تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ كورىنىپ تۇر. تەرەڭى­نەن ۇڭىلسەڭ، ۇرەي تۋ­عى­زا­تىن باپتار. قىزدى ۇزاتىپ الۋ ءۇردىسى تۇر­عان­دا، نەگە قىز الىپ قاشۋعا ءبارى قۇ­مار-اق، دەگەنكە كەلسەك، جاۋاپ – ۇزاتىپ الۋ قىم­بات­قا تۇسەدى. سەبەبى ۇزىنسونار، قىپ-قى­زىل شىعىندى تالاپ ەتەتiن ءداس­ءتۇردى اينالىپ ءوتۋدىڭ ەڭ ءبىر وڭاي جولى سول الىپ قاشۋعا يتەرمەلەيدى. ماسەلەنى تۇيىندەي كەلە، نەگە قازاققا قىز ۇزاتۋدىڭ ورتاق ءبىر كودەكسىن جاساماسقا؟ “ءار ەلدىڭ سالتى باسقا، يتتەرى قارا قاسقا” دەمەكشى، “مەنىڭ جورالعىم دۇرىس ەدى” دەپ ەشكىم تا­لاسپاس تا ەدى. بەلگىلەنگەن ءمول­شەر-دە عانا شىعىن شىعىپ، باس­تىسى، جاستاردىڭ ءۇي بولىپ كەتۋى­نە جاعداي تۋىندار ەدى. ماسەلەن، وقىعان قىزدىڭ قا­لىڭ مالى، ديپلومىنىڭ قىزىل-كو­گىنە قاراماي، 100 مىڭنان 200 مىڭ­عا دەپ ناقتى باعالانسا. انا ءسۇتى دەپ ءبىر قوي نەمەسە ءبىر ءىرى قارا. سوسىن اكەسىنە، باۋىرلارىنا تيەسىلى سىي-سياپات جاسالىنىپ، قىز جاعى بوي­جەت­كەنىن ۇزاتسا، ۇل جاعى تويىن جا­ساپ دۋمانداتسىن. جەتى- جە­ءتى، توعىز-توعىز دەگەن ءداستۇر دە مۇن­دايدا ءسوز بولماس ەدى. قىزىڭا جاساۋ ازىرلەۋ، تاعىسى تاعى ءار وتبا­سى­نىڭ ءوز جاعدايىنا بايلانىستى اتقارىلا بەرەدى. ءبىر تۋدىڭ استىندا، ءبىر ەلدە، ءبىر پرينسيپپەن ءومىر ءسۇرىپ جاتقاندىقتان، ەشبىر جان مۇندايعا قارسى شىقپاس. ەسەسىنە، جابايى تۇردەگى قىز الىپ قاشۋ وزدىگىنەن توقتاتىلار ەدى.