ستاتيستيكالىق اقپاراتتارعا سۇيەنسەك، ءبىر جىلدا ۇرلاناتىن ۇيالى تەلەفونداردىڭ تەك 10-نان 20 پايىزعا دەيىنگىسى عانا ءوز يەلەرىنە كەرى قايتارىلادى ەكەن. مۇنداي ۇساق قۇقىقبۇزۋشىلىقتاردى ارنايى ورىندار قاراپ، تولىققاندى زەرتتەمەيدى دە...ال ۇرلانعان تەلەفونداردان بيزنەس جاساپ وتىرعانداردىڭ جاسىرىن ورداسى ءالى كۇنگە بار. اقىر سوڭىندا بارىنە كىنالى ءوزىمىزدىڭ مۇقيات قاراماۋىمىز سەبەپ بولادى. كوبىنەسە، وسىنداي جاعدايلاردا نە ىستەۋ كەرەكتىگىن بىلمەگەننەن ماسەلە وڭ شەشىمىن تاپپاي قالىپ قويا بەرەدى. Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى وقىرمان نازارىنا زاڭگەردىڭ جەكە بلوگىندا جاريالاعان كەڭەستەرىن ۇسىنادى.

ۇيالى تەلەفون ۇرلاۋ ءالى كۇنگە دەيىن كەڭ تارالعان قىلمىس ءتۇرى بولۋدا. اربىرەۋىمىزدە تەلەفونى ۇرلانعان تانىسىمىز بار، نەمەسە وزىمىزدە دە ۇرىلاردىڭ قۇربانى بولدىق. بىردە، ينستاگرامدىعى ءبىر وقىرمانىم ماعان الماتىلىق اۆتوبۋستاردىڭ بىرىندە كۇندە تاڭەرتەڭ قالتالى ۇرىلاردى كورەتىنىڭ ايتقان بولاتىن. اۆتوبۋستىڭ كۇندەلىكتى  جولاۋشىلارى ولاردان قورقىپ ۇندەمەيدى ەكەن. ال، ولار بولسا اقشاسىن الىپ بازارعا بارا جاتقان حالىقتى تونايدى. ايتقىم كەلگەنى ۇرلىقتىڭ جايىلۋى توقتار ەمەس. سونىڭ ىشىندە تەلەفون ۇرلىعى. ەگەر ءسىزدىڭ تەلەفونىڭىز ۇرلانسا، قانداي شارالاردى قولدانۋ كەرەك؟ كوبىمىز، "تابىلا قويماس"، ونى "كىم ىزدەيدى" دەپ پوليسياعا ارىز جازبايمىز. جازساق تا تەرگەۋشىنىڭ بەرگەن قاعازىن تولتىرىپ، سول ءىستى قويا سالامىز. وسى ۆيدەودا مەن سىزدەرگە قالايشا پوليسياعا ءسىزدىڭ تەلەفونىڭىزدى تابۋعا بارلىق شارالاردى جاساتۋ كەرەكتىگى جايلى ايتامىن. ەڭ ءبىرىنشى شارا بۇل پوليسياعا ارىز جازۋ. بۇل ەڭ ماڭىزدى قۇجاتتاردىڭ ءبىرى. ارىزدى ۇيدە، قولايلى اتموسفەرادا جازىپ، ونلاين جىبەرگەڭىز دۇرىس دەپ سانايمىن. پوليسياعا ونلاين ارىز جازۋ تۋرالى ۆيدەوعا تومەنگى سىلتەمە ارقىلى وتە الاسىز.  ال، ەگەر ونلاين جازۋ سىزگە قيىن بولسا، ۇيدە پاراق بەتىنە ارىزىڭزدى جازىپ الىپ، كەيىن پوليسياعا بارعاندا سول جازعاندارىڭىزدى قايتالاپ بەرسەڭىز بولادى. نازار اۋداراتىن جاعداي، وكىنىشكە وراي پوليسيا قىزمەتكەرى ءسىزدىڭ جاعدايىڭىزدى ۇرلىققا ەمەس، كادىمگى جوعالتۋعا بۇرىپ جازۋعا تىرىسادى. سەبەبى، كەزەكتى شەشىلمەيتىن ءىس ولاردىڭ قۇرعىر ستاتيستيكاسىن قۇرتادى-مىس. سوندىقتان دا، ارىزدا بارىنشا ءمان جايدى اشىپ، ءسىزدىڭ تەلەفوندى جوعالتپاعاڭىزدى، ونى بىرەۋ ۇرلاپ كەتكەندىگىن، نەمەسە ونى ۇرلاعان دەپ ساناۋعا نەگىز بار ەكەنىڭ جازىڭىز. سىزدەن ارىز قابىلداعاندا تەرگەۋشى ونى ءوز قولىمەن جازسا، ونى ەرىنبەي تەكسەرىپ الىڭىز. سەبەبى، ءسىزدىڭ سوزدەرىڭىز بۇرمالانۋى مۇمكىن. ال، ەگەر ءسىزدىڭ ارىزىڭىزدى جوعالتۋ دەپ، قىلمىستىق ءىستى قوعاماي قويسا، تەرگەۋشىنىڭ بۇل شەشىمىنە قىلمىستىق پروسەستتىك كودەكسىنىڭ 105ء-شى بابى بويىنشا پروكۋراتۋراعا نەمەسە 106 بابى بويىنشا تەرگەۋ سوتىنا ارىز جازىڭىز. ارىزدىڭ نۇسقالارى ۆيدەونىڭ استىنداعى سىلتەمەدە بار. تاعى دا قايتالايمىن، قاراپايىم ءوزىڭىز جازعان شاعىم ەمەس. 105، 106-باپتارى بويىنشا شاعىم. مىسالعا ءسىز ساۋدا ورتالىعىندا نەمەسە تاكسيدە تەلەفونىڭىزدى قالدىرىپ كەتىپ، ونى بىرەۋ الىپ كەتسە، بۇل جاعدايدى پوليسيا جوعالتۋ دەپ تانىپ ءىس قوزعاۋدان باس تارتادى. پوليسيانىڭ بۇل شەشىمىنە شاعىم ءتۇسىرىڭىز. جوعالتۋ دەگەن ول ءسىز ورماندا ءجۇرىپ تەلەفونىڭىزدى قۇلاتىپ الساڭىز. ال، ساۋدا ورتالىعىندا ستول ۇستىنە قالعان تەلەفوندى بىرەۋ ۇرلىق نيتەىمەن العىندىعىنىڭ ىقتيمالدىلىعى وتە ۇلكەن. قىلمىستىق ءىس قوزعالعان سوڭ كەلەسى ىستەيتىن قادام ول تەرگەۋشىنى جۇمىس ىستەتۋ. ءيا، تاعى ءبىر وكىنىشتى جاعداي ول ءبىزدىڭ پوليسيادا جۇمىستىڭ باستان اسۋى. سوندىقتان دا، ولاردى جۇمىس ىستەتىپ وتىرۋ كەرەك. ول ءۇشىن ءبىز كەلەسى الگوريتمدى قولدانامىز. ءبىرىنشى تەرگەۋ ارەكەتتەرىن جاساۋ جايلى ءوتىنىش حات، ياعني حوداتايستۆو بەرۋ. ەكىنشى، ول تەرگەۋ ارەكەتتەرى ورىندالماسا  106-باپ بويىنشا ارىز. قىلمىستىق ءىس قوعالعاننان كەيىن، دەرەۋ ونىڭ قايدا ەكەنىڭ انىقتاۋعا باعىتتالعان تەرگەۋ ءىس ارەكەتتەرىن جۇرگىزۋ تۋرالى حوداتايستۆو جىبەرىڭىز. ونىڭ ۇلگىسى دە سىلتەمەدە بار. ەگەر ءۇش كۇن ىشىندە جاۋاپ الماساڭىز، دەرەۋ 106-باپ بويىنشا ارىز جازىڭىز. ۇلگىسى بار. قانداي تەرگەۋ ارەكەتتەردى جۇرگىزۋ ناقتى ءسىزدىڭ جاعدايىڭىزعا بايلانىستى. دەگەنمەن بارلىعىنا ورتاق كەلەسى ارەكەتتەر بار:

تەلەفوننىڭ ورنالاسقان جەرىن انىقتاۋعا باعىتتالعان جەدەل-ىزدەستىرۋ شارالارىن، سونىڭ ىشىندە ارنايى جەدەل-ىزدەستىرۋ شارالارىن جۇرگىزۋ. تەلەفون ۇرلانعان جەرلەرەن ۆيدەوباقىلاۋ كامەرالارىنىڭ مالەىمەتتەرىن الۋ. ۇرلىق بارىسىن كورگەن كۋاگەرلەردى ىزدەستىر مەن ولاردان جاۋاپ الۋ. مىسالى تەلەفون ساۋدا ورتالىعىندا ۇرلانسا ونىڭ قىزمەتكەرلەرى، كۇزەتشىلەرى، اۆتوبۋستا ۇرلانسا كوندۋكتور جانە تاعى دا باسقا. ءسىزدىڭ جازعان ءوتىنىشحاتىڭىزعا تەرگەۋشى ءۇش كۇن ىشىندە جاۋاپ بەرىپ، ونى قاناعاتتاندىرۋ جايلى قاۋلى شىعارۋ قاجەت. ەگەر قاۋلى قاناعاتتاندىرىلماسا وعان تاعى دا،105، 106 باپتار بويىنشا شاعىم تۇسىرە الاسىز.  قاۋلى قاناعاتتاندىرىلىپ، تەرگەۋشى تاپسىرما بەرگەننەن كەيىن، ءسىزدىڭ تەلەفون ارنايى قۇرىلعىلار ارقىلى تەكسەرىلىپ، ونىڭ ورنالاسقان جەرى انىقتالادى. ءبىراق تەكسەرىس جۇرگەن كەزدە تەلەفون كورىنبەۋى دە مۇمكىن. سول سەبەپتى ونى ۇنەمى قاراپ وتىرۋ كەرەك. ال ەندى تەرەگۋشى وسىنداي تەكسەرىس جۇرگىزىپ وتىرۋ بويىنشا تاپسىرما بەرگەندە ول ۇنەمى قارالىپ وتىرادى ما نەمەسە ءبىراق رەت قارالىپ، قايتا تەكسەرۋ ءۇشىن تاعى تاپسىرما كەرەك پە دەگەن سۇراققا، مەن وسىنداي ىستەرمەن اينالىساتىن پوليسياداعا دوستارىمنان ناقتى جاۋاپ المادىم. سوندىقتان دا، ۋاقىت ارا، ەڭ دۇرىسى اپتاسىنا ءبىر رەت  تەرگەۋشىگە، تەلەفوننىڭ ورنالاسقان جەرىن انىقتاۋعا باعىتتالعان ارنايى جەدەل-ىزدەستىرۋ شارالارىن جۇرگىزۋ تۋرالى تاپسىرما بەرۋ جايلى ءوتىنىشحات جىبەرىپ تۇرىڭىز. وسى اتالعان شارالاردى قولدانساڭىز تەلەفون تابىلۋ مۇمكىندىگى ارتا تۇسەدى. 

ەرجان بولاتبەكتىڭ massaget.kz-تەگى جەكە بلوگىنان