ءقازىر ەلدە كوپ بالالى انالار ماسەلەسى قىزۋ تالقىعا ءتۇسىپ جاتقان كەز. وسىعان وراي وتاندىق ساراپشىلار كوپ بالالى انالارعا قاتىستى وزگە ەلدەردىڭ ۇستانعان ىس-تاجىريبەسىن مىسال ەتىپ، بىزگە دە وسىنداي جايتتاردى ەلەكتەن وتكىزىپ الۋ كەرەكتىگىن ايتۋدا. ماسەلەن، «بارومەتر» تالداۋ ورتالىعىنىڭ ساراپشىسى داۋرەن ارىننىڭ ايتۋىنشا، ءقازىر كوپ بالالى انالاردى مەملەكەتتىك سۋبسيديامەن قامتۋ وزەكتى بولىپ وتىر.

ساراپشى مامان بۇل رەتتە ءبىرقاتار ەلدەردىڭ تاجىريبەسىن مىسال ەتتى. كورشى رەسەيدە، وزبەكستاندا، قىرعىزستاندا بانكتەردىڭ مۇنداي باعىتتا جۇمىس ىستەيتىن ارنايى بولىمدەرى دە بار كورىنەدى.

«كورشى رەسەيدى مىسالعا الساق، رەسەيدىڭ ورتالىق بانكى 2017 جىلدان بەرى كوپ بالالى انالارىن سۋبسيديامەن قامتۋ ارقىلى، انالاردى شاعىن بيزنەسكە تارتۋ، ولاردىڭ كاسىپكەرلىك ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ، اگروبيزنەستى وركەندەتۋىنە ۇلەس قوسۋ دەيسىز بە، تولىپ جاتقان مۇمكىندىكتەر ۇسىنىپ وتىر. وسىعان وراي رەسەيدە ءقازىر كوپ بالالى انالاردىڭ 60 پايىزدان استامى اۋىلدىق ايماقتاردا ءوز بيزنەسىن جۇرگىزۋگە ماشىقتانىپ العان.  بۇعان قوسا رەسەيدە 3 بالاسى بار انالارعا ماسكەۋدەن ءۇي الۋ ءۇشىن 6،1 %-بەن ارنايى جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلعان. وسىلاي ارزان نەسيە بەرۋ ارقىلى ولار كوپ بالالى انالاردى باسپانەمەن قامتۋ جاعىن جۇيەلى جولعا قويىپ الدى. سول ءتارىزدى 6،2 %-بەن اۋىلدىق ايماقتاردا بيزنەس جۇرگىزىپ، باسپانا الۋ ءۇشىن دە ارزان سۋبسيديالار بەرىلەدى. كورشى ەلدىڭ كوپ بالالى انالارىنىڭ جارتىسىنان كوبى وسى اۋىلدىق-ايماققا ورنىعىپ بيزنەس جۇرگىزۋ جوباسىن قاتتى قولداپ وتىر. وسىعان قاراپ قازاقستانعا دا مۇنداي ناقتى-ناقتى شارالاردى قاراستىرۋ كەرەكتىگىن پايىمدايسىڭ»، - دەدى ساراپشى داۋرەن ارىن.

ءبىز ساراپشىنىڭ ۇسىنىپ وتىرعان دەرەكتەرىن ارنايى سىزبامەن كورسەتتىك. تومەندەگى سىزبادان رەسەيدە كوپ بالالى انالارعا قانداي سالالار بويىنشا، قانشا پايىزدىق مولشەرىندە جەڭىلدىكپەن مەملەكەتتىك سۋبسيديا بەرىلەتىنى جايلى انىق كورسەتىلگەن.

ساراپشى مامان داۋرەن ارىننىڭ بايىپتاۋىنشا، بىزدە انالارعا بەرىلەتىن جاردەماقى مولشەرىن دە «قالالىق جانە اۋىلدىق» دەپ ارنايى ستاتۋسقا ءبولىپ قاراستىرۋ كەرەك.

«بىزدە اۋىلدىق جەردە تۇرۋدىڭ وزىندىك ماشاقاتى بار. اۋىلدى جەردە تۇراتىن كوپ بالالى انالاردىڭ مال باسىنا بەرەتىن جەم-شوبى بار، قىستا جاعاتىن وتىن-سۋى بار وسىنىڭ بارلىعىن جاردەماقى ەسەپتەردە ەسكەرۋ كەرەك. قالالىق جەردە تۇراتىن انالاردىڭ كوممۋنالدىق تولەمى بار بۇل دا ەسەپكە الىنۋى كەرەك. سوندا عانا ادىلەتتى ءبولىنىس بولادى. جاردەماقى ەسەپتەيتىن كەزدە سۋ، گاز، جارىق، كوممۋنالدىق تولەم دەگەن دۇنيەلەردى ەسكەرگەن ابزال. ولاي ەتپەسەك، ءبىز ءقازىر الەۋمەتتىك كومەك دەپ ەسەپتەپ بەرىپ جۇرگەن 16 مىڭ 142 تەڭگەنىڭ كولەمىندەگى قارجى تولىققاندى انالاردىڭ پروبلەماسىن شەشە المايدى. جالپى، جاردەماقى تولەۋ كەز كەلگەن وتباسىنىڭ ماسەلەسىن تۇبەگەيلى شەشە المايدى. جاردەماقى بۇل مەملەكەتتىك قولداۋدىڭ ءبىر ءتۇرى عانا. سوندىقتان كەلەشەكتە كوپ بالالى انالاردىڭ قولىنا قارجى ۇستاتىپ، ولاردى بيزنەسكە بەيىمدەگەن دۇرىس»، - دەدى داۋرەن ارىن.

ەكونوميكا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور بەيسەنبەك زيابەكوۆتىڭ ايتۋىنشا، ءبىز سۋبسيديا بولۋمەن قاتار، بيزنەسكە بەيىم كوپ بالالى انالارعا سالىقتىق جەڭىلدىكتەر قاراستىرۋ جاعىن ويلاستىرعانىمىز ءجون. «جەر سالىعى، مۇلىك سالىعى، جىلجىمايتىن مۇلىك سالىعى بويىنشا تولەم جاساۋدا كوپ بالالى انالارعا ارنايى جەڭىلدىكتەر بەرۋ كەرەك» دەيدى مامان.

سونداي-اق ماماننىڭ پايىمداۋىنشا، بەلارۋس ەلىندە كوپ بالالى اناداردى ارزان سۋبسيديامەن قامتۋدان بولەك، سالىقتان بوساتۋ، ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ، 4 بالالى اناعا تەگىن ءۇي بەرۋ ماسەلەسى وڭتايلى شەشىلگەن.

«كوپ بالالى انالاردى سۋبسيديا بەرىپ بيزنەسكە ۇيرەتۋ ول زامان تالابى. ۇكىمەت وسى ماسەلەنى ساۋاتتى شەشە السا، بۇل انالارعا كوپتەگەن مۇمكىندىكتەر اشار ەدى. سالىقتىق جەڭىلدىكتەرمەن قامتۋمەن قاتار،  كوپ بالالى وتباسىلاردى قامقورلىققا الۋ، ولاردىڭ ادامي كاپيتالىن نىعايتۋ ءبىز ءۇشىن ءقازىر وزەكتى. سوندىقتان بۇل وتە قاجەت»، - دەدى بەيسەنبەك زيابەكوۆ.

ءبىز وسى ارادا كورشىلەس ەلدەردىڭ كوپ بالالى انالارعا جاساپ وتىرعان مەملەكەتتىك قولداۋىن ارنايى سىزبامەن كورسەتۋدى ءجون كوردىك. تومەندە كورسەتىلگەن سىزبادان رەسەي، بەلارۋس، وزبەستان، ءازىربايجان ەلدەرى كوپ بالالى انالارىنا تيىسىنشە مەملەكەتتىك قولداۋ كورسەتىپ وتىرعانىن كورۋگە بولادى.

سونداي-اق بەيسەنبەك زيابەكوۆ «كوپ بالالى انالاردىڭ زەينەتاقىسىن دا ۇكىمەت سۋبسيديالاۋدى ويلاستىرۋى كەرەك» دەيدى.

«كوپ بالالى انالار بالا كۇتىمىنە بايلانىستى ۇيدە تورت-بەس جىل وتىرۋىنا تۋرا كەلەدى. سول ارالىقتا ولاردىڭ زەينەتاقى جارناسى توقتاپ قالادى. بالا كۇتىمىنە بايلانىستى جاردەماقى بىزدە تەك 1 جاسقا دەيىن عانا تولەنەدى. ونىڭ ۇستىنە ول جاردەماقى از بولعاننان كەيىن، ودان الىناتىن زەينەتاقى جارناسى دا ماردىمسىز. سوندىقتان وسى جايتتاردىڭ ەسكەرە وتىرىپ، كوپ بالالى انالاردىڭ زەينەتاقىسىن ۇكىمەت سۋبسيديالاپ وتىرسا دەيمىن. ول ءۇشىن انا جۇمىسقا شىققانشا ۇكىمەت ارنايى زەينەتاقى جارناسىن زەينەتاقى قورىنا اۋدارىپ وتىرسا جەتكىلىكتى بولار ەدى»، - دەيدى مامان.

جالپى، دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، «التىن القا»، «كۇمىس القا» بەلگىلەرىمەن ماراپاتتالعان نەمەسە بۇرىن «باتىر انا» اتاعىن العان، I جانە II دارەجەلى «انا داڭقى» وردەندەرىمەن ماراپاتتالعان كوپ بالالى انالارعا 2018 جىلعا دەيىن 6،4 اەك نەمەسە  15 392 تەڭگە تولەنگەن. ءتورت جانە ودان كوپ كامەلەتكە تولماعان بالالارى بار كوپ بالالى وتباسىلارعا (ارناۋلى مەملەكەتتىك جاردەماقى 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن تاعايىندالعان وتباسىلارعا عانا تولەنەدى): 4،16 اەك نەمەسە 2018 جىلعا دەيىن 10 005 تەڭگە تولەنىپ كەلدى.

ال 2018 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ كوپ بالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلارعا ءۇش ءتۇرلى جاردەماقى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن تاعايىندالاتىن جاردەماقى بىرىكتىرىلىپ اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك رەتىندە تولەنەتىن بولدى. ونىڭ مولشەرى ءقازىر 16  مىڭ 142 تەڭگەنى قۇرايدى. قازىردە مۇنداي جاردەماقىنا ەلىمىزدە 237 مىڭعا جۋىق كوپ بالانى انا الىپ وتىر.

ماماندار بولاشاقتا كوپ بالالى انالاردىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى تۇزەلۋى ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە اتالمىش جاردەماقى كولەمىن ءوسىرىپ، كوپ بالالى انالاردى باسپانامەن قامتۋ جاعى، مەملەكەتتىك سۋبسيديا بەرۋ ءىسى شەشىلۋى قاجەتتىگىن باسا ايتىپ وتىر.

قارلىعاش زارىققان قىزى