كەشە رەسەيدىڭ ماكروەكونوميكالىق ساراپتاۋ جانە قىسقامەرزىمدى بولجامدار ۇسىنۋ ورتالىعىنىڭ ماماندارى بيىلعى 2019  جىلى رەسەيدە 150-گە جۋىق بانكتىڭ بانكروتقا ۇشىراۋى ابدەن مۇمكىن ەكەنىن مالىمدەدى. اتالمىش ورتالىقتىڭ ساراپشىسى ميحايل مامونوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەگەر مەملەكەتتىك ناقتى قولداۋ بولماسا رەسەيدە 2019 جىلدىڭ سوڭىنا قاراي  150 بانك بانكروتقا ءتۇسۋدىڭ الدىنا تۇر. بۇعان سەبەپ بانكتەردىڭ جاعىمسىز نەسيە پورتفەلىنىڭ شامادان تىس كوپتىگى، سىرتقى قارىزدارىنىڭ قايتارىلماۋى، مەملەكەتتىك كومپانيالاردىڭ بانكتەر الدىنداعى ءىرى بورىشىن وتەي الماۋى. مۇنىڭ بارلىعى قازىردە رەسەي بانكتەرىنىڭ جاعدايىن اۋىرلاتىپ، داعدارتىپ تۇر. 

ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، رەسەي بانكتەرىن قۇردىمعا كەتىرمەي ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن كەم دەگەندە 1 ترلن رۋبل كەرەك. ال رەسەيدىڭ ورتالىق بانكى مەن ۇكىمەتىنە مۇنداي قارجىنى دەمەۋ رەتىندە ۇسىنۋ وڭاي بولىپ وتىرعان جوق. بۇعان قاتىستى ميحايل مامونوۆ «بانكتەردى بانكروتتىقتان ساقتاۋ ءۇشىن كومەك كولەمى 1 ترلن ءرۋبلدى قۇراۋى كەرەك. ەكونوميكالىق احۋالدى بولجاي وتىرىپ ءبىز ءقازىر ورتالىق بانك نەگىزگى مولشەرلەمەنى 37 پايىزعا دەيىن ءوسىرۋى مۇمكىن ەكەنىن بولجاپ وتىرمىز. ەگەر نەگىزگى مولشەرلەمە تاعى وسەتىن بولسا وندا بانكتەر ودان ءارى قارىزدارىن قايتارا الماي قينالا تۇسەدى. ءقازىر رەسەي بانكتەرىنىڭ ورتالىق بانك الدىنداعى قايتارىلماعان قارىزى تىپتەن ەسەلە ءتۇستى. بولاشاقتا رەسەيدەگى 150-گە تارتا بانكتى قولداۋ ءۇشىن قوماقتى قارجى قاجەت بولادى. توقىراۋعا تۇسكەلى تۇرعان بانكتەردىڭ ءارقايسىسىنا ەڭ كەمى 1،2 ملن رۋبلدەن اسىپ جىعىلاتىن كاپيتال قاجەت. ال بانكتەردى قولداۋعا مۇنداي قارجى ءبولۋ ءقازىر ورتالىق بانك ءۇشىن دە ۇكىمەت ۇشىندە وڭاي بولىپ وتىرعان جوق» - دەيدى ساراپشى. 

ءسويتىپ، رەسەيلىك ەكونوميست-ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، رەسەي بانكتەرىنىڭ ورتالىق بانك الدىنداعى قارىزدارىن قايتارا الماۋى، ەلدە جالپى ەكونوميكالىق ءوسىمنىڭ جوقتىعى بانكتەردى ابدىراتىپ تۇر. مۇنى ءبىزدىڭ وتاندىق ماماندار دا جوققا شىعارمايدى.

«رەسەي بانكتەرىنىڭ ورتالىق بانك الدىنداعى قارىزدارى ءوز الدىنا، سىرتقى قارىزدارى دا شاش ەتەكتەن. رەسەيدەگى ءىرى-ىرى كومپانيالار كەزىندە يتاليا، نيدەرلانديا، گەرمانيا ەلدەرىنەن كولەمدى قارىزداردى الدى. ەندى كەلىپ سول قارىزدارىن قالاي قايتارۋدى بىلمەي جانۇشىرۋدا. جالپى، رەسەيدىڭ بۇلايشا قارىزعا باتۋى باتىس ەكونوميكاسىنا دا وڭاي ءتيىپ وتىرعان جوق. ەگەر رەسەيدىڭ ءىرى كولەمدى كومپانيالارى مەن بانكتەرى باتىسقا قارىزىن قايتارا الماسا مۇنىڭ سوڭى باتىسقا دا اۋىر سوعادى.سوندىقتان بۇل ارادا 150-گە جۋىق رەسەي بانكتەرى شىنىمەن دە قۇردىمعا كەتۋدىڭ الدىندا تۇر. ەلدەن كاپيتال قاشىپ جاتىر. ينۆەستورلاردىڭ سەنىمى كەتتى. رەسەي ەكونوميكاسى توقىراپ تۇر. ەكونوميكا اينالىمىنداعى قارجى دا ويلاماعان دەڭگەيدە ازايدى. دەمەك بۇل ارادا رەسەيگە ەندى ءبىر التى ايدا تىپتەن قيىن بولا تۇسەدى. ويتكەنى رەسەي بانكتەرى سىرتقى قارىزدارىن قايتارۋدا ءقازىردىڭ وزىندە قاتتى قينالىپ وتىر»،-دەيدى ەكونوميست-ساراپشى توعجان شاياحمەتوۆا.

ال ەندى وسى جايتتاردى ەسەپكە الا وتىرىپ، ماماندار وتاندىق بانكتەردىڭ تاۋەكەلدىلىگىن ايقىنداۋ ءۇشىن سترەسس-تەستىدەن وتكىزۋدىڭ ارتىقتىعى بولمايتىنىن العا تارتتى.

«بۇل بانكتەردىڭ تاۋەكەلدىك الەۋەتىنە بەرىلەتىن باعا. ەگەر ەكونوميكا، حالىقارالىق جانە تاۋار نارىعى قۇلدىراعان جاعدايدا، ءبىزدىڭ بانكتەرىمىز ءوز مىندەتتەرىن اتقارا الا ما؟! مىنە، وسىنداي سترەسس-تەست جاساۋ كەرەك. ءار بانككە قاتىستى ناقتى باعدارلامالار قايتا ءتۇزىلىپ، مۇمكىن ونىڭ كاپيتالىن ارتتىرۋ كەرەك شىعار نەمەسە بانككە تاۋەكەلى تومەن جۇيە قاجەت شىعار، وسىنىڭ ءبارى سارالانۋى قاجەت» دەدى توعجان شاياحمەتوۆا..

ماماننىڭ پايىمداۋىنشا، 2010 جىلدان باستاپ اقش-تا قارجى نارىعىن رەتتەۋدىڭ زاڭى قابىلدانا سالىسىمەن، بانك سەكتورىندا ۇدايى سترەسس-تەستىلەر وتكىزىلىپ تۇرادى. الايدا وسىنداي سىناقتان بىلتىر امەريكالىق ءىرى ءتورت بانك وتپەي قالعان.

«اقش-تىڭ ءىرى ءتورت بانكى سترەسس-تەستتەن وتپەي قالعانى بەلگىلى. رەسەيدىڭ بانكتەرى دە، ۇلىبريتانيانىڭ بانكتەرى دە ناتيجەسىن كورىپ مۇنداي تەست ناتيجەلەرىن جاريالاۋدان باس تارتقان. قارجى نارىعى دامىپ، بانك سەكتورى تاۋەلسىز دەگەن باتىستىڭ ءوزى مۇنداي سىناققا شىداس بەرمەي جاتقاندا، بىزگە بەيقام وتىرۋعا بولمايدى. سوندىقتان بۇل ارادا جالپى قارجى جۇيەسى مەن بانكتەر سۇيەنەتىن مودەلدىڭ ەل ەكونوميكاسىنا قانشالىقتى تيىمدى-تيىمسىزدىگىن ساراپتاپ، وسىدان ناتيجە شىعارساق، بىزگە جاقسى بولار ەدى»،- دەيدى توعجان شاياحمەتوۆا. .

وتاندىق بانك جۇيەسى وسال، ءاردايىم مەملەكەتتىك قولداۋدى قاجەت ەتەتىنىن العا تارقان مامان، بولاشاقتا بۇل سالانى بيلىك ءوز ەركىنە جىبەرسە، شەتەلدىكتەر ساتىپ الىپ، اتالعان نارىقتى جاۋلاپ الۋى دا مۇمكىن. «بيلىك وسىدان دا كۇدىكتەنىپ، ولاردى ءوز ەركىنە جىبەرە الماي وتىر. سوندىقتان، ازىرگە بانك سەكتورى مەملەكەتتىڭ قامقورلىعىندا بولىپ وتىرعاندا ۇنەمى سترەسس-تەست جاساپ، ولاردىڭ تاۋەكەلىن، كاپيتالدىق دەڭگەيىن انىقتاپ الى وتىرعان ءجون»دەيدى ماماندار.

قارلىعاش زارىققان قىزى