ءبىز – ەكى مىڭجىلدىقتىڭ ءارى ەكى بىردەي جۇيەنىڭ كۋاسىمىز. ءبىز اقساقالدار مەكتەبىن كورىپ، تەكتەۋمەن وستىك. ال مەكتەپ بىزگە جاۋاپكەرشىلىكتىڭ نە ەكەنىن ۇعىندىردى. قالاي دەسەك تە، شىنشىل، ادال، ەڭبەكقور بولۋدى اتا-انامىز ساناعا مىقتاپ ءسىڭىردى. اسكەرگە كەتكەنگە دەيىن اۋىلدا بولدىم.
ەڭ ۇلكەن جەڭگەمنىڭ ساعات اتتى اعاسى قويشى ەدى. سول كىسىگە كومەكشى بولدىم. مەنى ەرەكشە جاقسى كورگەنى سونداي، الگى اعام ەشكىمگە مىنگىزە قويمايتىن اقتاناۋ دەيتىن جۇيرىگىن ماعان عانا بەرەتىن. ويناقشىعان سۇلۋ اتقا ەر سالىپ، كەڭ دالادا كوسىلە شاۋىپ، جەلمەن جارىسقان جاس شاعىمدا ۇلكەن تەاتردىڭ اكتەرى اتانام، ءوزىم «قىز جىبەكتەن» كورىپ تامسانعان قۇمان اعام، مەرۋەرت اپاممەن ءبىر ساxنادا جۇرەم، ارىپتەس بولام دەپ ويلاپپىن با...
ءان سالعاندى جاقسى كورەتىنمىن. مەنىڭ تۋعان جەرىمنىڭ تابيعاتى عاجاپ قوي، شىركىن! ۇيدەن شىعاردا ەرتەڭگىلىكتە ىشەتىن شايعا قويدىڭ مايى مەن ناندى تۋراپ سالىپ سوعىپ الاتىن ەدىك، سولاي كەشكە دەيىن توق جۇرەتىنبىز. بۇگىندە عوي، وزگەنىكىن جەڭسىك اس ساناپ، وزىمىزدە باردىڭ قادىرىنە جەتە الماي قالعانىمىز...
قويىمدى الدىعا سالىپ كۇنۇزاق تاۋ-تاستى جاڭعىرتىپ، ءان ايتاتىن ەدىم. ول از بولسا، قارا دالانىڭ توسىندە جاۋ دا – ءوزىممىن، باتىر دا – ءوزىممىن، بىرەسە – تولەگەن، بىرەسە – بەكەجان بولىپ قيالدىڭ جەتەگىندە ءجۇرىپ، جايىلعان قويلارىما ونەر كورسەتۋدەن جالىقپايتىنمىن. بايگە اتىن سونشا قينادىڭ دەمەي، جۇيرىگىن تاقىمىما قيعان سول اعامنىڭ «ونەر» اتتى تۇياعى جەر تارپىعان سايگۇلىككە ءمىنىپ جەر الەمدى شارلاسا، اتىنان اۋدارىلىپ ءتۇسىپ، ۇياتقا قالماسىن دەگەنى شىعار، بالكىم! قانشا دەگەنمەن قۇلىنىن باپتاپ تۇلپار شىعارعان قازاقتىڭ بالاسىمىز عوي...
ءبىزدىڭ الدىمىزداعى اعالار دا، كەيىنگى ىنىلەر دە اسكەر قاتارىندا بولۋدى وزدەرىنە ۇلى مىندەت سانادى. مەن دە سونىڭ ءبىرى بولاتىنمىن. ورىسشا مۇلدە بىلمەيتىن، اۋىلىنان ۇزاپ شىقپاعان بوزبالانى ەكى نەمەسە ءۇش جىلعا اسكەرگە جىبەرگەن شەشەلەرىمىزدىڭ ۇلدارىن ساعىنىپ، تالاي رەت كورسەتپەي كوز جاسىن كولدەتكەندەرى ءبىزدىڭ بۋىننىڭ جىگىتتەرىنە بەلگىلى. اسكەري مىندەتتى اتقارىپ ەلگە كەلگەن سوڭ دا ەشكىمگە ايتپاعان ارمانىمنىڭ جەتەگىندە ءجۇردىم. ءبىراق وسىنداي ادەمى قيالدان گورى «اكتەر بولاتىن ادامدا ءتۇر بولۋى كەرەك، مەنىڭ فاكتۋرام كەلمەيدى» دەگەن كۇدىك كوڭىلىمدى بيلەپ الدى. كەڭەستىك كەزەڭدە جۇمىس ىستەمەگەن ادامدى ۋچاسكەلىك ميليسيونەرلەر جازاعا تارتاتىنىن ايتىپ قورقىتاتىن ەدى. قايتا قوي باعاتىن نيەتىمدى انام اسا ۇناتپادى، ءتىپتى بۇل ويىمدى قۇپتامادى دا...
ول زاماندا بارلىق اۋىلدا كلۋبتار بار ەدى، «قىزىل وتاۋدىڭ» جۇمىسى دۇركىرەپ تۇرعان كەز. ءقازىر عوي توبەلەرىندە تۋى بولعانىمەن تەرەزەسىندە بۋى جوق قاڭىراپ بوس تۇراتىن مادەني وشاقتارىنىڭ تولىپ جاتقانى...
ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ونەرپازدارى ءاردايىم تەك الدىڭعى ورىننان كورىنەتىن. مەنىڭ ءان سالاتىنىم جەرلەستەرىمە بەلگىلى بولعان سوڭ اۋداندا وتكىزىلەتىن مادەني شارالاردان قالماي قاتىساتىنمىن. ءان دە ايتام، كورەرمەندى ازىلگە دە قارىق قىلام. ول ۋاقىتتا xالىقتىق باقىلاۋشى دەگەن قىزمەتتەر بولدى، اۋدان ورتالىعىندا سونداي جۇمىستا ىستەيتىن اعامنان مەندەي «ونەرپاز» ءىنىسى بارىن بىلگەن اۋداننىڭ ءبىرىنشى سەكرەتارى سول اعام ارقىلى اۋداندىق مادەنيەت ۇيىنە جۇمىسقا الدىرادى. اعام مەنىڭ قيقاڭداعانىما قاراعان دا جوق. ايتقانىنا كونبەسەم ءوزىنىڭ جۇمىستان ايىرىلاتىنىن ايتىپ قورقىتقانىنا سەنىپپىن. ونى كەيىن ءبىلدىم عوي. مادەنيەت ۇيىنە جۇمىسقا ورنالاسقاننان-اق دۇرمەككە ىلەستىم دە كەتتىم.
بىردە شوپاندار سلەتىنە قاتىسۋىمىز كەرەك بولدى. ءتورت اۋداننىڭ – نارىنقول، كەگەن، ۇيعىر، ەڭبەكشىقازاق اۋدانىنىڭ ونەرپازدارى اتاقتى شالكودە جايلاۋىنا جينالدىق. شوپانداردىڭ تويى كوكپارسىز، ان-كۇيسىز ءوتۋشى مە ەدى... كوپ شوپاننىڭ ءبىرىنىڭ كيىز ۇيىندەمىن. ءۇي يەسى داستارقاندى جاساپ، ءبارىن دايىنداپ كەتكەن ەكەن. ۇيقىمنان ويانعاندا كوزىم كەرەگەدە ءىلۋلى تۇرعان كيمەشەك پەن كامزولعا ءتۇستى. كەمپىر-شالدىڭ داۋىسىن سالىپ اينالامدى ازان-قازان قىلىپ جۇرگەن كەزىم. «ساxنالىق ويىنعا كيەرمىن» دەپ سالىپ اكەلگەن ايەلدىڭ كويلەك-كونشەگى وزىمدە دە بار. جايۋلى تۇرعان داستارقان باسىندا شايىمدى ءىشىپ وتىرعاندا دا الگى كيمەشەك كوڭىلىمدى اۋدارا بەردى. نە تۇلەن تۇرتكەنىن كىم ءبىلسىن، اينالاما قىزىق كورسەتكىم كەلدى مە، ويلانباي-اق ادەمىلەپ تۇرىپ كيمەشەكتى كەمپىر بولىپ كيىندىم. ەسىكتىڭ الدىندا ەرتتەۋلى تۇرعان قويشىنىڭ اتىن ءمىنىپ، سول كەيپىممەن تويدى بەتكە الدىم. كوزىم انادايداعى كوكپارشىلارعا ءتۇستى. دالاڭداپ الگىلەرگە قاراي شابا جونەلگەنىم سول، كويلەكتىڭ ەتەگى جەلپ-جەلپ ەتىپ، كوكپارشىلاردى بىلاي قويىپ، باسقا جۇرتتىڭ نازارىن اۋدارتسىن. و زاماندا بۇ زامان كوكپارعا شاپقان كەمپىردى قاي قازاق كورگەن؟ الدىنا لاقتى وڭگەرگەن كوكپارشىلارعا ەتەگىم جەلپىلدەگەن كۇيى شاۋىپ بارا جاتىرمىن. ءۇن-تۇنسىز شاپسام ءبىر ءجون عوي: «قاسيەتىڭەسسەيىن، اكەل انداعى لاقتى! بەر ماعان!» – دەپ كەمپىردىڭ داۋىسىمەن ويبايدى سالىپ بۇزىپ-جارىپ كوكپارشىلاردىڭ ورتاسىنا ءبىر-اق كىردىم. كوكپارشىنىڭ جاق اشۋعا شاماسى كەلمەي ۇستاتا سالعان لاعىن الدىما وڭگەرگەن كۇيى الدى-ارتىما قاراماي قۇيىنداتتىم دەيسىڭ. ەل اڭ-تاڭ! كوكپارشىلاردا ءوڭ-تۇس جوق، ەرتەگىدەگى ويدا-جوقتا پايدا بولاتىن جالماۋىز كەمپىردەي ەتەگى جەلپىلدەگەن كۇيى قۇيىنداتىپ كەپ كوكپارىن تارتىپ العان كيمەشەكتى «كەمپىرگە» بىردەڭە دەۋگە شاما قايدا؟ تويعا جينالعان سول كەزدىڭ اتقامىنەرلەرى بار، توپتالعان كوپشىلىك بار، ءوز اۋىلىمنىڭ ادامدارى بار، سولار تانىپ قويماسىن دەگەن ويمەن قالىڭ جۇرتقا جاقىنداماي، كوز الدارىندا نە بولعانىن تۇسىنبەي وڭاشالاۋ تۇرعان ەكى-ۇش جىگىتتىڭ الدىنا لاعىمدى تاستاي بەرە: «ۇيعىر اۋدانىنىڭ ءبىرىنشى سەكرەتارىنە اتادىم»، – دەدىم دە شابا جونەلدىم. قايتا كيىز ۇيگە ورالىپ كيمەشەكتى ورنىنا قويىپ ءوز جونىممەن تۇك بولماعانداي ارىپتەستەرىمە قوسىلدىم. ەشكىمگە ەشتەڭە ايتپادىم.
«وي، بەكجان، سەن قىزىقتى كورمەي قالدىڭ، ءبىر كەمپىر كوكپارشىلاردىڭ لاعىن جۇلىپ اكەتتى عوي».
«كەمپىر بولسا دا قايراتتى ەكەن، قاي جاقتىڭ كەمپىرى بولدى ەكەن»، – دەپ كورگەندەر ءبىراز داۋرىعىسىپ، سول كۇنى «كوكپارشى كەمپىر» ەلدىڭ اۋزىندا ءجۇردى. ميىعىمنان كۇلىپ قويام، قايداعى تارتىپ العان، ەتەگى جەلمەن جەلپىلدەپ جاعى تىنباعان كۇيى: «بەردە-بەر! اكەل بەرى!» – دەپ كەلە جاتقان كيمەشەكتى كەمپىردىڭ قولىنا كوكپارشىنىڭ وڭگەرگەن لاعىن سوزگە كەلمەي ەش قارسىلىقسىز ءوزى ۇستاتا سالعانىن قايدان ءبىلسىن جيىلعان ەل...
مىنا ءبىر كيمەشەكتى كورگەندە سول وقيعا ءقازىر بولعانداي كوز الدىمنان ءجۇرىپ ءوتتى. سونى كورىپ كۋا بولعاندار ءالى دە ۇمىتپاپتى. سونىڭ ءبىرى – ارىپتەسىم باۋىرجان قاپتاعايدىڭ باۋىرى ايىپجان اعا. بۇل دا مەنىڭ ءومىرىمنىڭ ەزۋ تارتقىزىپ، جۇرەگىمە جىلىلىق سىيلايتىن ساۋلەلى ءساتىنىڭ ءبىرى ەدى.
تۇرىس بەكجاننىڭ Facebook-تەگى پاراقشاسىنان
