سوڭعى ۋاقىتتا «جان» سوزىنە قاتىستى الەۋمەتتىك جەلىدە ەكىۇداي پىكىر شىعا باستادى. بۇل تاقىرىپتىڭ قوزعالۋىنا مەككەدە قاجىلارعا جول سىلتەپ جۇرگەن ءبىر باۋىرىمىزدىڭ: «ءبىز كەيدە جاقسى كورگەن ادامدارعا «جاانن» دەيمىز. بۇل ءسوزدى ايتۋعا بولمايدى. ويتكەنى، جاانن دەگەن جىنداردىڭ اتاسى!» — دەگەن پىكىرى سەبەپ بولدى. سونىمەن وسى ءسوزدىڭ توركىنىنە ءۇڭىلىپ كورەلىك.

الدىمەن، «جان» ءسوزىنىڭ ماعىناسىنا توقتالساق، بۇل ءسوز قازاققا پارسىدان ەنگەن ءسوز. ياعني، تىرشىلىك، ءتىرىنىڭ بويىنداعى ءومىر قۋاتى، ءومىر ءنارى (ءجاۋھارى) دەگەن ماعىنانى بىلدىرەتىن ءسوز. بۇل ءسوزدى جالاڭ تۇردە عانا ەمەس تۋىندى سوزدەردە دە كوپتەپ قولدانامىز. مىسالى، قازاقتاعى جانۋار ءسوزى، پارسىنىڭ ءجاناۋار (تىرشىلىك يەسى، ءتىرى) جان-ازار (جاندى اۋىرتاتىن، اۋىرتپاشىلىق تۋدىراتىن)، جانعاق (جان-گاھ)  جان ءۇيى (قابى) سياقتى كوپتەگەن سوزدەردى تىزبەكتەۋگە بولادى. سولاردىڭ ىشىندە ەڭ ماعىنالىسى جانباس (جان-باز) ءسوزى. بۇل ءسوزدىڭ تىكەلەي ماعىناسى جانمەن ويناۋ دەگەندى بىلدىرگەنىمەن، جانباستىڭ (جامباس) ومىرلىك ءمانى بار ەكەندىگى بەلگىلى. ادام ولگەننەن كەيىن ونىڭ سۇيەگى ءشىرىپ كەتەدى. بولماسا ورتەنىپ ولەدى، سۋعا كەتەدى ت.ب. ءبىراق ادام اقىرزاماندا ماحشار كۇنى قالاي تىرىلەدى دەگەن سۇراققا كەيبىر عالىمدار قۇراندى تاپسىرلەي وتىرىپ، ادامنىڭ جانباسىندا ءبىر «دانەك» بار. ول قانداي اسەرگە دە جويىلمايدى. مىنە، سول دانەكتىڭ ارقاسىندا اللا تاعالا قيامەت كۇنى ادامزاتتى تىرىلتەدى ەكەن دەگەن كوزقاراستا دا ويلانارلىق دۇنيە بار. دەمەك بۇل ماعىنادا ەشقانداي جىنداردىڭ اتاسى تۋرالى ماعىنا جوق!

ەكىنشىدەن، ءقازىر دە كوپ قولدانىلاتىن رۋح ءسوزىنىڭ بالاماسى رەتىندەگى «جان». راسىندا، كوبىمىز بۇل سوزدەردى ءبىر-بىرىنىڭ بالاماسى رەتىندە قولدانا بەرەمىز. ءبىراق شاكارىم قۇدايبەردى ۇلى: «ءناپسى دەر رۋحسىز جانداردى، مەيلى ادام، مەيلى اڭداردى» دەپ رۋح پەن جاننىڭ بولەك دۇنيەلەر ەكەندىگىن ايتادى. ويتكەنى ادامدى باسقا تىرشىلىك يەلەرىنەن دارالاندىرىپ تۇرعان جان ەمەس، رۋح. سەبەبى، تىرشىلىكتىڭ بارىندە جان بار، ال رۋح تەك ءتىرى ادامعا ءتان. بۇل ماسەلەگە وي جۇگىرتكەن عالىمداردىڭ قاراسى كوپ، ەجەلگى داۋىردەن باستاپ قازىرگە دەيىن جان تۋرالى تالاس تارتىستار تولاستار ەمەس. ءتىپتى، پسيحولوگيا عىلىمىن قازىردە «جان تانۋ» دەپ اتاۋ دا بەلەڭ الىپ كەلە جاتىر. سوندىقتان جاننىڭ ەكىنشى ماعىناسىندا دا ەشقانداي جىندارعا قاتىستىلىعى بايقالمايدى.

ۇشىنشىدەن، قۇرانداعى راحمان سۇرەسىنىڭ 15-اياتىندا «ءۋا حالاقال-جااننا مين ءماريجين مين ءناار» (جىنداردى وتتىڭ جالىنىنان جاراتتى) دەگەن سوزىندەگى جىنداردىڭ كوپشە تۇرىندە ايتىلاتىن «جاانن» ءسوزىنىڭ ەكىنشى ءبىر ماعىناسى وتتان جاراتىلعان جىنداردىڭ اتاسى دەگەن ماعىنا بار. وسى تۇرعىدان كەلگەندە جوعارىدا ايتقان باۋىرىمىزدىڭ پىكىرىندە اقيقات پايى بار ەكەندىگىن جوققا شىعارۋعا بولمايدى. دەگەنمەن قازاقتىڭ تىلىندە جىنداردىڭ اتاسىن جاانن دەپ اتاۋ ادەتكە اينالماعاندىقتان، ءبىز پارسى تىلىندەگى ءومىر ءنارى، تىرشىلىك قورەگى ماعىناسىنداعى جان، جانىم، جانىمنىڭ جارتىسى سياقتى سوزدەرى جاقسى كورەتىن ادامدارىمىزعا قاراتىپ اتيۋىمىزدا ەشقانداي ابەستىك جوق. سوندىقتان جاقىندارىمىزدى «جانىم» دەپ باعالاپ، جىلى سوزدەرىمىزدى ايامايىق! 

كەڭشىلىك تىشقان،

ءدىنتانۋشى-عالىم