1. سۇراق: ورازا ۇستاۋشىعا قويىلاتىن ەڭ باستى تالاپتار؟
جاۋاپ: كەز كەلگەن قۇلشىلىق قابىل بولۋ ءۇشىن تالاپ ەتىلەتىن ەكى شارت بار. ءبىرى – اللا رازىلىعى ءۇشىن بولۋ كەرەك، ەكىنشىسى – قۇران مەن سۇننەتكە ساي اتقارىلۋى ءتيىس. ەڭ الدىمەن، ورازامىزدى اللا رازىلىعىنان باسقا نارسەلەردەن تازارتايىق. ياعني، ءبىز ورازانى دەنساۋلىقتى جاقسارتۋ نەمەسە ادامدارعا جاقسى كورىنۋ ءۇشىن ەمەس، اللانىڭ بۇيرىعى، وتتان قالقان بولاتىندىعى، ءجانناتقا جەتكىزەتىندىگى ءۇشىن ۇستايمىز. ورازانىڭ سىرتقى شارتتارى – تاڭنان كەشكە دەيىن اس پەن سۋدان، جىنىستىق قاتىناستان تىيىلۋ. ادام ورازا ۇستاعاندا ىشىپ-جەۋدەن عانا باس تارتپايدى، ونىڭ ءتانى كۇنادان، حارامنان تىيىلادى. كوز تىيىم سالىنعانعا قاراۋدان، قۇلاق وسەك-اياڭ، جالا، جامان ءسوز، وتىرىك ەستۋدەن، قول ارامدى ۇستاۋدان، كۇنا جاساۋدان، اياق تىيىم سالىنعان جەرگە بارۋدان، اسقازان تاماقتان، ءتىل وتىرىك پەن عايباتتان، وي جاماندىقتان، جىنىستىق اعزالار زينادان باس تارتادى. ياعني، مۇسىلمان تەك جاقسى سويلەپ، ورازاسىن بۇزباۋعا بارىن سالادى.
2. سۇراق: ورازا كەزىندە ەمىزۋلى ءسابيى بار انالار نە ىستەسە بولادى؟
جاۋاپ: ەڭ دۇرىس دەگەن پىكىرگە سۇيەنەر بولساق، اياعى اۋىر نەمەس ەمىزۋلى بالاسى بار ايەلدەردى اۋرۋ دەپ قاراستىرادى دا ولارعا ورازا تۇتپاۋعا رۇقسات بەرەدى. ءبىراق ول قازا بولعان كۇندەردىڭ قازاسىن وتەۋى ءتيىس. پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) بىلاي دەيدى: «اللا تاعالا ورازانى جانە نامازدىڭ جارتىسىن جولاۋشىعا جەڭىلدەتتى، ءارى ول اياعى اۋىر جانە ەمىزۋلى بالاسى بار ايەلدەرگە ورازانى جەڭىلدەتتى». (ءات- تيمرميزي، 3/85، ول بۇل ءحاديستى حاسان حاديس دەگەن)
3. سۇراق: ورازا ۇستاۋعا دەنساۋلىعىم جارمايدى. نە ستەۋگە بولادى؟
جاۋاپ: ساپارداعى ادامداردىڭ، جۇكتى ايەلدەردىڭ جانە باسقا دا ءۇزىرلى ادامداردىڭ ورازا ۇستاماۋىنا رۇقسات ەتىلگەن. الايدا، ونداي ادامدار مۇمكىندىگىنشە جەڭىلدىكتەردى پايدالانا وتىرىپ، ورازا ۇستاسا ساۋاپقا كەنەلەتىنى كۇمانسىز. اللا تاعالا بىلاي دەدى: «ال بىرەۋ ناۋقاس، نە ساپاردا بولسا، باسقا كۇندەردە ورازاسىنىڭ سانىن تولتىرسىن» ("باقارا" سۇرەسى،185- ايات). ياعني، ادامنىڭ دەنساۋلىعى رامازان ايىنان كەيىن جاقسارعان بولسا، سالقىن كۇندەردە 30 كۇن ورازا تۇتۋىنا بولادى. ال ەگەر كىمدە كىمنىڭ ورازا ۇستاۋعا مۇلدە شاماسى كەلمەيتىن بولسا (ياعني، بىردە بولماسا بىردە ۇستايتىن جاعدايى مۇلدە جوق، مىسالى قارت يا بولماسا اۋرۋشاڭ جان) ول ادامعا ورازا ۇستاۋ مىندەتتى ەمەس، الايدا ول ءار كۇنى ءبىر مىسكىندى تاماقتاندىرىپ وتىرۋى قاجەت. ابدۋللاھ يبن ابباس (ول كىسىگە اللا رازى بولسىن) اللا تاعالانىڭ مىنانداي ءسوزىن وقىعان: «... جانە سونداي ورازا كۇش كەلەتىندەر، (كارى نە اۋرۋلار) ءبىر مىسكىننىڭ تاماعىن تولەسىن» («باقارا» سۇرەسى، 184 ايات)
4. سۇراق: ورازانى قانشا جاستان باستاپ ۇستاۋ كەرەك؟
جاۋاپ: بۇل بالانىڭ فيزيولوگيالىق جاعدايىنا دا بايلانىستى. نەگىزىندە، باليعات جاس 15 جاستىڭ شاماسى. بالانى وعان دەيىن ورازا ۇستاۋعا اعزاسى ۇيرەنۋى ءۇشىن كۇننىڭ ءبىرشاما بولىگىن ورازا ۇستاپ ۇيرەتۋگە بولادى. ال باليعات جاسقا تولعان بالاعا ورازا ۇستاۋ پارىز.
5. سۇراق: اۋىز اشار الدىندا نە ايتۋ كەرەك؟
جاۋاپ: اۋىز اشار الدىندا ايتىلاتىن: «زاحابا ززاما-ۋ ءۋابتاللاتيل-‘ۋرۋك، ۋا ءساباتال-اجرۋ ينشا-اللاھ»
ماعىناسى: «ءشولىمىز قاندى، سۋسىندادىق، اللا قالاسا ساۋاپ تا كۇتىپ تۇر» (ءابۋ داۋد 2357)
6. سۇراق: اۋىز بەكىتۋ دۇعاسى مەن اۋىز اشار دۇعالارىن قازاقشا ايتۋعا بولا ما؟
جاۋاپ: ۇلى جاراتۋشى بارلىق ۇلتتاردىڭ تىلىمەن قوسا ىشتەيگى ايتىلماعان تىلەكتەرىن دە بىلەدى. سوندىقتان اۋىز بەكىتۋ دۇعاسى مەن اۋىز اشار دۇعالارىن ءوز تىلىندە ايتۋعا تىيىم سالىنبايدى. ءبىراق، اراب تىلىندە جاتتاپ العان ابزال.
7. سۇراق: سارەسىگە ۇيىقتاپ قالسام نە بولادى؟
جاۋاپ: سارەسى ءىشۋ – پارىز ەمەس. ۇيىقتاپ ياكي باسقا سەبەپتەرمەن سارەسىنى وتكىزىپ العاندار ەشتەڭە ىشىپ-جەمەستەن ورازا ۇستاۋىن ارى قاراي جالعاستىرا بەرەدى. ءبىراق، سارەسىنى جىبەرىپ الماۋعا تىرىسقان ءجون. حاديستە: «سارەسى ىشىڭىزدەر، سەبەبى، سارەسىدە بەرەكەت بار. ءبىر جۇتىم سۋ ىشسەڭدەر دە سارەسىنى تاستاماڭدار. سەبەبى، سارەسىگە تۇرعاندارعا اللا تاعالا راقىم ەتىپ، پەرىشتەلەر كەشىرىپ تىلەيدى»،- دەلىنگەن. سارەسى ءىشۋ ادامعا كۇش بەرەدى، كۇندىزگى جۇمىستارىن تىڭعىلىقتى اتقارۋعا، عيباداتتارىن كەمشىلىكسىز ورىنداۋعا كومەكتەسەدى. بۇعان قوسا، سارەسىگە تۇرعان كىسى سۇننەت ساۋابىن الادى. سەبەبى، سارەسى جەۋ – پايعامبارىمىزدىڭ سۇننەتى.
8. سۇراق: ورازا كەزىندە نەمەن اينالىسقان جاقسى؟
جاۋاپ: ورازا كەزىندە كوپ قۇلشىلىق جاساپ، ساداقا بەرۋ، ادامدارعا جاقسىلىق جاساۋ، قۇران وقۋمەن اينالىسقان ابزال. ەگەر ورازا كەزىندە دەمالىس الۋعا مۇمكىندىك بولسا، ۋاقىتتىڭ باسىم بولىگىن ءبىر اللا تاعالاعا قۇلشىلىق قىلۋمەن وتكىزگەن ابزال. مەشىتتەرگە ءجيى باس سۇققان ءجون.
9. سۇراق: ورازا كەزدە تۇكىرىك پەن قاقىرىق جۇتۋعا بولا ما؟
جاۋاپ: ورازا كەزىندە تۇكىرىك جۇتۋعا رۇقسات ەتىلەتىندىگى جايىندا عالىمدار اراسىندا كەلىسپەۋشىلىكتەر جوق. ‘اتا: “تۇكىرىكتى جۇتۋ ورازانى بۇزبايدى”، - دەگەن. (ءال-بۇحاري. “ساحيح”، 1/451).
ادەيى تۇكىرىگىن جيناپ، كەيىن ونى جۇتىپ جىبەرسە دە، ەڭ دۇرىس پىكىرگە سايكەس، ونىڭ ورازاسى بۇزىلمايدى. الايدا، بۇلاي ىستەمەگەن دۇرىس. (“ءال-مۋعني”، 3/106).
ال، قاقىرىقتى نەمەسە مۇرىن مەن تاماقتان شىعاتىن قاندايدا نارسەلەردى جۇتۋعا كەلەر بولساق، مۇندايدى جۇتۋدىڭ رۇقسات ەتىلگەندىگىنە قاتىستى عالىمداردىڭ پىكىرلەرى ءار ءتۇرلى بولعان. يمام احماد پەن ءاش-شافي’ي قاقىرىقتى جۇتۋ ورازانى بۇزبايدى دەپ ەسەپتەگەن. (“راددۋل-ماحتار”، 2/101. “ءال-مۋعني”، 2/43).
«قاقىرىقتى جۇتۋ ورازانى بۇزادى» دەگەن پىكىر مۇسىلماندار ءۇشىن قيىندىقتار تۋعىزادى، ال شاريعات مۇسىلمانداردىڭ جاعدايىن قيىنداتۋدى ەمەس، جەڭىلدەتۋدى قالايدى. قۇراندا دا، سۇننەتتە دە بۇعان قاتىستى ەشقانداي تىيىمدار جوق ەكەندىگىن ەسكەرۋ قاجەت. (“ساحيح فيقھۋ-س-سۋننا”، 2/117).
10. سۇراق: ورزا ۇستاۋشى ۇمىتىپ تاماق جەپ قويسا نە بولادى؟
جاۋاپ: ءابۋ ھۋرايرادان جەتكەن حاديستە پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن): «ۇمىتىپ جەپ نە ءىشىپ قويعان ادامنىڭ ورازاسى بۇزىلمايدى، ويتكەنى، راسىندا، ونى تاماقتاندىرىپ، سۋسىنداتقان – اللا» دەگەن. (ءال-بۇحاري 1933، مۋسليم، 2/171).
كەلەسى حاديستە اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) «ەگەر ادام رامازان ايىنىڭ ورازا كۇنىندە ۇمىتىپ تاماقتانعان بولسا، وندا ول بۇل كۇندى تولتىرۋعا دا، اقىسىن وتەۋ گە دە ءتيىستى ەمەس»- دەگەن. (ال-حاكيم، 1/420. ءاد-داراقۋتني، 2/178. ءحاديستىڭ سەنىمدىلىگىن يمام ال-حاكيم، ءال-بايحاقي، حافيز ءاز-زاھابي، يمام ءان-ناۋاۋي، حافيز يبن ءحاجار ت.ب. عالىمدار راستاعان).
الايدا ەگەر دە بىرەۋدىڭ ۇمىتىپ جەپ نە ءىشىپ جاتقان ادامدى كورەتىن بولساڭىز، وندا ءسىز ونى توقتاتۋعا جانە وعان ونىڭ ورازا ۇستاپ جۇرگەنىن ەسكەرتۋگە مىندەتتى بولاسىز. ويتكەنى، پايعامبارىمىز (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن): «سەندەردەن كىم ايىپتالاتىن نارسە كورسە، ونى وزگەرتسىن»، — دەگەن (مۋسليم، 1/78)
11. سۇراق: ورازانى بىرنەشە كۇن عانا ۇستاسا بولا ما؟ مىسالى، باسىندا ءۇش كۇن، اياعىندا ءۇش كۇن.
جاۋاپ: جوق، ولاي ۇستاۋعا تىيىم سالىنعان. «رامازان ايى سونداي ءبىر اي، ول ايدا ادام بالاسىنا تۋرا جول جانە (اق پەن قارانى) ايىراتىن دالەل تۇرىندە قۇران ءتۇسىرىلدى. سەندەردەن كىم رامازان ايىندا بولسا، ورازا ۇستاسىن» (باقارا سۇرەسى، 185 ايات)
12. سۇراق: ورازا كەزىندە مەنى باسقا قالاعا ءىس- ساپارعا جىبەرەدى. سول كەزدەرى ورازامدى توقتاتا تۇرسام بولا ما؟
جاۋاپ: اللا تاعالا ساپارداعى ادامعا ورازاسىن توقتاتۋعا رۇقسات بەرگەن. ءتىپتى ول ادام ساپاردا ەشقانداي قيىندىق كورمەسە دە. الايدا قازا بولعان ورازاڭىزدى وتەيسىز. اللا تاعالا بىلاي دەيدى:
«ال بىرەۋ ناۋقاس نە ساپاردا بولسا، باسقا كۇندەردە سانىن تولتىرسىن. اللا تاعالا سەندەرگە جەڭىلدىك قالايدى، اۋىرلىق قالامايدى» («باقارا» سۇرەسى، 185 ايات)
13. سۇراق: ورازا كەزىندە سپورتپەن شۇعىلدانۋعا بولا ما؟
جاۋاپ: ارينە، بولادى. دەگەنمەن ورازا كەزىندە اعزامىزدىڭ السىرەپ تۇراتىندىعىن ەسكەرۋىڭىز قاجەت. مۇمكىندىگىنشە ورازا كەزىندە ءۇزىلىس جاساي تۇرعانىڭىز دۇرىس.
14. سۇراق: ءتىستى قالاي تازالاۋعا بولادى؟
جاۋاپ: ورازا كەزىندە ءتىس تازارتقىشتى قولدانۋدىڭ رۇقسات ەتىلگەنىنە پايعامباردان (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) جانە ساحابالاردان جەتكەن بىرنەشە حابار دالەل بولادى. امير يبن رابي`انىڭ: «مەن اللا ەلشىسىنىڭ (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ورازا ۇستاپ جۇرگەندە تىستەرىن سيۋاكپەن (ءتىس تازالاعىشپەن) تازالاعانىن تالاي رەت كوردىم»، – دەگەنى جەتكىزىلەدى. (ءات-تيرميزي، 725. ءابۋ ءداۋد، 2364. يبن حۋزايما، 2007).
الايدا، وسى ءحاديستى يبن ابباستان جەتكەن جانە ءبىر حاديس تولىقتىرعانداي. بۇل حاديستە: «پايعامبار (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) اۋىزى بەرىك كەزىندە دە سيۋاكتى پايدالانعان» – دەپ باياندالادى. (احماد يبن ءماني. يسنادى ساحيح. “ءال-ماتاليبۋل-اليا”، 1089).
بۇل پايعامبار (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ۇممەتتەگى ءحالال مەن حارام ماسەلەلەرىن ەڭ جەتىك بىلەتىن مۋ`از يبن ءجابالدىڭ سوزدەرىمەن دە راستالادى. ابدۋر-راحمان يبن عۋنيم بىلاي دەيدى: «مەن مۋ`ازدان «ورازا كەزىندە تىستەرىمدى تازالاۋىما بولا ما؟» — دەپ سۇرادىم. سوندا ول: «ءيا»، — دەپ جاۋاپ بەردى». (ءات-تاباراني. “ال-كابير” كىتابى، 20/133. حافيز يبن حاجار يسنادىنا حاسان دەپ باعا بەرگەن).
الايدا، سيۋاكتىڭ ءدامى بولاتىن بولسا، (مىسالى جاسىل سيۋاك نەمەسە ليمون ياكي جالبىز ءدامى بار، ت.س.س. سيۋاكتار) وندا تۇكىرىكتى جۇتۋعا بولمايدى. ەڭ دۇرىسى، مۇنداي سيۋاكتى ورازا كەزىندە مۇلدەم قولدانباي-اق قويعان ءجون.
ەگەر ءتىس تازارتقىشتى قولدانۋ كەزىندە قىزىل يەكتەن قان شىعا باستاسا، ونى جۇتۋعا بولمايدى، ونى تۇكىرىپ تاستاۋ قاجەت. ءبىراق، ەگەر سوندا دا قاننىڭ كەيبىر بولىگى تاماققا كەتىپ قالسا، بۇنىڭ ەشقانداي وقاسى جوق. (“ءفاتاۋا ءال-لاجنا ءاد-دايما”، 10/254).
ال، ەندى كۇندىز ءتىس پاستاسىن قولدانۋعا كەلەر بولساق، عالىمدار بۇل ماسەلەدە ءتۇرلى پىكىرلەر بىلدىرگەن. ءتىس پاستاسىمەن ءتىستى تازالاعان كەزدە ونىڭ ءدامى تولىقتاي اۋىزدان كەتپەيىنشە تۇكىرىكتى جۇتۋعا بولمايدى. ءتىس پاستاسىنىڭ اسقازانعا ءتۇسۋى – ورازانى بۇزادى. سوندىقتان، تالاس-تارتىستان اۋلاق بولۋ جانە قاتەلىككە ۇرىنباۋ ءۇشىن بۇنى جاساماعان ءجون. سول ءۇشىن كەي عالىمدار: «كۇندىز ءتىس پاستاسىن قولدانباي، ونى كەشكىگە قالدىرعان دۇرىس، سەبەبى، ونىڭ قاتتى تاتيتىن ءدامى بار»، — دەگەن پىكىر ايتقان. (“ءماجاليسۋ شاھري رامادان”، 72).
15. سۇراق: ورازا كەزدە دۋشقا، ۆانناعا تۇسۋگە بولا ما؟
جاۋاپ: بولادى، الايدا تەك قاجەت كەزدە عانا. پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن!) ءبىر حاديسىندە: «اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) شىجىعان ىستىقتان قۇتىلۋ ماقساتىمەن باسىنا سۋ قۇياتىن»، - دەپ ايتىلعان. “ءال-مۋۋاتتا” كىتابى، 1/294، يمام ماليك. ءابۋ ءداۋد 2365، احماد 4/63.
16. سۇراق: ورازا كەزدە ەرلى-زايىپتىلارعا نە رۇقسات ەتىلەدى؟
جاۋاپ: ورازا كەزىندە كۇيەۋىنە دە، ايەلىنە دە ءبىر-بىرىن سۇيۋگە، قۇشاقتاۋعا جانە ايمالاۋعا رۇقسات ەتىلەدى. ايشا (اللا وعان رازى بولسىن) بىلاي دەيتىن: «ورازا كەزىندە پايعامبار (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ءوز ايەلدەرىن قۇشاقتاپ، سۇيگەن كەزدەر سيرەك ەمەس ەدى، الايدا ول سەندەردىڭ كەز-كەلگەنىدەرىڭنەن ءوزىن-وزى مىقتى ۇستاي الاتىن». (ءال-بۋحاري، 1927. مۋسليم، 1/65).
ايشانىڭ (اللا وعان رازى بولسىن) جيەنى ماسرۋق ودان: «ورازا ۋاقىتىندا كۇيەۋى مەن ايەلىنە نە رۇقسات ەتىلەدى؟»، - دەپ سۇراعاندا، ول: «جىنىستىق قاتىناستان باسقاسىنىن بارلىعى»، — دەپ جاۋاپ بەردى. (ابدۋر-راززاق، 4/190. “ءفاتحۋل-باري”، 4/183.)
بۇل حاديستەر اۋىزى بەرىك ادام، مۇنىڭ سوڭى جىنىستىق قاتىناسپەن اياقتالادى دەپ قورىقپاسا، ءوز ايەلىن قۇشاقتاپ، ايمالاۋىنا رۇقسات ەتىلەتىنىن اڭعارتىپ تۇر. ال، ادام ءالسىز بولسا، ياعني، ءوزىن-وزى ۇستاي الماي قالاتىنىن بىلسە، وندا ول مۇندايدان تىيىلعانى ءجون. شاريعاتتا، «حارامعا اپاراتىن نارسە دە حارام!» دەيتىن ماڭىزدى ءبىر قاعيدا بار.
17. سۇراق:ورازا ۇستاۋشى ءجۇنىپ بولىپ قالسا نە ىستەيدى؟
جاۋاپ: ورازا كەزدە قالاۋىنان تىس ءجۇنىپ بولىپ قالعان ادامنىڭ ورازاسى بۇزىلمايدى. سىزگە عۇسىل الۋ قاجەت بولادى.
پايعامبارىمىزدىڭ (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ايەلدەرى ايشا مەن ۋمم ءسالامادان جەتكەن حابارلاردا اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ايەلىمەن وتكىزگەن تۇننەن سوڭ، تاڭدى ءجۇنىپ كۇيىندە قارسى العاندىعى، سودان كەيىن شومىلىپ، ورازاسىن تۇتقاندىعى تۋرالى باياندالادى. (ءال-بۇحاري، 1925. مۋسليم، 2/80).
بىردە ۋمم ءسالامادان «ءجۇنىپ كۇيىندە تاڭدى قارسى العان ەركەك ورازا تۇتۋ كەرەك پە؟» – دەپ سۇراعاندا، ول: «اللا ەلشىسى (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) پولليۋسيا (وزدىگىنەن ۇرىق شىعىپ كەتۋى) سەبەپتى ەمەس، ايەلىمەن وتكىزگەن تۇننەن سوڭ تاڭدى ءجۇنىپ كۇيىندە قارسى الاتىن. سوسىن ول ورازا ۇستايتىن ءارى سول (كۇنگى) ورازاسىن قايتا وتەمەيتىن»، — دەپ جاۋاپ بەرگەن. (مۋسليم، 2/80).
وسى حاديستەر بوي دارەتتىڭ (عۇسىل) جوقتىعى، ءتىپتى، ول تاڭ اتقاننان كەيىن شومىلسا دا ورازاسىن جارامسىز ەتپەيتىنىن بىلدىرەدى..
18. سۇراق: ورازا كەزىندە ايەل ادامعا ەتەككىر كەلىپ قالعان جاعدايدا نە ىستەۋ كەرەك؟
جاۋاپ: ول جاعدايدا ورازانى بۇزۋ قاجەت. ءابۋ سايد ءال- حۋدريدان (ول كىسىگە اللا رازى بولسىن) جەتكەن حاديستە بىلاي دەلىنەدى: «ەتەككىر كەزىندە ورازا مەن ناماز توقتاتىلمايدى ما؟». (ءال- بۇحاري، 1951؛ مۋسليم، 889) ەتەككىر مەرزىمى اياقتالعان سوڭ ايەل ادامدار قازا بولعان كۇندەرىنىڭ قازاسىن وتەيدى.
19. سۇراق:ورازا كەزدە بەت ءسۇيىپ، قۇشاقتاسىپ امانداسۋعا بولا ما؟
جاۋاپ: ءيا. ءتىپتى، ورازا كەزىندە كۇيەۋىنە دە، ايەلىنە دە ءبىر-بىرىن سۇيۋگە، قۇشاقتاۋعا جانە ايمالاۋعا رۇقسات ەتىلەدى. ايشا (اللا وعان رازى بولسىن) بىلاي دەيتىن: «ورازا كەزىندە پايعامبار (وعان اللانىڭ يگىلىگى مەن سالەمى بولسىن) ءوز ايەلدەرىن قۇشاقتاپ، سۇيگەن كەزدەر سيرەك ەمەس ەدى، الايدا ول سەندەردىڭ كەز-كەلگەنىدەرىڭنەن ءوزىن-وزى مىقتى ۇستاي الاتىن». (ءال-بۋحاري، 1927. مۋسليم، 1/65).
20. سۇراق: تاراۋىق نامازىن مىندەتتى تۇردە مەشىتتە وقۋ قاجەت پە؟
جاۋاپ: ەركەك ادام مەشىتتە وقۋعا تىرىسۋى ءتيىس. ال ايەل ادامنىڭ ۇيدە وقىعانى ابزال. كۇيەۋى رۇقسات بەرسە مەشىتتە وقۋىنا تىيىم سالىنبايدى.
21. سۇراق: ورازا كەزدە كرەم، بوياۋعا جاعۋعا بولا ما؟
جاۋاپ: ىشكە وتپەيتىن نارسەلەردى قولدانۋعا بولادى. ءيىسسۋ دا ورازانى بۇزبايدى. الايدا، ەگەر كرەم نەمەسە وپا-دالاپ قالىڭ بولسا، دارەتتى وتكىزبەيتىندىگى سەبەپتى، دارەت الار كەزدە ءوشىرۋ كەرەك بولادى.
Azan.kz سايتىنداعى ماتەريالدارعا نەگىزدەلگەن
پىكىر قالدىرۋ