قوس بيلىكتەن تۋىنداعان ساياسي شيەلەنىس قايدا الىپ بارادى؟
نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءوز ەركىمەن پرەزيدەنتتىكتەن باس تارتقانىمەن بيلىكتەن باس تارتپاعانى بارشاعا ايان. ول ق ر كونستيتۋسياسىن ورەسكەل بۇزا وتىرىپ ءوز پارلامەنتىنە قازاقستان بيلىگىن ءومىر بويى ۋىسىنان شىعارماۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن بىرنەشە زاڭدار شىعارتىپ الدى. ونىڭ بيلىگىن ۇستاپ تۇرعان نەگىزگى كۇشتەردىڭ ءبىرى — ق ر قاۋىپسىزدىك كەڭەسى، ەكىنشىسى- "نۇر وتان" پارتياسى. ال ەلباسى ءومىر بويى باسقاراتىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ساياسي سالماعى ايتارلىقتاي ەمەس.
كونستيتۋسيانى بۇزۋ ماسەلەسىنە كەلەتىن بولساق، ق ر كونستيتۋسياسىنىڭ 40-بابىنىڭ 1- تارماعى بويىنشا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى — مەملەكەتتىڭ باسشىسى جانە قازاقستاننىڭ اتىنان وكىلدىك ەتەتىن ەڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعا.
ق ر كونستيتۋسياسىنىڭ 44-بابىنىڭ 1-ابزاسىنىڭ 20- تارماقشاسىنا سايكەس ق ر پرەزيدەنتى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىن جانە وزگە دە كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەسشى ورگانداردى، سونداي-اق قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى مەن جوعارى سوت كەڭەسىن قۇرادى. دەمەك، ق ر قاۋىپسىزدىك كەڭەسى كونستيتۋسيا بويىنشا كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەسشى ورگان.
سوعان قاراماستان ق ر "قاۋىپسىزدىك كەڭەسى تۋرالى" زاڭى بويىنشا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ كەڭەستى ءومىر بويى باسقارادى. ەڭ سوراقىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءومىر بويى باسقاراتىن ق ر قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ قۇرامىنا ق ر پرەزيدەنتى، ق ر پارلامەنت سەناتىنىڭ جانە ءماجىلىسىنىڭ ءتوراعالارى، ق ر پرەمەر-مينيسترى، ق ر پرەزيدەنتى اكىمشىلىگىنىڭ باسشىسى، ق ر باس پروكۋرورى، ق ر ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى، ق ر سىرتقى ىستەر ءمينيسترى، ق ر قورعانىس ءمينيسترى، ق ر ىشكى ىستەر ءمينيسترى، ق ر "سىربار" سىرتقى بارلاۋ قىزمەتى جانە باسقالار كىرەدى. بىلايشا ايتقاندا اتالعان زاڭ بويىنشا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ق ر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتان باستاپ بارلىق بيلىك تارماقتارى مەن كۇشتىك قۇرىلىمدار باسشىلارىنا ءوز بۇيرىعىن ورىنداتا الادى.
ق ر كونستيتۋسياسى بويىنشا مەملەكەتتەگى ەڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعا — ق ر پرەزيدەنتى، ياعني قاسىم-جومارت توقايەۆ بولسا، ق ر "قاۋىپسىزدىك كەڭەسى تۋرالى" زاڭى بويىنشا قازاقستانداعى ەڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعا — ق ر قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، ياعني نۇرسۇلتان نازاربايەۆ بولىپ شىعادى.
ال نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءومىر بويى باسقاراتىن "نۇر وتان" پارتياسى تەك ق ر پارلامەنتىندە زور باسىمدىلىققا يە عانا ەمەس، بارلىق دەڭگەيدەگى ءماسليحات دەپۋتاتتارىن سايلاپ، اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستاپ وتىر.
بۇدان شىعاتىن قورىتىندى، ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پرەزيدەنتتىكتەن باس تارتۋ الدىندا زاڭسىز زاڭدار شىعارۋ ارقىلى ق ر پرەزيدەنتىنىڭ كونستيتۋسيالىق قۇقىقتارى مەن مارتەبەلەرىنە قول سۇقتى. ول وسى ارەكەتىمەن پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قول-اياعىن تولىقتاي بايلاپ-ماتاپ، قانداي دا ءبىر ارەكەتكە بارا المايتىنداي ەتتى. وسىلايشا قازاقستاندا كونستيتۋسيالىق قۇرىلىم بۇزىلىپ، قوس بيلىك ورىن الىپ وتىر.
قازىرگى قالىپتاسقان قوس بيلىكتىڭ ورناۋى ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنا ۇلكەن ءقاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. تاريحقا كوز جىبەرسەك قوس ۇكىمەت، قوس بيلىكتىڭ عۇمىرى ۇزاققا سوزىلعان ەمەس جانە حالىققا بەرگەن پايداسى دا شامالى. قازاقستانداعى قوس بيلىك نەعۇرلىم ۇزاق تۇرعان سايىن ەلدىڭ، مەملەكەتتىڭ، ۇلتتىڭ بولاشاعىنا سوعۇرلىم ءقاۋىپ ءتونۋى مۇمكىن.
ىشكى ساياسات جاعدايىنا كەلەر بولساق، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى قۇلدىراپ، بيلىككە دەگەن نارازىلىعى كۇشەيە تۇسۋدە. ال قوس بيلىك اراسىنداعى شيەلەنىس ءدال بۇگىن ايقىن كورىنىس تاپپاعانىمەن الداعى ۋاقىتتا، مۇمكىن، بىرنەشە ايلاردىڭ ىشىندە كلانارالىق، ءىرى لاۋازىمدى تۇلعالار ارالىق تايتالاسقا، باقتالاسقا الىپ بارۋى عاجاپ ەمەس. ول كەزدە بيلىك باسىنداعى كلاندار مەن بيلىك وكىلدەرىنىڭ حالىقتىڭ جاعدايىن ويلاپ، قانداي دا ءبىر ساياسي، ەكونوميكالىق، ياكي الەۋمەتتىك رەفورما جۇرگىزۋگە مۇمكىندىگى نە قۇلقى بولمايدى. بۇل جاعدايدا ەلدىڭ ىشكى تىنىشتىعىن ساقتاپ تۇرۋ دا مۇمكىن ەمەس دەگەن ويدامىن.
سىرتقى ساياساتتا، نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ەڭ الدىمەن جۇڭگو ەلىمەن جاقىن قارىم-قاتىناستا بولۋدى كوزدەيدى، وسى ۋاقىتقا دەيىن ول جۇڭگو مۇددەسىنە جۇمىس جاساپ كەلە جاتقانداي اسەر قالدىرادى. رەسەيدىڭ ىقپالىنان دا شىعا المايدى. ول بيلىك قۇرعان ۋاقىتتا جۇڭگو ەلىنىڭ قازاقستانعا دەگەن ىقپالى، ەكسپانسياسى باسەڭدەمەيدى.
ال پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ جۇڭگو ەلىنە ەمەس، اقش-قا ارقا سۇيەگىسى كەلەتىنىن بىرنەشە رەت بايقاتتى. قازاقستان اقش-قا جاقىنداعان سايىن رەسەيدەن الىستايتىنى دا بار. پرەزيدەنتتىڭ رەسەي اتوم ەلەكتر ستانسياسىن سالۋ ماسەلەسىن حالىقپەن اقىلداسۋ سىلتاۋىمەن كەيىنگە قالدىرعىسى كەلگەنى دە سودان بولسا كەرەك.
بۇل بىر-بىرىنە قاراما قايشى ەكى ۇستانىم، ەكى ماقسات الداعى ۋاقىتتا ەلباسى مەن پرەزيدەنت اراسىنداعى سالقىندىققا الىپ بارۋى مۇمكىن. ونىڭ قانشالىقتى تەرەڭدەيتىنى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ ساياسي ەرىك-جىگەرى مەن تاۋەكەلىنە بايلانىستى. ەگەر ول "قۋىرشاق" پرەزيدەنت قالپىندا قالا بەرگىسى كەلسە، ارينە قاتتى قايىرىمعا، ساياسي رەفورمالارعا بارمايدى. وندا نازاربايەۆ-ماسىموۆ بيلىگى ۇستەمدىك قۇرىپ، قىتايدىڭ قازاقستانعا ىقپالى ودان ءارى كۇشەيە بەرەدى، حالىق تۇرمىسى ناشارلاي بەرەدى.
ال ەگەر قاسىم-جومارت توقايەۆ ادىلەتسىز سايلاۋدىڭ ناتيجەسىندە قول جەتكىزسە دە پرەزيدەنت رەتىندە ءوزىنىڭ كونستيتۋسيالىق قۇقىعى مەن قۇزىرەتىن پايدالانىپ، پرەزيدەنتتىك كرەسلودا ۇزاعىراق وتىرعىسى كەلسە، ناقتى ءارى باتىل قادامدارعا بارۋى كەرەك.
پرەزيدەنت توقايەۆ حالىققا بەت بۇرا ما؟
ءيا، قاسىم-جومارت توقايەۆ "قۋىرشاق" پرەزيدەنتتىكتى قاناعات تۇتىپ، باتىل قادامعا بارعىسى كەلمەسە اڭگىمە قىسقا. ال ەگەر ول ءوز قولىنا تيگەن بيلىكتى ۇستاپ قالعىسى كەلسە، ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ سەنىمى مەن قولداۋىنا يە بولۋى ءتيىس-اق. ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ بيلىگىن ۇستاپ تۇرۋشى نەگىزگى تۇلعالار كارىم ءماسىموۆ پەن قالمۇحامبەت قاسىموۆ بولسا كەرەك. ال ق ر قورعانىس ءمينيسترى نۇرلان ەرمەكبايەۆتىڭ كارىم ءماسىموۆتىڭ ەڭ سەنىمدى ادامى ەكەنى تۋرالى وسىعان دەيىن دە ايتقانمىن.
پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ باسىم بولىگى مەن قوس پالاتانىڭ باسشىلارىن دا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ باسقاراتىن "نۇر وتان" پارتياسىنىڭ قۇرامىندا ەكەنىن ەسكەرسەك، قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ جاعدايىنىڭ قانشالىقتى كۇردەلى ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
دەسەك تە، قاسىم-جومارت توقايەۆ پرەزيدەنتتىك كرەسلودا ۇزاعىناق وتىرۋعا دامەلى بولسا قانداي ناقتى قادامعا بارۋى ءتيىس؟
ماسەلەن، ول نۇرسۇلتان نازاربايەۆ، كارىم ءماسىموۆ، قالمۇحانبەت قاسىموۆتارعا توتەپ بەرۋ ءۇشىن تەك قىرىمبەك كوشەربايەۆپەن شەكتەلمەي، ەڭ الدىمەن ۇلتتىق قۇندىلىقتارعا بەي-جاي قارامايتىن، باتىستىق يمانعالي تاسماعامبەتوۆپەن، ارىس وقيعاسىندا ەداۋىر ەلدىڭ ءىشىن جىلىتقان وڭتۇستىكتىك ءومىرزاق شۇكەيەۆپەن بىرىگۋگە ارەكەت ەتۋى ءتيىس-اۋ دەيمىن. تارازى باسى پرەزيدەنتكە اۋا باستاسا بيلىكتەن زور دامەسى بار ورتالىقتىق نۇرلان نىعماتۋللين دە ونىڭ كومانداسىنا كىرۋى بەك مۇمكىن.
كونستيتۋسيا بويىنشا ق ر پرەزيدەنتى ءوز جارلىعىمەن كەز-كەلگەن دەڭگەيدەگى كادر ماسەلەسىن شەشۋگە قۇقىلى. قاسىم-جومارت توقايەۆ ءوز جارلىعىمەن كارىم ءماسىموۆتى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ باسشىلىعىنان الىپ تاستاي الادى، ءتىپتى قاۋىپسىزدىك كەڭەستى دە تاراتا الادى. ول ءۇشىن تەك ساياسي ەرىك-جىگەر، تاۋەكەلدىك جانە قوعامنىڭ قولداۋى كەرەك.
ءيا، شىنىمەن، حالىق سەنىمىنە كىرىپ، قوعامنىڭ قولداۋىنا يە بولعىسى كەلسە قاسىم-جومارت توقايەۆ حالىققا قاراي بەت بۇرىپ، ادەمى سوزبەن حالىقتى الداۋعا ەمەس، "مەن رەفورماتورمىن"،- دەپ ءوزى ايتقانداي شىنايى ساياسي رەفورما جاساۋى ءتيىس.
ساياسي رەفورما نەدەن باستالۋى كەرەك؟
پارلامەنت دەپۋتاتتارى بيلىكتىڭ ءوزى قۇرىپ، ءوزى قولداپ وتىراتىن ءۇش-تورت پارتيانىڭ وكىلدەرىنەن عانا قۇرالاتىن بولسا، وندا ەشقانداي وزگەرىس تە، رەفورما دا بولمايدى. پارلامەنتتى تەك قاعازدا عانا ەمەس، ومىردە دە وكىلدى ورگان رەتىندە قالىپتاستىرىپ، پرەزيدەنتتىڭ حاتشىلىعى دەڭگەيىنەن حالىقتىڭ ءۇنى دارەجەسىنە كوتەرۋ كەرەك. بۇل ءۇشىن ارينە ق ر كونستيتۋسياسىنا وزگەرىستەر ەنگىزىلۋى كەرەك.
ساياسي رەفورمانىڭ باسى ق ر "ساياسي پارتيالار تۋرالى"، ق ر "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پارلامەنتى جانە ونىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ مارتەبەسى تۋرالى" زاڭدارىن وزگەرتىپ، حالىق قولدايتىن جاڭا پارتيالاردىڭ ومىرگە كەلۋىنە جانە ەل قولدايتىن، حالىقتىڭ ءۇنىن بيىك تۇعىردان ەستىرتەتىن، بۇقارا ىشىنەن شىققان، ونىڭ سەنىمىنە يە بولعان قوعام بەلسەندىلەرى مەن قوعامدىق كوشباسشىلاردىڭ ءبىر مانداتتىق سايلاۋ ناتيجەسىندە پارلامەنت تورىنەن ورىن الۋىنا جول اشۋى ءتيىس.
ق ر "جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ تۋرالى" زاڭى وزگەرىپ، جەرگىلىكتى اكىمدەردى، اسىرەسە اۋىل مەن اۋدان اكىمدەرىن حالىق سايلايتىن ەتۋ كەرەك.
حالىق ءوز نارازىلىعىن قۋعىن-سۇرگىنسىز، قۋدالاۋسىز كوشەلەردە، الاڭداردا بىلدىرۋگە مۇمكىندىك العانى دۇرىس. بىلايشا ايتقاندا ساياسي رەفورما سان سالالى جانە كوپ ساتىلى بولۋى مۇمكىن. ەڭ باستىسى حالىق پەن بيلىك اراسىندا شىنايى ديالوگ ورناپ، حالىق پىكىرىمەن، تالابىمەن ساناساتىن دارەجەگە جەتۋى ءتيىس. بۇل تۇستا پرەزيدەنت قۇرعىسى كەلىپ وتىرعان ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى حالىققا قاراي بەتبۇرىستىڭ العاشقى قادامى بولۋى مۇمكىن. تەك ونىڭ جۇمىسى حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعۋى شارت.
ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى قوعامنىڭ سەنىمىنە كىرە الا ما؟
كەڭەستەر وداعىنىڭ قۇرساۋىنان شىعىپ، دەربەس ەل بولعالى بەرى دە 6-7 كەڭەس قۇرىلىپ، دەموكراتيالىق جولعا باستايدى دەگەن كەڭەستىڭ دە تۇك بىتىرمەگەنىن ەل ۇمىتقان جوق. ەگەر بۇل كەڭەس تە جەر كوميسسياسىنىڭ اياعىن قۇشىپ، كوز الداۋ بولسا بۇقارانىڭ بيلىككە دەگەن سەنىمى ەمەس، ىزاسىنىڭ ارتا تۇسەرى انىق. ونسىز دا وتى ويناپ، قازانى قايناپ، اشۋىن كىمنەن الارىن بىلمەي وتىرعان حالىقتى ودان ءارى اشىندىرا بەرۋ پرەزيدەنتكە كەرەك ەمەس، ارينە.
بۇل تۇستا اتى ايتىپ تۇرعانداي اتالعان جيىن شىنىمەن قوعامنىڭ سەنىمىنە يە بولۋ ءۇشىن قۇرىلعان بولسا ەڭ الدىمەن ونىڭ قۇرامىنا حالىقتىڭ ءوزى ۇسىنعان ازاماتتارى كىرۋى ءتيىس. ەكىنشىدەن، ول حالىقتىڭ تالاپ-تىلەگىن ورىنداۋعا كۇش سالعانى ءلازىم. اتاپ ايتقاندا ساياسي قۋعىن كورىپ، تۇرمەگە جابىلعان ازاماتتارعا بوستاندىق بەرۋ كەڭەستىڭ العاشقى جەتىستىگى بولار ەدى.
جەكە پىكىرىم، ۇستانىمىم بويىنشا بيلىك باسىندا نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پەن كارىم ءماسىموۆ وتىرعاندا ەشقانداي ساياسي رەفورما دا، وزگەرىس تە بولماق ەمەس. ەڭ باستىسى اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەرىن شەتەلدىكتەرگە، ونىڭ ىشىندە جۇڭگو كومپانيالارىنا، جەكە تۇلعالارىنا ساتۋ، جالعا بەرۋ توقتالماق ەمەس. جۇڭگو ەلىنىڭ ەكولوگيانى بۇزاتىن ءتۇرلى زاۋىتتارىنىڭ ەلىمىزگە ورىن تەبۋى، كەڭ ەتەك جايعان جەمقورلىق توقتالماق ەمەس. بۇل مەملەكەت ءۇشىن دە، ۇلت ءۇشىن دە زور ءقاۋىپ، وراسان زاۋال.
سوندىقتان، سول ەكەۋىن بارلىق باسشىلىق لاۋازىمنان الىپ، بيلىككە، ەل باسقارۋعا ىقپال ەتە المايتىنداي ەتۋ ءۇشىن بارلىق ارەكەتتەرگە بارۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. وسى تۇستا ەگەر پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ شىنىمەن حالىققا بەت بۇرىپ، شىنايى ساياسي رەفورما باستاعىسى كەلسە، ونى ىستەۋ ءۇشىن حالىققا ارقا سۇيەۋدى ماقسات ەتسە، حالىق وعان قولداۋشى، قورعاۋشى بولۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيمىن. ءبىراق، وعان پرەزيدەنتتىڭ تاۋەكەلى جەتە مە، جوق پا بەلگىسىز.
"الاش جولى" جالپىحالىقتىق قوزعالىسى قايدا قوزعالۋى كەرەك؟
شىنىمەن دە قاسىم-جومارت توقايەۆ حالىق سەنىمى ءۇشىن كۇرەسىپ، شىنايى ساياسي رەفورما جاساۋعا بەت بۇرسا، جوعارىدا ايتىلعانداي جاڭا، ەل سەنىمىنە يە بولاتىن ساياسي ۇيىمدار مەن پارتيالار قۇرىلۋى ءتيىس.
ەل باسىنا كۇن تۋىپ، ۇلت رەتىندە جويىلۋ ءقاۋپى تۋعان كەزدە ۇلتشىلدىقتىڭ كەڭ ءورىس الىپ، ۇلتتى ساقتاپ قالۋ ءۇشىن كۇرەستىڭ كۇشەيە تۇسەتىنى، ۇلتشىلدىقتىڭ وركەندەپ، دامۋى تابيعي قۇبىلىس.
قازىرگى ۋاقىتتا قازاق ۇلتىنىڭ باسىنا قارا بۇلت ءۇيىرىلىپ، قازاق ءتىلى وگەي تىلگە اينالىپ، ءۇش تىلدىلىك ۇران بولىپ جاتقان كەزدە، جەرىمىز جاتتىڭ قولىنا كەتىپ، تۇتاستىعىنا ءقاۋىپ تونگەن كەزدە، ۇلتتىق ونەر، تالىم-تاربيە، مادەنيەت جويقىن سوققىعا ۇشىراپ، ەسىن جيماستاي ەسەڭگىرەگەن كەزدە قازاق ەلىندە ۇلتشىلدىق دامۋى ءتيىس.
ارينە، ول ۇلتشىلدىق وزبىرلىق، باسقا ۇلتتاردى كەمسىتۋ، تومەندەتۋ ءۇشىن ەمەس، ءوزىنىڭ تابيعي بولمىسىن، ۇلتتىق مۇددەسى مەن قۇندىلىعىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن جانتالاسقان، قورعانۋشى ۇلتشىلدىقتىڭ بولاتىنى ءسوزسىز.
وسى تۇستا بارلىق ۇلتشىل كۇشتەردىڭ باسىن قوسىپ، جالعان، جاعىمپاز ۇلتشىلداردىڭ ەمەس، شىنايى ۇلت ءۇشىن، ۇلت مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسەتىن ناعىز ۇلتشىل كۇشتەردىڭ باسىن بىرىكتىرۋ، ءبىر ۇيىمعا توپتاستىرۋدىڭ قاجەتتىلىگى تۋىنداپ وتىر.
سوناۋ 2013 جىلى قۇرىلعان قازاق ۇلتتىق كەڭەسىنىڭ، 2016 جىلى قۇرىلعان "الاش جولى" جالپىحالىقتىق قوزعالىسىنىڭ جالعاسى رەتىندە "الاش جولى" ساياسي پارتياسىن قۇرۋ ماقساتى كوپتەن كوكەيدە ءجۇر.
"الاش جولى" پارتياسى "جەرىمىزدى ساتپايمىز، ءتىلىمىزدى ساقتايمىز!"، "اۋىلشارۋاشىلىق جەرلەر قازاقستاندىقتارعا دا، شەتەلدىكتەرگە دە ساتىلماسىن، شەتەلدىكتەرگە جالعا دا بەرىلمەسىن!"،- ۇرانىمەن پارلامەنت تورىنەن ورىن السا قازىرگى قالىپتاسقان جەر ماسەلەسىن شەشۋگە ەداۋىر ۇلەس قوسار ەدى.
ءتۇيىن
قورىتا كەلگەندە، وسى كۇنگە دەيىن جەر ماسەلەسى شەشىلگەن جوق. جۇڭگو ەكسپانسياسى جالعاسۋدا، زاۋىتتارى جەرىمىزگە كەلىپ جاتىر. حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى كۇننەن كۇنگە ناشارلاپ بارادى. جەمقورلىق كۇن ساناپ ءورشىپ بارادى. بيلىك مەملەكەتتى باسقارۋعا دارمەنسىز ەكەنىن كورسەتتى. بيلىك ءۇشىن تالاسقان شەنەۋنىكتەر حالىق جايلى ويلايتىن ەمەس.
حالىقتىڭ شىدامى شەگىنە جەتتى. ماقساتسىز، ۇيىمداستىرۋشىسىز، ستيحيالى كوشەگە شىعىپ، ميتينگ وتكىزۋدىڭ ناتيجە بەرمەيتىنىن دە بىلدىك. بۇدان بىلاي بۇلايشا ءومىر سۇرۋگە بولمايتىنىن حالىق ءتۇسىندى.
توبىقتاي ءتۇيىن، بۇگىنگى كۇنى حالىقتىڭ الدىندا دا، بيلىكتىڭ الدىندا دا ەكى جول، ەكى تاڭداۋ تۇر.
ءبىرىنشى جول، بيلىك، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ سوزىندە تۇرىپ، رەفورماتور ەكەنىن كورسەتىپ، حالىققا بەت بۇرىپ، شىنايى رەفورمالار جاسايدى. ونىڭ العاشقى قادامى رەتىندە ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى حالىق بەلسەندىلەرىنەن قۇرالىپ، حالىق ءۇشىن ناقتى جۇمىس جاسايدى. ودان ءارى سول كەڭەس ۇسىنعان رەفورمالاردى، ۇسىنىستاردى جۇزەگە اسىرادى.
ال حالىق ءوزى سەنگەن وكىلدەرىن اتالعان كەڭەسكە ۇسىنىپ، ولارعا قولداۋ كورسەتەدى، ناقتى ۇسىنىسىن ايتىپ، ولاردىڭ ۇلت مۇددەسى ءۇشىن جۇمىس جاساۋىن تالاپ ەتەدى. بۇل بيلىك ءۇشىن دە، حالىق ءۇشىن دە شيەلەنىس، قاقتىعىسسىز ماسەلەنى وركەنيەتتى شەشۋدىڭ جولى.
ەكىنشى جول، قاسىم-جومارت توقايەۆ "قۋىرشاق" پرەزيدەنت بولىپ قالا بەرەدى. حالىقتىڭ مۇڭ-زارىن، تالابىن بيلىك ەسكەرمەيدى، ەشنارسە وزگەرمەيدى. ول كەزدە حالىق ءوز نارازىلىعىن، تالابىن الاڭدا كورسەتەدى. ول كەزدە "قاقتىعىس بولادى، قان توگىلەدى"،-دەگەن ءۋاج، سىلتاۋلار جۇرمەيدى. عاسىرلار بويى ەركىندىك پەن جەرى ءۇشىن كۇرەسىپ، قانىن توگىپ كەلە جاتقان قازاق بالاسى اتتانداپ الاڭعا شىعادى، ءوز تالابىن بيلىككە ورىنداتادى.
مەنىڭ ويىمشا بۇدان باسقا جول جوق. ۇلت مۇددەسى، ەل بولاشاعى ءۇشىن ناقتى قادام، ناعىز ارەكەتكە باراتىن كەز كەلدى دەپ ەسەپتەيمىن.
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ قاي جولدى تاڭدايتىنى تامىز ايىندا ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ العاشقى وتىرىسىندا بەلگىلى بولىپ قالادى دەپ ويلايمىن. ەگەر، ول "قۋىرشاق" پرەزيدەنت بولىپ قالا بەرۋ جولىن تاڭداسا، حالىق بيلىك جۇيەسىن كۇشپەن وزگەرتۋ شارالارىن باستاۋعا قۇقىلى.
ماقسات ءىلياس ۇلى، "الاش جولى" جالپىحالىقتىق قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسى
پىكىر قالدىرۋ