قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «تۋريزم بارلىق دۇنيە جۇزىلىك ەكونوميكانىڭ 10 پايىزىن قۇرايدى. بۇل – وتە ۇلكەن كولەم. ءبىز ەندى 2025 جىلعا دەيىن ەكونوميكامىزدىڭ  8 پايىزىن تۋريزمنەن الامىز دەپ وتىرمىز. ول ءۇشىن وتە كوپ جۇمىس ىستەۋ كەرەك. بۇل جەردە ۇلى دالانىڭ مۇمكىندىگى زور. ۇلان-عايىر اتىراپ – تۇنعان تاريح. ماسەلە وعان تۋريست تارتىپ،  پايدا كورۋ قاجەت» دەپ اتاپ كورسەتكەنى بەلگىلى. راسىندا دا، ەلىمىزدە كوركىنە كوز توياتىن جەرلەر وتە كوپ. تابيعاتىمەن تاڭ-تاماشا قالدىراتىن ايماقتاردىڭ ايرىقشا كورىنىسى ءوزىمىزدى عانا ەمەس، سىرتتان كەلەتىن تۋريستەردى دە  ەرەكشە سەزىمگە بولەۋدە. سونداي تابيعاتى كەرەمەت عاجايىپ ءوڭىردىڭ ءبىرى – شىعىس قازاقستان وبلىسى. اقيقاتىندا وسكەمەندى، التاي ايماعىن جالپى قازاقستاننىڭ ءىنجۋ مارجانى دەپ بەكەر ايتپاعان.  سوندىقتان دا بۇل وڭىردە قازىرگى ۋاقىتتا تۋريزم سالاسى ايتارلىقتاي دامۋدا. 9 ماۋسىم كۇنى ەل تاڭداۋىن جاساپ، حالىق سايلاعان پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ تا ەلىمىزدە شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا، ونىڭ ىشىندە تۋريزم سالاسىندا جۇمىس ىستەپ جاتقان كاسىپكەرلەردى قولداۋ قاجەتتىگى تۋرالى ايتتى. دەمەك، تۋريزم سالاسىن دامىتۋعا مەملەكەت ايرىقشا قامقورلىعىن كورسەتىپ وتىر. ايماق باسشىسى دانيال  كەنجەتاي ۇلى احمەتوۆ تە وبلىستا تۋريزم سالاسىنىڭ كوركەيۋىنە بارىنشا قولداۋ كورسەتۋدە.
ال جەرگىلىكتى حالىق شىعىس قازاقستاننىڭ تۋريزم سالاسىندا ءوز كاسىبىن جانداندىرىپ جۇرگەن كۋلجيان ءابتاي قىزى ۋرازبايەۆانىڭ ەسىمىن وتە جاقسى بىلەدى. وڭىرگە  ەرتە تانىلعان كاسىپكەر جىلدار بويى ينۆەستيسيا سالىپ، قيراپ قالعان عيماراتتاردى قايتادان تۇرعىزدى. ىسكە قوستى. وسىدان ءبىراز جىل بۇرىن بۇقتىرما سۋ قويماسىنداعى «كوگىلدىر بۇعازدا» بالالاردىڭ «بالاقاي» بالالار ساۋىقتىرۋ لاگەرىن ىسكە قوستى. جىل سايىن ءقازىر مۇندا 2،5 مىڭنان 4 مىڭعا دەيىن بالالار رەسپۋبليكانىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلىپ، دەمالىپ قايتادى. كاسىپكەر جاڭادان جۇمىس ورىندارىن اشتى.  بۇگىنگى تاڭدا كۋلجيان ءابتاي قىزى حالىققا 370 -گە جۋىق جۇمىس ورنىن بەرىپ وتىر. قازاقستاننىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنە كەلگەن بالالار جاز مەزگىلىندە دوستار تاۋىپ، وسىندا اۋناپ -قۋناپ، جازدى كوڭىلدى وتكىزىپ قايتادى. «كوگىلدىر بۇعازدا» بالالارعا بارلىق جاعداي جاسالعان. ويىن الاڭدارى كوپ. تالىمگەرلەر جان-جاقتان كەلگەن بالالارعا  باس-كوز بولادى. لاگەر ارنايى باعدارلاما بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. دەمالىسقا كەلگەن مەكتەپ جاسىنداعى وقۋشىلار كەرەمەت دوستار تاۋىپ قايتادى. تاڭەرتەڭگىلىك جاتتىعۋ ساباعى جۇرەدى،  تاماق ۋاقىتىلى بەرىلەدى جانە بالالارعا ارنالعان  ءارتۇرلى ۇيىرمەلەر جۇمىس ىستەيدى. مۇنداعى سپورت ۇيىرمەلەرى وقۋشىلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتادى، ارنايى سپورت جارىستارى ءجيى وتكىزىلىپ تۇرادى.

بيىل كۋلجيان  ۋرازبايەۆا جەكە كاسىپكەر رەتىندە جىلدار بويى قيراپ، جوندەۋ كورمەي جاتقان بالاباقشانى ساتىپ الىپ، كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزدى. ىستىق سۋمەن قامتاماسىز ەتتى. بارلىق ينفراقۇرىلىمىن قايتادان جاسادى. بۇل جولدا كۋلجيان ءابتاي قىزىنىڭ جولىن ۇلى اسقار ودان ارى جالعاستىرۋدا. اسقار ءتورت ءتىل بىلەدى. قىتايدا وقىپ، بيزنەستىڭ قىر-سىرىن مەڭگەرگەن جاس ءوزىنىڭ بار تاجىريبەسىن جەرگىلىكتى جەردە جۇزەگە اسىرۋدا. اسقار قايرات ۇلى تاۋدىڭ باسىندا جاستاردىڭ سۋرەتكە ءتۇسىپ، قىدىراتىن، تابيعاتتى تاماشالايتىن  سەلفي –الاڭىن اشتى. وسى الاڭعا شىققاندا، «كوگىلدىر بۇعازدىڭ» اسەم تابيعاتى كوز الدىڭدا ايناداي كورىنىپ تۇرادى. بۇل جەردىڭ اۋاسى تازا. مۇندا كەلگەندەر يوندىق اۋامەن تەرەڭ تىنىس الادى. بۇل وكپەگە وتە پايدالى. «كوگىلدىر بۇعازعا» قازاقستاننان عانا ەمەس، رەسەيدەن دە كەلىپ، دەمالىپ، سەرگىپ قايتاتىندار وتە كوپ. بارلىعى دا العىس سەزىمىن بىلدىرەدى، راحمەتىن ايتادى.

كۋلجيان ءابتاي قىزىنىڭ الداعى جوسپارى وتە قوماقتى. بيىلعى جىلدىڭ وزىندە كاسىپكەر كەلىنشەك  جاعالاۋعا تۋريستەر دەمالاتىن  بەس ءۇي سالدى. ءبارى دە اعاشتان جاسالعان. الداعى ۋاقىتتا وسىنداي قىرىق شاقتى ءۇيدى پايدالانۋعا بەرۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل ەكولوگيالىق جاعىنان وتە تازا. سونىمەن قاتار كاسىپكەر الداعى ۋاقىتتا «كوگىلدىر بۇعازدىڭ» ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ باعىتىندا كەشەندى باعدارلاما جاساۋدى قولعا الدى.  اتالعان باعدارلاما ءار كەزەڭگە بولىنگەن. ءبىرىنشى جىلى قوناق ءۇي بيزنەسىن دامىتسا، ەكىنشى كەزەڭدە عيماراتتار سالادى نەمەسە ونى قايتا جوندەۋدەن وتكىزەدى، اسحانا قىزمەتىن جاقسارتۋدى قولعا الادى. سونداي-اق ۆەلوسيپەد جولىن سالىپ، تاعى باسقا جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ كوزدەلىپ وتىر.

مۇندا كاسىپكەر ەسكى كارىزدەردىڭ بارلىعىن قايتادان اۋىستىرىپ، ءوز قارجىسىنا سالعان. بالالالرعا بارلىق قولايلى جاعداي جاسالعان. قالادان ارنايى كەلگەن جۇمىسشىلار بالالاردىڭ لاگەرىن قورشاپ جاتىر. ويتكەنى ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگى قاشان دا قىمبات. 

بالالاردىڭ «بالاقاي» ويىن-ساۋىقتىرۋ بالالار لاگەرىندە ءتورت رەت تاماق بەرىلەدى. مۇندا ارنايى كۇزەت ءبولىمى جۇمىس ىستەيدى، كۇزەت ءبولىمىنىڭ وكىلدەرى بالالاردىڭ ەركىن ويناپ، ءجۇرىپ-تۇرۋىن باقىلايدى، ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەدى.

ءبىراق بۇگىنگى كۇندە بالالارعا بارلىق جاعداي جاسالىپ وتىرعان شاقتا «بالاقاي» ورنالاسقان اۋماققا بىرەۋلەردىڭ كوزى ءتۇسىپ وتىرعان سياقتى.  قىسقاسى، كاسىپكەردىڭ جۇمىسىنا كەدەرگىسىن كەلتىرەتىندەر تابىلۋدا. بۇل ماسەلەگە التاي اۋداندىق اكىمشىلىگىنىڭ كوز جۇما قاراپ وتىرعانى تۇسىنىكسىز. كەيىنگى كەزدە ارنارسەنى جەلەۋ ەتىپ، ءجونسىز تەكسەرۋلەر دە كوبەيگەن.  بۇل ارەكەتتەر  كۋلجيان ءابتاي قىزىنىڭ  كاسىبىن دامىتۋعا كەدەرگى جاساۋدا.

 – قايتا-قايتا تەكسەرۋلەر ءجۇرىپ جاتىر. ەشتەڭە تاپپادى. دەگەنمەن وسىنداي ءجونسىز تەكسەرۋلەر جۇمىستىڭ دامۋىنا ۇلكەن كەدەرگىسىن كەلتىرۋدە. بۇل ماسەلەنى ايماق باسشىسى دانيال كەنجەتاي ۇلى احمەتوۆ نازارعا الىپ، قولداۋ كورسەتەدى دەپ سەنەمىز ، –دەيدى وسىنداعى بالالارعا قامقور بولىپ جۇرگەن ۇستازدار مەن تالىمگەرلەر.

راسىندا دا جىل سايىن بيۋدجەتكە قوماقتى قارجى تولەپ وتىرعان كاسىپكەردىڭ ايتقانىندا اقيقات بار. ءبىر عانا مىسال، 2018 جىلى كاسىپكەر قازىناعا 12 ميلليون تەڭگە كولەمىندە سالىق تولەدى. جىل سايىنعى بيۋدجەتكە قۇيىلاتىن مولشەر وسىنداي. بۇل از اقشا ەمەس. «كوگىلدىر بۇعازدا» 2009 جىلى «بالاقاي» اتتى بالالار لاگەرىن اشىپ، ونىڭ دەڭگەيىن كوتەرگەن كۋلجيان ءابتاي قىزى «كوگىلدىر بۇعازعا» رەسەي وبلىسىنان دا وقۋشىلار دەمالۋعا كوپ كەلەتىنىن ايتادى. بۇل ءبىر. ەكىنشىدەن «بالاقايدا» قازاقستاندا الەۋمەتتىك جاعىنان از قامتىلعان جانە جالعىزباستى، سونىمەن قاتار كوپبالالى وتباسىنىڭ بالالارى جەڭىلدىكپەن دەمالىپ قايتادى. مۇنىڭ بارلىعى ولارعا جاسالىنىپ وتىرعان قامقورلىق جانە قولداۋ. ءبىراق  «بالاقاي» لاگەرىنىڭ تەرريتورياسىندا ءوز كاسىبىن اشقىسى كەلىپ وتىرعانداردىڭ جايىن قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ بۇعان التاي اۋداندىق اكىمشىلىگى قالاي رۇقسات بەرىپ وتىر؟ ايماق باسشىسى دانيال كەنجەتاي ۇلىنىڭ كاسىپكەرلىكتى قولداۋىنىڭ ارقاسىندا «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2020» باعدارلاماسىنا قاتىسىپ، ويىن-ساۋىق لاگەرىن «كوگىلدىر بۇعازدا» كوركەيتىپ وتىرعان كاسىپكەردىڭ جۇمىسىنا بۇلاي كەدەرگى جاساۋعا بولمايدى. ونىڭ ۇستىنە «بالاقاي» لاگەرى بالالارعا ارنالعان ورىن. مۇندا ولار ەركىن وينايدى، باعدارلامالارعا قاتىسادى. ءارتۇرلى جارىستار وتكىزىلەدى. نەگىزى جاس بالالار الاڭىندا نەمەسە  جاعالاۋدا ۇلكەندەرگە ارنالعان  دەمالاتىن ورىن  اشۋ ءتىپتى قيسىنسىز.   ەڭ الدىمەن كۋلجيان ءابتاي قىزى ۋرازبايەۆا بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە الاڭدايدى.  سوندىقتان بالالار وينايتىن ايماققا ۇلكەندەردى كىرگىزۋگە بولمايدى جانە وسى ايماقتا باسقالاي كاسىپ كوزىن اشۋ ءتىپتى زاڭسىز. وسىدان 5-6 جىل بۇرىن «بالالار پەدوفيلىنە قاتىسى بار»  دەگەن كۇدىكپەن رەسەيدەن كەلگەن ازاماتتى كۇزەت ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرلەرى كىرە بەرىستە ۇستاعانى بەلگىلى. 2008 جىلى «كوگىلدىر بۇعاز» دەمالىس ايماعىندا كىسى ءولىمى بولدى. سوندىقتان بالالار  وينايتىن ءارى دەمالاتىن ايماققا ۇلكەندەردى مۇلدەم كىرگىزۋگە بولمايدى. ويتكەنى جاعالاۋدا، اراق ءىشۋ، توبەلەس پەن  ءارتۇرلى وقىس، توسىن وقيعالار ورىن الۋى مۇمكىن. ال  كاسىپكەر  كۋلجيان ۋرازبايەۆاعا الدىن الا  ەسكەرتىلمەستەن اۋدان اكىمشىلىگىندە قارالعان سەرۆيتۋت جوباسى ەشقانداي قيسىنعا ساي كەلمەيدى ءارى بۇل زاڭسىز ەكەنى ايقىن. «بالاقايدىڭ» جەرىن  بوگدە ماقساتقا پايدالانۋعا بولمايدى. سوندىقتان ايماقتا شاعىن جانە ورتا كاسىپكە، تۋريزم سالاسىنا ايرىقشا قولداۋ كورسەتىپ وتىرعان شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى دانيال كەنجەتاي ۇلى احمەتوۆ مىرزا بۇل ماسەلەنى جەدەل ءارى ساۋاتتى شەشەدى دەگەن ويدامىز.