كليمات وزگەرىپ بارا جاتىر. وعان سەبەپ مول. اۋا لاستانىپ جاتىر. وندىرىستىك قالدىق كوبەيدى. بۇل بۇكىل عالامعا ءتان نارسە بولىپ وتىر. سوندىقتان ەكولوگيالىق ماسەلەلەر جيىندا ءجيى تالقىلانادى. ءتىپتى ەكولوگيا تاقىرىبىنا قاتىستى ۇلكەن مىنبەرلەردەن باستامالار دا كوتەرىلگەن. ارينە مۇنىڭ بارلىعىنىڭ دا ءمان-ماڭىزى بار.  ءۇنسىز وتىرۋعا بولمايدى. قايتپەك كەرەك؟

سوندىقتان  قازاقستان «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋدى 2009 جىلداردان سوڭىن الا باستادى دەسەك تە بولادى. ناقتى ايتساق، 2010 استانا ازيا جانە تىنىق مۇحيتى ەلدەرى قورشاعان ورتانى قورعاۋ مينيسترلەرىنىڭ استانا قالاسىندا كونفەرەنسياسى ءوتتى. بۇل باسقوسۋدىڭ استانادا ءوتۋى بەكەر ەمەس. ويتكەنى استانا اقيقاتى كەرەك، سوڭعى 15-20 جىلدا الەمدىك ديالوگ الاڭىنا اينالدى. كەلەلى ماسەلەلەردى تالقىلاۋعا مۇندا الەمنىڭ ءار تۇكپىرىنەن مىقتى ساياساتكەرلەر مەن ساراپشىلار، ەكولوگتار كەلدى. ولار عالامدىق پروبلەمالاردى ءسوز ەتتى. بۇعان شىندىعى كەرەك، ەلباسى نازاربايەۆتىڭ عالامدىق باستامالاردى كوتەرۋى  سەبەپ بولدى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. نەگە؟

-ويتكەنى اتموسفەرا لاستانىپ جاتىر.

-جاسىل ورماندار ادامداردىڭ تاعىلىق ارەكەتىنەن جويىلىپ بارادى.

-سۋ جانە ەنەرگيا تاپشىلىعى بايقالا باستادى.

-تابيعي رەسۋرستار تاۋسىلىپ بارادى.  

-ەكولوگيانىڭ بۇزىلۋىنان ادامداردىڭ دەنساۋلىعى ناشارلادى.

-تەپە-تەڭدىك بۇزىلدى.

-اۋادا پارنيكتىك گازدار كوبەيدى.

-وندىرىستىك قالدىقتار اۋانى لاستادى.

مۇنداي جاعدايدا نە ىستەۋ كەرەك؟ ارينە، جەدەل شارا قابىلداماسا، بولمايدى. وسىعان بايلانىستى ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ  ەلدى «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشىرۋ جونىندەگى تۇجىرىمداما جارلىققا قول قويدى. بۇل 2013 جىلدىڭ 1 ماۋسىمىندا جارىققا شىقتى.

بۇل تۇجىرىمدامانىڭ ءمانى نەدە؟

بىرىنشىدەن، بۇل ۇلكەن كەشەندى قۇجات.

ەكىنشىدەن، ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق دامۋىن ەكولوگيالىق جانە حالىقارالىق تالاپتارعا سايكەستەندىرەدى.

ۇشىنشىدەن، بۇل پرەزيدەنتتىڭ ۇكىمەتكە عانا بەرگەن تاپسىرماسى ەمەس. وعان ەكولوگ ماماندار، ساراپشىلار، قالىڭ جۇرتشىلىق پەن ەكولوگيا ماسەلەسىنە بەي-جاي قاراي المايتىن قازاقستاننىڭ بارلىق تۇرعىندارىنىڭ بەي-جاي قاراي المايدى. مۇنىڭ بارلىق بۇقاراعا قاتىسى بار. سوندىقتان ەلباسى جارلىعىنا وراي  «جاسىل ەكونوميكا» تۇجىرىمداماسىن، قىسقا مەرزىمدە  ءۇش كەزەڭ بويىنشا جۇزەگە اسىرۋ نەگىزگى الىندى.

ءبىرىنشى. اتالعان تۇجىرىمدامانى 2013-2020 جىلدارعا ارنالعان اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋ باعدارلاماسى اياسىندا جۇزەگە اسىرۋ.

ەكىنشى. 2011-2020 جىلدارعا ارنالعان ءبىلىمدى دامىتۋ مەملەكەتتىك باعدارلاماسى، تەرريتوريالاردى دامىتۋ باعدارلاماسى، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ستراتەگيالىق جوسپارى جانە تاعى باسقا سالادا جۇزەگە اسىرۋ.

ءۇشىنشى. 2010-2014 جىلدارعا ارنالعان «جاسىل دامۋ» سالالىق باعدارلاماسى. سونداي-اق 2014-2020 جىلدارعا ارنالعان سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋ باعدارلاماسى.

ارينە، «جاسىل ەكونوميكانىڭ» قانداي پايداسى بار؟؟ اۋا لاستانبايدى، پارنيكتىك گازداردىڭ شىعارىلىمى كۇرت ازايادى. ەكولوگياعا وراسان زور نۇقسان كەلمەيدى. دەمەك، بيۋدجەتتەن جانە قوسىمشا كوزدەردەن الىنعان قارجى ارنايى  ماقساتقا قانا  جۇمسالادى. ال مۇنىڭ تيىمدىلىگى وتە زور. اتاپ ايتقاندا. 2050 جىلعا قاراي جەل مەن كۇن كوزىنەن الىناتىن قۋات كوزى رەسپۋبليكامىزدا 39 پايىزعا وسەدى. بۇل ارينە تابيعي رەسۋرستار كوزى مەن پايدالى قازبالار تاۋسىلا باستاعان شاقتا وراسان زور پايدالى بولماق. دەمەك، قازاقستانداعى «جاسىل ەكونوميكانىڭ» جاندانا تۇسۋىنە پرەزيدەنت پارمەنى سەبەپ بولدى دەسەك، ول اقيقات.

ەركىن قالدان