وقۋلىقتارداعى اعاتتىقتار تۋرالى بۇعان دەيىن بىرنەشە رەت ماسەلە كوتەرگەنبىز. ەندى وسى ماسەلەگە قايتا ورالۋعا تۋرا كەلىپ تۇر.

بۇعان ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ رەسمي ينتەرنەت-رەسۋرسىندا ورنالاستىرىلعان جاڭا وقۋلىقتاعى ورەسكەل قاتەلەر سەبەپ بولدى.

بيىلعى 13 تامىزداعى ۇكىمەت وتىرىسىندا بعم باسشىسى اسحات ايماعامبەتوۆ "1 قىركۇيەكتەن باستاپ، وقۋشىلار مەن اتا-انالار ەلەكتروندى وقۋلىقتاردى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ سايتىنان جۇكتەپ الا الاتىنىن" مالىمدەگەنى ەستە. ۋادە ەتىلگەندەي، ولار ءقازىر سوندا تۇر.

وقۋلىقتاردى قاراپ وتىرىپ، ولاردا جولىققان جونسىزدىكتەر جانعا باتىپ، جىگەرىمدى قۇم قىلدى. بۇل ءبىر كەتپەيتىن كەسەل، بىتپەيتىن بىلىق بولدى.

اڭگىمە ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى بەكىتكەن، جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ 1-سىنىپ وقۋشىلارىنا ارنالعان اعىلشىن ءتىلى ءپانىنىڭ وقۋلىعى – "Smiles 1 Pupil's Book for Kazakhstan Grade 1" (Jenny Dooley، Virginia Evans، اۋدارعان ن.مۇحامەدجانوۆا) تۋرالى بولىپ وتىر.

ماسەلەن، تۇستەر بولىمىندە "blue" ورىسشا "گولۋبوي" دەپ بەرىلسە، قازاقشا "كوك" دەپ اۋدارىلعان. دۇرىسى، ارينە، "كوگىلدىر".

"Pink" ورىسشا "روزوۆىي" دەلىنسە، مەملەكەتتىك تىلدە "ال قىزىل" دەپ كورسەتىلىپتى. دۇرىسى، بۇل – ءسوز تىركەسى ەمەس، ءبىر ءسوز، بىرگە جازىلادى.

بۇرىس جازۋ ساندار بولىمىندە دە بايقالادى. ماسەلەن، "three" قازاقشاسى "ۋش" دەپ بەرىلىپتى.

"Table" قازاقشاسى "ۋستەل" ەكەن.

"Big" دەگەنىمىز "ۋلكەن" كورىنەدى.

"ءۇ" ءارپىنىڭ نەلىكتەن ۇناماي قالعانى، وعان نە سەبەپتەن قىرعيداي ءتيىپ، ءجونسىز الماستىرعانى تۇسىنىكسىز.

ءبىر قىزىعى، "Chicken" "ءتاۇىق" بولىپ، "ۋ" ءارپى نەگىزسىز "ءۇ"-گە وزگەرتىلگەن.

سوراقى ءتارجىما مۇنىمەن بىتپەيدى. "Doll" نەمەسە "كۋكلانىڭ" قازاقشاسى قالاي دەپ ويلايسىز؟ بىلەتىن بولارسىز. ال مىنا وقۋلىق كەسىرىنەن بالالارىمىزعا ونى مەكتەپتە "قۋىرشىق" دەپ ۇيرەتەدى.  

قازاق ءتىلىنىڭ ۇندەستىك زاڭدىلىعىنا، ءتىلدىڭ فونولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە ساي "ماشينانى" "ماشينە" دەپ جازۋ 2017 جىلى قابىلدانعان بولاتىن. بۇل تەرمين ا.بايتۇرسىن ۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى ازىرلەگەن قازاق ءتىلىنىڭ ورفوگرافيالىق سوزدىگىنە كىردى جانە وزگە وقۋلىقتاردا جاپپاي قولدانىلۋدا. ءبىراق اعىلشىن ءتىلى ءپانىن ازىرلەۋشىلەر جاڭالىق تاۋىپ، ونى "ماشىنە" دەپ اۋدارىپتى.

اتاپ ءوتۋ كەرەك، ورىسشا اۋدارمالارىنىڭ جازىلۋىندا بىردە-بىر قاتە جوق.

جاۋاپتى تۇلعالار، وقۋلىقتى ازىرلەۋشىلەر، ولاردىڭ ۇستىنەن قاراۋشىلار ءبىرىنشى كەزەكتە ورىس جانە اعىلشىن تىلىندەگى نۇسقالارىنىڭ دۇرىس بولۋىنا باسا ءمان بەرگەنگە ۇقسايدى.

ال مەملەكەتتىك تىلدەگى نۇسقاسى "ايتەۋىر بار بولسا بولدى" دەگەن نەمقۇرايدىلىقتىڭ قۇربانى بولعان سىڭايلى.

مۇنداي وقۋلىقتار ساۋاتتاندىرۋ ورنىنا، ساۋاتسىز ۇرپاق قالىپتاستىرۋعا، مەملەكەتتىك ءتىلدى ورىستەتۋگە ەمەس، ومىرەم قاپتىرۋعا ىقپال ەتپەك!

وقۋلىقتا باسقا دا اقىلعا قونباس دۇنيەلەر بار. ماسەلەن، وندا قازاقستان تۋى كورسەتىلىپ، قاسىنا "الدار كوسەنىڭ دوڭگەلەك ءجۇزى جانە قىسىق كوزى بولعان" دەپ اعىلشىنشا جازىلعان. الدار كوسەنىڭ كىم ەكەنىن بىلمەيتىن، تەك كوك تۋدىڭ قازاقتارعا قاتىسى بارلىعىن تۇسىنەتىن قازىرگى بالالارعا بۇل مالىمەت نەندەي ۇلاعات-ونەگە بەرەدى؟

2016 جىلدان بەرى قولدانىلىپ كەلە جاتقان بۇل وقۋلىقتا ەسكى اقپاراتتار ءجۇر. ماسەلەن، اعىلشىن تىلىندە "بۇل – مەنىڭ ەلىم قازاقستان. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ" دەلىنگەن.

نەمەسە: "بۇل – استانا. ول قازاقستاننىڭ استاناسى" دەيدى.

بۇل ايتىلعاندى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات ايماعامبەتوۆ نازارعا الار، قاتەلەردى تۇزەر دەگەن ويدامىن!

باقىتبەك سماعۇل

فەيسبۋك پاراقشاسىنان