قازاقستاننىڭ ازاماتتىق «ازات» قوزعالىسى 1990 جىلى 1-شىلدەدە قۇرىلدى. وسى قوزعالىستىڭ «ازات» اتتى باسىلىمى – وسى جىلدىڭ سوڭىنا قاراي جارىق كورە باستادى. قازاقستانداعى ەڭ العاشقى تاۋەلسىز-ساياسي باسىلىم – وسى «ازات» گازەتى بولدى. مەن 1991 جىلدىڭ كۇز ايلارىندا جاستاردىڭ رەسپۋبليكالىق «جالىن» باسپاسىنان وسى «ازات» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى، مارقۇم باتىرحان دارىمبەتكە ورىنباسار بولىپ كەلە قالعان ەدىم (بۇل تۋراسىندا «مەن «ازاتقا» قالاي كەلدىم؟» دەگەن دەگەن اڭگىمەمدە تولىق باياندالعان...). الماتى قالاسىنىڭ ءبىرىنشى باسشسى وسى زامانبەك نۇرقادىلوۆكە، ونىڭ ورىنباسارى ۆيكتور حراپۋنوۆقا، جالپى قالا باسشىلىعىنىڭ اتىنا نەبىر ۋىتتى سىني ماقالالاردى ءجيى-جيى جازىپ جۇرەتىنمىن.  1991 جىلعى تامىز (گكچپ) وقيعاسىنا بايلانىستى الماتى قالالىق اتقارۋ كوميتەتى باسشىلارىنىڭ، اسىرەسە، ارتومونوۆا دەگەن حاتشى ايەلدىڭ وپپوزيسيالىق پيعىلداعى «تەرىس ويلى» ادامدار ءتىزىمىن (ول تىزىمدە «ازات» قوزعالسى بەلسەندىلەرى ءبىرىنشى تۇر ەكەن) جاساعانى تۋراسىندا مالىمەتتەر العانىمىز تاعى بار. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءبىزدىڭ «ازات» گازەتى قالا باسشىلىعىنا قاتتى شۇيلىگىپ العانىمىز تاعى دا وتىرىك ەمەس بولاتىن. ورالداعى ورىس-كازاكتارىنىڭ ۇلتىمىزدى باسىنۋىنا بايلانىستى، سەمەي پوليگونى، سەمەيدىڭ باستىعى كەشىرىم بوزتايەۆ تۋرالى، پاۆلودارداعى ەرماك ەسكەرتكىشىنىڭ قۇلاتىلۋى جونىندە، ن.نازاربايەۆتىڭ ماسكەۋشىلدىگى، قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العىسى كەلمەي، «وداقتىق شارت» دەگەندى ويلاپ تاپقانى، ونىڭ  گكچپ كەزىندە ءنۇرقادىلوۆتىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ۆ.حراپۋنوۆتىڭ ماسكەۋ بۇلىكشىلەرىن قولداپ شىعا كەلگەنى، رەسەي پرەزيدەنتى ب.ەلسيننىڭ قازاقستانعا كەلۋى، قويشى، ايتەۋىر، سول تۇستاعى ۇلتتى وياتاتىن وتكىر ماقالالاردى «ازات» گازەتى  ءار سانى سايىن جاريالاپ تۇردى. «ازات» گازەتى – از ۋاقىتتىڭ ىشىندە رەسپۋبليكاعا   تانىمال قازاق وقىرماندارىنىڭ ەڭ باستى باسىلىمىنا اينالىپ شىعا كەلگەنى شىندىق بولاتىن. كۇن وتكەن سايىن، «ازات» گازەتىنىڭ تارالىمى كوبەيىپ، رەسپۋبليكا جۇرتشىلىعى ءسۇيىپ وقيتىن گازەت بولىپ شىعا كەلگەن. «ازات» ازاماتتىق قوزعالىسىنىڭ باسشىلارى: سابەتقازى اقاتتي، ميحايل ەسەناليۆ، نۇرباقىت قويشىبەكوۆ، مارات شورمانوۆ، گۇلجيحان بيبولدينوۆا ەدى. قوزعالىستىڭ ءۇنى - تاۋەلسىز ساياسي «ازات» گازەتىنىڭ  سول جىلدارى قوعامدى دەموكراتيالاندىرۋعا قوسىپ جاتقان ۇلەسى ۇشان-تەڭىز ەدى (بۇل تۋراسىندا «مەن «ازاتقا» قالاي كەلدىم؟»، «گكچپ»، «ازات» قوزعالىسى»، «سەمەي پوليگونىن كىم جاپتى؟»،ت.ب. ماقالالارىمدا تولىق بايانداعانىمنان، بۇل ارادا ولارعا ءۇستىرتىن عانا شولۋ جاساپ وتىرمىن...). 1991 جىلى شىلدە ايىندا مەملەكەت باسشىسى ن.نازاربايەۆتىڭ قابىلداۋىندا بولعانىمىز بار. باتىرحان دارىمبەت، شەرحان مۇرتازا، ءۋاليقان قاليجان، ورىس گازەتتەرىنىڭ تاعى ەكى رەداكتورى - وڭتۇستىك كورەيانىڭ سول كەزدەگى پرەمەر-مينيسترى رو دە ۋ-مەن كەزدەسۋگە قاتىستىق. ءبىر كەزدە ن.نازاربايەۆ: -قوناقتارعا سۇراقتارىڭ بار ما؟- دەپ، بۇرىلىپ، ءبىز جاققا قاراعان. شەرحان دا، ءۋاليحان دا ءبىراۋىزدان: -جوق، نۇرەكە،- جوق،نۇراعا،- دەپ باستارىن شايقادى. تەك باتىرحان ەكەۋمىز عانا جارىسا قول كوتەرگەن ەدىك. ن.نازاربايەۆ ماعان «سويلە» دەگەندەي باسىن يزەدى. مەن: -نۇرەكە، مىنا قوناق كىسى كورەيانى از ۋاقىتتىڭ ىشىندە شىعىستاعى جەتى ايداحاردىڭ قاتارىنا قوستىم دەدى. مەن سۇراقتى ول كىسىگە ەمەس، سىزگە قويعىم كەلىپ تۇر؟ -قوي،-دەدى ول. -وسى وڭتۇستىك كورەيانىڭ باسشىسى ايتىپ وتىرعانداي، ءسىز قازاقستاندى قاشان شىعىستاعى سەگىزىنشى ايداحار قاتارىنا قوسار ەدىڭىز؟-دەدىم. نۇركەڭ جۇلىپ العانداي: -اينالايىن، اۋزىڭا ماي، استىڭا تاي. اماندىق بولسا، سول كۇنگە دە جەتەمىز. تەك، تىنىشتىق بولسىن!- دەپ، ورنىنان تۇرا باستادى. ءبىز قايتايىق دەپ تۇر ەدىك، پرەزيدەنت: -سەن، ماعان كىر!-دەدى سۇق ساۋساعىمەن ءبىز جاقتى كورسەتىپ. شەرحان مىرزا: -نۇرەكە، مەنى مە؟-دەدى. -جوق، ءسىزدى ەمەس،-دەدى پرەزيدەنت. ءۋاليقان قاليجان دا: -مەنى مە؟-دەدى. -جوق،-دەپ انا كىسى باسىن شايقادى. سوزدەن توسىلعان شەراعاڭ مەن ءۋاليقان، ەشتەڭەنى ۇقپاعانداي، باتىرحان ەكەۋمىزگە وجىرايا قاراستى. پرەزيدەنت ءوز بولمەسىنە كىرىپ كەتتى. ءبىز ەندى كەتەيىك دەپ تۇرعامىز، پرەزيدەنتتىڭ سول كەزدەگى  كومەكشىسى نۇرتاي ابىقايەۆ كەلىپ ماعان: ء-جۇرىڭىز،-دەدى. انا كىسىلەر «ءبىزدى ەمەس، قايداعى ءبىر ەشكىم بىلمەيتىن وپپوزيسيانى قابىلداعانى نەسى؟» دەگەندەي، ءبىر ءتۇرلى ۇنجىرعالارى ءتۇسىپ كەتكەن ەدى. نۇرتاي مىرزا: -سىزدەر بوسسىزدار، -دەپ ايتتى دا مەنى ەرتىپ، ىشكە كىرىپ كەتتى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ات شاپتىرىمداي بولمەسىنە يمەنە كىرىپ ەدىم، توردە ول كىسى وتىر ەكەن. ماعان: -تورلەت، جىگىتىم،-دەپ، قولىن كوتەردى. مەن ۇزىن ۇستەلدىڭ شەت جاعىنا وتىرا كەتتىم. ء-يا، سەن، انا باتىرحان ەكەۋىڭ «ازات» دەگەن گازەتتى شىعارادى ەكەنسىڭدەر عوي. سول گازەتتە ۇنەمى مەنى سىنايدى دەيدى. سول، راس پا؟-دەپ ماعان قارادى. مەن دە: -راس،-دەپ قالدىم. -راس بولسا، نەگە مەنى سىنايسىڭدار؟ -وداقتاعى بارلىق مەملەكەتتەر ءوز تاۋەلسىزدىگىن جاريالاپ جاتىر. ءسىز بولساڭىز، ءالى ماسكەۋدەن بىردەڭە كۇتەتىن سياقتىسىز. ءبىز سول تۋرالى جازامىز. -سولاي دە، قاراي گور وزدەرىنىڭ بىلگىشىن. سەندەردەن باسقا ادام ەل بولاشاعىن ويلامايدى دەپ، سەندەرگە كىم ايتتى؟ مەن بولسام، كۇندىز-تۇنى وسى ەلدىڭ بولاشاعىن ويلاپ، شاپقىلىپ ءجۇرمىن. ال، سەندەر مەنى سىنايسىڭدار. بۇل دۇرىس ەمەس،-دەپ ول كىسى ورنىنان تۇردى. مەن دە ورنىمنان تۇرا بەرىپ ەدىم: -وتىرا بەر،-دەدى انا كىسى ماعن قاراي بەتتەپ. ءبىر كەزدە مەنىڭ تۋ سىرتىمنان كەلىپ، ەكى قولىمەن يىعىمنان قاتتى قىسىپ، ۇستادى. قولى تاستاي ەكەن، جانىمدى كوزىمە كورسەتىپ بارادى. بەلىم قايقاڭداي باستاپ ەدى، انا كىسى: ء-يا، كىم كۇشتى ەكەن؟-دەدى. ء-سىز كۇشتىسىز،-دەگەن ءسوزدىڭ اۋزىمنان قالاي شىعىپ كەتكەنىن بايقاماي قالدىم. ء-ا، بالەم، سولاي ما؟ ياعني، مەن كۇشتىمىن،-دەپ سويلەپ، قارسى الدىما وتىرا بەرىپ: -قانداي بۇيىمتايىڭ بار؟-دەدى. مەن: -ەشقانداي بۇيىمتايىم جوق،-دەدىم جۇلىپ العانداي. -تاياۋدا تۇركياعا رەسمي ساپارمەن بارامىن. بىرگە بارۋعا قالايسىڭ؟-دەدى. مەن: -باس رەداكتور باتىرحان دارىمبەتتىڭ بارعانى ءجون عوي. ايتپاقشى، مەنىڭ ۇلكەنىم بولاتقازى سوندا وقۋدا،-دەدىم. -ول قالاي مەنەن بۇرىن بارعان؟-دەپ بەتىمە قارادى. مەن ۇندەمەدىم. ء-يا، سونىمەن بۇيىمتايىڭدى ايتپايسىڭ با؟ -سول تۇركياداعى بالام، ءبىر جىلدان كەيىن وقۋىن ءبىتىرىپ ەلگە كەلەدى. سوعان پاتەر جاعى قالاي بولار ەكەن؟ -بولادى. نۇرتاي، جازىپ قوي،-دەپ ورنىنان تۇردى. ءبىز حوشتاسىپ، تاراستىق. كوپ ۇزاماي، پرەزيدەنت تۇركياعا جولعا شىقتى. پرەزيدەنتپەن بىرگە باتىرحان كەتتى. ارادا ءبىر اپتا وتكەندە ىستامبۇلداعى بالام بولاتقازى ماعان تەلەفون شالىپ: -اكە، قازاقستان پرەزيدنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ كەلىپ، قاسىندا ەكى كۇندەي بىرگە بولدىم. جاقسى ادام ەكەن، ماعان كومەكتەسەتىن بولدى،-دەپ قۋانىشىن ايتىپ جاتىر. ال، سول ساپاردا ولارمەن بىرگە بولعان مارقۇم باتىرحان دارىمبەت ءبىزدىڭ دەلەگاتتاردىڭ كەيبىر ورەسكەل قىلىقتارى تۋرالى ماعان ايتىپ بەرگەن ەدى. ول تۋرالى كەيىن، ارنايى جازاتىن بولامىن... ...پرەزيدەنتپەن بولعان اڭگىمەدەن كەيىن، زامانبەك اعا مەنى سول تۇستاعى الماتى قالالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ  قازىرگى ىشكى ساياسات بولىمىنە قىزمەتكە الدى. مەنىمەن سويلەسكەن سول كەزدەگى زاكەڭنىڭ ورىنباسارى بولات نۇرعازييەۆ بولدى. مەن قزمەتكە كەلگەن وسىنداعى ەڭ قيىن ءبولىم ەكەن. كۇندە ميتينگى، كۇندە «چپ» دەگەندەي، ءبىر ورنىڭدا بايىز تاۋىپ وتىرعىزبايدى. مۇندا «انىقتاما-سپراۆكا» جازۋ – ەڭ باستى جۇمىس. وعان مەنىڭ قولىم تيە بەرمەيدى. مەنىڭ جۇمىسىمدى نەگىزىنەن بولىمدەگى ەكى قىز: فاريدا قاناعاتوۆا، يرينا دەيەۆا اتقاراتىن، مەن ىلعي دا سىلتاۋ تاۋىپ، ءۇي كورمەي، ۇنەمى «ميتينگىلەتىپ» جۇرەتىنمىن. سول كەزدەگى كوللەگيا باستىعى ساپۋرا ءجۇسىپوۆا ماعان: -جۇماش، سەنىڭ ءبىر جاپىراق قاعاز جازعانىڭدى ءومىرى كورمەپپىن. بۇل نە عىلعان بىتپەيتىن ميتينگى؟-دەپ تاڭ قالاتىن. نەگىزىنەن قولىمىز بوس ۋاقىتتى، قىدىرۋدى – بىزدەر «ميتينگىگە» جاباتىنبىز.... ۆيكتور حراپۋنوۆقا الماس مۇرزين اتتى ءبىر جىگىت كومەكشى بولىپ كەلدى، جاتاقحانادا تۇرىپ كەلگەن ول ءۇش ايدىڭ ىشىندە پاتەر الدى. جوعارى جاقتىڭ، اتاپ ايتقاندا، پرەزيدەنت اپپاراتىنىڭ نۇسقاۋىمەن مەن دە پاتەر الۋىم كەرەك بولاتىن. ءبىراق، ءبارىن ءبىلىپ تۇرىپ، زاكەڭ ۇندەمەيدى. بولىمدەگى قىزداردىڭ ايتۋىمەن، ءوزىم سوندا قىزمەتتە جۇرسەم دە، زاكەڭنىڭ قابىلداۋىنا جازىلدىم. ونىڭ ۇستىنە سول كەزدەگى الماتى تۇرعىن ءۇي باسقارماسىنىڭ باستىعى - سەرىك سۇلتانعالييەۆ تا زاكەڭنىڭ الدىنان ءوتۋىمدى ۇسىنعان. زامانبەك قالاباي ۇلىنىڭ قابىلداۋىنا كىرسەم، وندا ۆيكتور حراپۋنوۆ، سەرىك سۇلتانعالييەۆ، زاعيپا بالييەۆا وتىر ەكەن. زاكەڭ بىردەن: -ساعان نە كەرەك؟-دەدى قاباعىن ءتۇيىپ. مەن: -پاتەر كەرەك،-دەدىم. ول كىسى: -ساعان وسىندا قىزمەت ىستەگەنىڭ از با؟-دەدى. مەن: -انا كىسىنىڭ ءوزى ءۇي ال دەپ وتىر عوي... -سەن نەگە مەنەن بۇرىن ول كىسىگە كىردىڭ؟ بار، سول كىسىدەن ال! مەنى ۇمىتتى دەيسىڭ بە، «ازات» گازەتءىندە جۇرگەنىڭدە «ءنۇرقادىلوۆ پەن حراپۋنوۆ جۇمىستان كەتسىن!»- دەپ جازعان سەن ەمەس پە؟ ء-يا، مەنمىن. -بار، وندا ساعان ءۇي جوق! وسى كەزدە سوزگە الماتى قالالىق ءۇي باسقارماسىنىڭ باستىعى سەرىك سۇلتانعالييەۆ ارالاستى: -زاكە، بايقايسىز با، جۇماش وسىندا قىزمەتكە كەلگەلى: «زاكەڭ كەتسىن!» دەگەندەر تىيىلدى. ونىڭ ۇستىنە ۇلكەن كىسىنىڭ نۇسقاۋى بار، ءۇي بەرگەنىمىز ءجون سياقتى؟-دەدى. ءبىراق، ءبىر جاعىنا قىڭىرايىپ العان زاكەڭ كونبەي قويدى. ءبىر كۇنى تومەنگى قاباتتا وتىراتىن الماتى قالالىق اكىمدىگىنىڭ ءىس باسقارۋشىسى جۇماسۇلتان كوپجانوۆ: -جۇماش، كوڭىل كۇيىڭ جوق قوي، نە بولدى؟-دەدى. بۇرىننان سىرلاس اعاعا بارلىق ءمان-جايدى ءتۇسىندىردىم. سول كۇنى جۇماسۇلتان اعا «تاراتكاداعى» ءبىزدىڭ ۇيگە كەلىپ، تاڭ اتقانشا، ءالى الماعان پاتەرىمىزدى جۋدىق. 1990 جىلى «ازاتتىق» راديوسىنان بەرىلگەن مەنىڭ ءبىر ساعاتتىق «زوبالاڭ» اتتى داستانىمدى تىڭداپ، قاتتى اسەر العان. ول داستان 1986 جىلعى ايگىلى جەلتوقسان قاسىرەتى تۋرالى بولاتىن. ول كىسى قايتارىندا: -ساسپا، ءبارى رەتتەلەدى،-دەدى. ءبىر كۇنى سول جۇماسۇلتان اعا: -سەنىڭ 1986 جىلعى الماتىداعى جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە ارنالعان «ازاتتىق» راديوسىنان بەرىلگەن راديوينسەنيروۆكاڭدى زاكەڭە تىڭداتتىم، ساعان قاتتى ريزا بولدى. وزىڭە نەشە بولمەلى ءۇي كەرەك، شەشىمدى ءوزىڭ ماشينكاعا باسىپ بەر، مەن اپارىپ، زامانبەك قالابايۇلىنا قول قويدىرىپ اكەلەمىن. ءقازىر كەلىندى شاقىرىپ، داستارحان دايىنداي بەر،-دەدى. ايتقانىن قولما-قول ىستەدىم. شەشىمدى الىپ، جۇما اعا زاكەڭە كەتتى. اكىمشىلىكتىڭ قاسىنداعى «يۋبەلەينىي» دۇكەنىندە جۇمىس ىستەيتىن ايەلىم شولپان كەلىپ، جۇمىس كەڭسەسىندە داستارحان ازىرلەي باستادى. ارادا ەكى ساعات وتكەندە زاكەڭ قول قويعان قاعاز دا دايىن بولدى. ءسويتىپ، قاس-قاعىم ساتتە پاتەرلى بولىپ، دۇرىلدەتىپ تۇرىپ تويلادىق. دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ تۇڭعىش قۇرىلتايى ءوتىپ جاتتى. گاگارين مەن كيحتەنكو كوشلەرىنىڭ قيلىسىندا بولاشاق قاۋىمداستىق ءۇيىنىڭ ىرگەسى قالاناتىن بولدى. سوعان بەلگى  تاس قويىلىپ، سونىڭ سالتاناتتى اشىلۋ راسىمىندە ءنۇرقادىلوۆ ءسوز سويلەيتىن ەدى. زاكەڭ مەنى شاقىرىپ الىپ: -سوندا سويلەيتىن ءسوزىمنىڭ ءماتىنىن دايىندا، ۇش-بەس مينۋتتان اسپاسىن،-دەدى. سويلەيتىن ءسوزدى وتىرا سالىپ جازىپ تاستادىم دا، كورسەتۋگە زاكەڭە باردىم. ول كىسى ءبىر جاققا اسىعىپ تۇر ەكەن، مەن اكەلگەن قاعازدى وقىعان جوق، قالتاسىنا سالا سالدى. ەرتەڭىندە سالتاناتتى جينالىس بولاتىن جەرگە كەلگەن زامانبەك ءنۇرقادىلوۆ: ء-سوزدى جازدىڭ با، قايدا؟-دەدى. ول قاعازدى كەشە ول كىسىگە بەرگەنىمدى ايتتىم. بارلىق قالتاسىن قاراپ شعىپ، الگى قاعازدى ازەر تاپتى-اۋ. جينالىس باستالىپ، زاكەڭ وقي باستادى. بايانداما: «قانىشەر كومۋنيستىك پارتيا كەلمەسكە كەتىپ، دۇنيەجۇزىنىڭ ءتورت بۇرىشىنا تارىداي شاشىلعان قايران مەنىڭ باۋىرلارىم...» دەپ باستالا بەرىپ، زاكەڭ تۇتىعىپ قالدى دا، ماعان اتىپ جىبەرەردەي، الا كوزىمەن قارادى. دۇنيەنىڭ ءار تۇكپىرىنەن اتامەكەنىن ساعىنىپ كەلگەن قازاقتار بولسا: -وي، وركەنىڭ ءوسسىن! جاسا، زامانبەك بالام!- دەپ العىستارىن ايتىپ جاتىر. وسى كەزدە توپتىڭ اراسىندا تۇرعان، بۇگىندە مارقۇم سەرىك ەسىمبەكوۆ بار داۋىسىمەن ايعايلاپ: -مىناداي ءسوز ءنۇرقادىلوۆتىڭ اۋزىنان شىقپايدى. ول بارىپ تۇرعان ءوزى ايتقان قانىشەر كوممۋنيست. مۇنى جازىپ بەرگەن داۋدە بولسا، انا كوكبورى. بۇل كوكبورىنىڭ ءسوزى!-دەمەسى بار ما. تاعى دا ماعان الا كوزىمەن جەپ جىبەردەي قاراعان ءنۇرقادىلوۆ قولىنداعى مەن جازىپ بەرگەن قاعازدى ۋماجداپ، ۋماجداپ اناداي جەرگە لاقتىرىپ جىبەرىپ، قاعازسىز سويلەي باستادى. باعاناعىداي ەمەس، زاكەڭنىڭ ءسوزىنىڭ بەرەكەسى قاشا باستادى. كەشكە قاراي جۇمىس بولمەمدە وتىر ەدىم، زاكەڭنىڭ مۇرات دەگەن كومەكشىسى كەلىپ: -جۇماش، سەن نە ءبۇلدىردىڭ؟ زاكەڭ قاتتى اشۋلى، «سەنى تاپ» دەپ جىبەردى،-دەدى. كەلسەم، زامانبەك اعا بولمەسىندە جالعىز وتىر ەكەن. ءوڭى ءورت سوندىرگەندەي اشۋلى: ء-اي، باعانا سەنى كوكبورى دەدى مە، ناعىز يت ەكەنسىڭ. تامام ەلدىڭ الدىندا مەنى ماسقارا قىلدىڭ. بىلسەڭ، مەن ناعىز كوممۋنيستپىن، ولسەم دە كوممۋنيست بولىپ ولەمىن. سەن نەگە پارتيانى جاماندايتىن ءسوزدى جازىپ بەردىڭ؟ ء-سىز ءوزىڭىز جاز دەدىڭىز عوي؟ -جاز دەگەندە، مەن ساعان سولاي جاز دەدىم بە؟ -قايدان بىلەيىن. انا باسپا ءسوز حاتشىڭىزعا جازدىرمادىڭىز با؟ -ەندى ساعان جازدىرسام، ءنۇرقادىلوۆ اتىم بولماسىن. بار، بوسسىڭ!-دەپ مەنى بولمەسىنەن قۋىپ شىقتى. ەسىكتىڭ سىرتىندا تۇرعان مۇرات كومەكشى: ء-اي، جۇماش،تىنىش جۇرمەيسىڭ عوي،- دەپ قالا بەردى. ارادا بىرەر كۇن وتكەندە زامانبەك اعا ماعان دۇنيەجۇزى قازاقتارى قۇرىلتايىنا ارنالىپ،  الماتى وبلىسى ۇزىناعاش اۋدانىنا قاراستى «دەگەرەستە» وتەتىن بايگەگە تىگىلگەن سۋ جاڭا «جيگۋليدى» سوندا اپارۋدى تاپسىردى. بۇل جونىندە زاكەڭ، ول كىسىنىڭ ورىنباسارى بولات نۇرعازييەۆ، كوللەگيا حاتشىسى ساپۋرا ءجۇسىپوۆا ماعان سەنىم ارتىپ جاتتى. ەرتەلەتىپ جولعا شىقتىم. ۇزىناعاشتان وتە بەرە ماي قىزمەتكەرى توقتاتىپ، انا قالىڭ اعاشتىڭ ىشىندە مەنى بىرەۋلەردىڭ كۇتىپ وتىرعانىن ايتتى. كەلسەم، قالىڭ اعاشتىڭ ورتاسىنداعى جاسىل الاڭعا مول داستارحان جايىلىپتى. داستارحان باسىندا نۇرەكەڭنىڭ ۇيىندەگى سارا جەڭگمىز، نينا حايۋپوۆا، زامانبەك ءنۇرقادىلوۆتىڭ ورىنباسارى اسەن بەسپايەۆا، الماتى قالالىق ساۋدا دەپارتامەنتىنىڭ باستىعى ءبيبىنۇر سىلاش قىزى وتىر. اسەن سۇلەيمەن قىزى: -ساكە، بۇل ءبىزدىڭ اكىمشىلىكتىڭ قىزمەتكەرى، قاينىڭىز جۇماش دەگەن جىگىت،-دەپ مەنى تانىستىرىپ جاتىر. مەن بۇل ايەلدەرگە قىزمەت كورسەتە باستادىم. ءبىر كەزدە سارا جەڭگەمىز: -جۇم اش، مىنانى قۇيىپ جىبەر، ءجۇرۋىمىز كەرەك،دەپ ماعان قارادى. مەن ۇزىن مويىن بوتەلكەدەگىنى ءار ادامعا تولتىرا قۇيىپ جاتىر ەدىم، جەڭگەي: -سەن، نەمەنە كونياكتى قالاي قۇيۋدى ءبىلمۋشى مە ەدىڭ،-دەدى. مەن ۇيالىپ قالدىم. ەڭ ءبىرىنشى توست نۇراعاڭ ءۇشىن، ەكىنشى توست سارا جەڭگەمىز ءۇشىن الىنىپ، ءبىراز وتىرىپ قالدىق. انانداي جەردە مەن بايگەگە اپاراتىن سۋ جاڭا كولىك تۇر قاڭتارىلىپ. جەڭگەلەرىم اسىعاتىن ەمەس. قويشى، دۋمندى توپ اندەتىپ، دۋىلداسىپ، ازەر دەگەندە جولعا شىقتىق. ات بايگەسى ءوتىپ كەتىپتى. مەن زامانبەك ءنۇرقادىلوۆ اعادان، بولات نۇرعازييەۆ اعادان ءسوز ەستىدىم. مەنىڭ جانىمدى الىپ قالعان اسەن سۇلەيمەن قىزى بولدى... سول جىلدارى اۋىلدان بوسقان قازاق جاستارى الماتىعا كەلىپ، قالا ماڭىندا يەسىز جاتقان بوس جەرلەردى باسىپ الىپ جاتقان. جانە قالادا بوس تۇرعان يەسىز پاتەرلەردى انىقتاپ، زاكەڭنىڭ نۇسقاۋىمەن ۇيسىز-كۇيسىز جۇرگەن قازاق جاستارىنا بەرىپ جاتقانبىز. سونداي ءبىر بوس ءۇي گاگارين مەن جاندوسوۆ كوشەلەرىنىڭ قيلىسىنداعى التى قاباتتى ءۇي بولاتىن. سوعان ءۇيسىز جۇرگەن 49 قازاق جاسىنا ءۇي بەرەتىن بولدىق. مارات مىڭبايەۆ دەگەن قۇدام ساۋلەتشى ەدى، سول مەنىڭ ءىنىم ءارى ونىڭ كۇيەۋ بالاسى – جەڭىستى ءۇي الاتىنداردىڭ تىزىمىنە كىرگىزىپ جىبەرىپتى. مەن قارسى بولىپ ەدىم، مارات تىڭدامادى. ءىنىم جەڭىس ءۇش بولمەلى ءۇي الدى. جانە ول تىنىش جۇرمەي: -قالالىق اكىمدىكتەگى اعام جۇماش ءۇي الىپ بەردى،-دەپ جالپاق جۇرتقا جايىپ جىبەرىپتى. ءبىر كۇنى تاڭەرتەڭ «سوسياليستىك قازاقستان» گازەتىن وقىپ وتىرسام، تۋرا سونىڭ ءبىرىنشى بەتىندە مەنىڭ تۋعان ىنىمە كەزەكسىز ءۇي الىپ بەرگەنىم تۋرالى جازىلىپتى. ماقالا اۆتورى قۇديار ءبىلالوۆ دەگەن. شوشىپ كەتتىم. ءالى ءوزىم ءۇي الماعانمىن. ايەلىم شولپان ويبايلايتىن بولدى دەپ قاتتى ساستىم. زاكەڭە شاقىرتپاي ءوزىم باردىم، ول كىسى ول گازەتتى وقىماپتى. ماسەلەنى ايتىپ ەدىم: -جۇماش، وتتاعاندار وتتاي بەرسىن، انا ماقالا جازعان جۋرناليست ەندى ءۇي المايدى، بار، جۇمىسىڭدى ىستەي بەر،-دەپ شىعارىپ سالدى. زامانبەك ءنۇرقادىلوۆ رەسەيگە كوشىپ جاتقانداردىڭ ۇيلەرىن قازاقتارعا بەرۋ ءۇشىن ارنايى شەشىم شىعاردى. ءبىراق، جارتى جىلدان كەيىن ول شەشىم – بىرەۋلەردىڭ كورسەتۋىنىڭ ارقاسىندا زاڭسىز بولىپ، كۇشىن جويدى. ءبىراق، تالاي قازاق ءۇيلى بولدى. الماتىنىڭ تۇبىندەگى «شاڭىراق»، «تاۋگۇل»، «التىن بەسىك» ىقشام اۋداندارى تولىعىمەن باسپاناسىز جۇرگەن قازاق جاستارىنا باسىبايلى ءارى تەگىن ءبولىنىپ بەرىلدى. مۇنىڭ ءبارى ۇلتىن جانىنداي سۇيەتىن زامانبەك اعانىڭ جانە ونىڭ ورىنباسارى بولات نۇرعازيۆ اعانىڭ ارقاسى بولاتىن. زامانبەك اعانىڭ قاسىندا ونىڭ سەرىكتەرى: بولات نۇرعازييەۆ، ساپۋرا ءجۇسىپوۆا، جۇماسۇلتان كوپجانوۆ، ت.ب. تاماشا ازاماتتار بولدى. جوعارى جاقتىڭ جاپقان جالاسىمەن زامانبەك ءنۇرقادىلوۆتى ورنىنان الاتىن بولدى. مەن م.ءتاججيننىڭ ايتۋىمەن ءارى كومەگىمەن قازاق تەليەۆيزياسىنا باس رەداكتور بولىپ، قىزمەتكە اۋىستىم. سول كەزدەگى تەليەۆيزيا باس ديرەكتورى رافاەل جۇمابايەۆ مەنىڭ كەلگەنىمە قاتتى قۋاندى. زاكەڭ امالسىز وپپوزيسياعا كەتتى. كەيىن، قازاق ءسسر-ى جوعارعى كەڭەسىنە دەپۋتات بولدى، الماتى وبلىسىنا اكىم، ق ر توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنە مينيستر بولدى. سول قىزمەتتە ءجۇرىپ، ن.نازاربايەۆقا اشىق حات جازىپ، تاعى دا وپپوزيسياعا كەتتى. مەن دە الماتى قالالىق اقپارات جانە قوعامدىق كەلىسىم باسقارماسىنان وپپوزيسياعا قايتىپ ورالدىم. ءوزىم قۇرىلتايشىسى بولعان «جۇما-تايمس» گازەتىن شىعاردىم. العاشقى ساندارىنا زاكەڭنەن كەڭ كولەمدە سۇقبات الىپ، ونى جاريالادىم. جالپى، زامانبەك اعامەن وتە ءجيى ارالاسىپ تۇردىم. زاكەڭ ءتۇننىڭ ءبىر ۋاعىندا، تاڭ الدىندا تەلەفون شالىپ، ءوزىن تولعاندىرىپ جۇرگەن اڭگىمەسىن ايتاتىن. مەن دە ءاز اعانىڭ ايتقانىن تىڭداي بەرەتىنمىن. زاكەڭدى قازىرگى بيلىك بىرنەشە رەت سوتقا بەردى. زاكەڭنىڭ سوتتا ءوزىن ۇستاۋى دا تىم قىزىق بولاتىن. باياعى اكىم نە مينيستر سياقتى سۋديالاردى ىقتىرىپ الاتىن. ءبىر كۇنى سەنبى بولاتىن، زاكەڭ تەلەفون شالىپ، ءوزىن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى شاقىرىپ جاتقانىن، سوعان مەن، باقىتگۇل ماكىمباي، ەرمۇرات باپيدىڭ تەز جەتۋىمىزدى ءوتىندى. جارلىق قاتتى، جان ءتاتتى، تەز جەتتىك. ءبىر ساعاتتاي توستىق، ءبىر كەزدە زاكەڭ بۋى بۇرقىراپ، ىشتەن شىعىپ كەلە جاتتى. -زاكە-اۋ، مىنالار ءسىزدى سورپالاپ جىبەرگەننەن ساۋ ما، بۋىڭىز بۇرقىراپ، تەرلەپ-تەپشىپ تۇرسىز عوي؟- دەپ ەرمۇرات ازىلمەن قارسى الىپ جاتتى. ءبىر كۇنى جۇمىستا وتىرسام، زاكەڭ تەلەفون شالىپ: -جۇماش، سەن دايىن وتىر، مىنالار مەنى ۇيدەن تۇتقىنداماق. ولىسپەي بەرىسپەيمىن، مەندە قارۋ جەتەدى،-دەدى. ءبىراق، ول كۇن تىنىش ءوتتى. تاعى بىردە تاڭعى التىدا تەلەفون شالعان زاكەڭ: -تەز جەت، شارۋا بار، مىنا التىنبەك بىردەڭەنى بۇلدىرگەلى جاتىر،-دەدى اسىقتىرىپ. مەن دەر كەزىندە بارا الماي، تىم كەش جەتسەم زاكەڭ: ء-اي، وسى سەندەردە ءتارتىپ دەگەن بار ما؟ ءوزىڭ قانداي ادامسىڭ، ايتقان سوزىڭدە تۇرمايسىڭ. سەندەيلەرمەن جۇمىس ىستەۋ مۇمكىن ەمەس،-دەپ ءبىر ساعاتتاي زىركىلدەپ، ماعان قاتتى ۇرىستى. مەن ىشكە كىرگەن كۇيى سول قالپى تۇرەگەپ تۇرمىن. زاكەڭ ماعان ۇرسۋىن قويمايتىن بولعان سوڭ: -زاكە، ءسىز نە ايتىپ وتىرسىز؟ مەن ءسىزدىڭ قاراماعىڭىزدا جۇمىس ىستەمەگەلى قاشان؟ جازىقسىز جازعىرا بەرمەڭىز!- دەپ، ول كىسىنى توقتاتىپ تاستادىم ء-ا، سولاي ما ەدى، كەشىر اينالايىن، مەنىكى اعالىق بازىنا عوي. وتىر، بىردەڭە ىشەسىڭ بە؟ ءقازىر..- دەپ، اناداي جەردە تۇرعان توڭازىتقىشقا قاراي جۇگىرە جونەلدى. تاعى بىردە،ۇمىتپاسام، پرەزيدەنتتىك سايلاۋ الدىنداعى ناۋقان بولاتىن. زاكەڭ مەنى شاقىرىپ الىپ: -جۇماش، سەن انا جارماحانعا بارىپ، جەكە وزىنە ايت، مەنى دە پرەزيدەنتتىككە ءتۇسىرسىن. سايلاۋ بارىسىندا انىقتالادى، ەگەر حالىق مەنىڭ سوڭىمنان ەرمەسە، ءوزىم ورتا جولدان شىعىپ قالامىن. ال حالىق قولداماي جاتسا، جارماقان ءسويتسىن، بار،-دەدى. مەن جارماحان تۇياقبايعا كەلىپ، وڭاشا سويلەسىپ، زاكەڭنىڭ سالەمىن جەتكىزدىم. ول كىسى بۇنى جالعىز ءوزى شەشە المايتىنىن ايتتى. مەن زاكەڭە ونىڭ ايتقانىن جەتكىزدىم. زاكەڭ – بۇرق-سارق قايناپ-قايناپ بارىپ، بۋى باسىلعانداي بولدى. سوسىن ءبىراز ۇندەمەي وتىرىپ-وتىرىپ،  قولىن ءبىراق سەرمەپ، وپپوزيسيادان كەتەتىنىن ايتتى. سول جارماحان تۇياقبا